Әдебиет пәнінен қиын сөздер мен түсініксіз сөздерді оқыту жолдары

2. 
   Оқушыларға жаңа сөздерді меңгерту жұмыстарының тиімді жолдары
   

Сөз - тілдің «құрылыс материалы» болғандықтан, онсыз ешқандай тілдік қатысым әрекеті болмайды. Бұл - күрделі құбылыс. Сөзде қоршаған ортадағы заттардың, құбылыстардың, іс-әрекеттердің, т.б. мағыналары бейнеленеді.

• 
  Балалардың сөздігін байыту, яғни оқушыларға олар бұрынғы білмейтін жаңа сөздерді үйрету, олардың мағынасын түсіндіру;
  
• 
  Сөздіктерін анықтау, яғни бұрыннан білетін сөздерінің мағына түсініктерін тереңдете түсу (мағыналарындағы түрлі айырмашылықтарды синонимдер, антонимдер арқылы көп мағыналы, басқа мәнділіктерді талдау арқылы т.б.).
  
• 
  Сөздіктерін қолдануға мүмкіндік жасау, яғни әрбір оқушы сөйлегенде, сөйлем құрағанда, мүмкіндігінше, ыңғайына қарай көбірек қосып отыру;
  
• 
  Әдеби тілге жатпайтын сөздерді түзету, сөздердің айтылуын дұрыстау;
  

• 
  Оқушыларға сөз мағынасын ұғындыруға арналған лексикалық жаттығулар проблемалық ахуал сипатында болуға тиісті;
  
• 
  Оқушылардың өздері меңгерген сөз мағынасын қолдана алу дағдылары мен икемділіктерін қалыптастыру керек [10].
  

• 
  оқушының белгілі бір мөлшерде білімі;
  
• 
  өтілген тақырыптарға негізделуі
  
• 
  жаңа білімді оқушылар игерген білімдері арқылы зерттеу жұмыстарын жүргізу барысында тану мүмкіндіктері;
  
• 
  оқушының жас ерекшеліктерін ескеру;
  
• 
  проблемалық сипатта, проблемалық ситуация туғызатындай жағдай жасау керек.
  

• 
  ақыл-ой амалдарын меңгереді;
  
• 
  бір құбылысты екінші қүбылыспен байланыстыра салыстыру арқылы өз ойын дәлелдей алады;
  
• 
  олардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды көріп түсінеді, сол арқылы тіл заңдылықтарын меңгереді;
  
• 
  оқуға, білуге деген түрткісі жегіледі, істеген ісіне қанағаттанады;
  
• 
  тілген материалдарды қолдана алуды үйренеді;
  
• 
  жаңа сабақты меңгереді [11].
  

• 
  жаңа сөздің мағынасын оқушыға анық түсіндіру;
  
• 
  жаңа сөздің оқушы есінде сақталуын қамтамасыз ету;
  
• 
  жаңа сөзді қолданыста меңгеру;
  
• 
  жаңа сөздің айтылуы мен жазылуын меңгерту;
  
• 
  сөздікпен жұмысқа үйрету [12].
  

• 
  түсінуге қиын жекеленген сөздер, белгілі бір мәтінде кездесетін қиын сөздердің мағынасын түсіндіру;
  
• 
  қиын немесе жаңа сөздердің оқушы есінде сақталуын қамтамасыз ету;
  
• 
  жаңа сөзді қолдану дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  жаңа сөздің айтылуы мен жазылуын меңгерту;
  
• 
  сөздікпен жұмысқа үйрету.
  

• 
  жаңа сөздерді тез меңгереді, әрі оқушы өздігінен жүмыс істеуге дағдыланады;
  
• 
  оқушының жеке қабілеті айқындалады;
  
• 
  іштей бір-біріне қалыспауға тырысады, сондықтан жаңа сөздерді де тез қабылдайды;
  
• 
  тапсырманың күрделену деңгейіне сәйкес оқушының ойлау қабілеті артады;
  
• 
  әр бала өз деңгейіне, қабілетіне қарай бағаланады.
  

• 
  сөздік жұмысын жүргізу арқылы тіл үстарту;
  
• 
  мәтінді оқумен байланысты тіл ұстарту;
  
• 
  көрнекі құралдар пайдалану арқылы тіл ұстарту деген әдістерге негізделетінін айтады.
  

3. 
   Әдебиет сабағындағы сөздік жұмысының маңызы
   

Әдебиет сабақтарында көркем мәтінді үйренуге байланысты жүргізілетін тіл дамыту жұмыстарының ішінде сөздік жұмысы басты орын алады. Өйткені әдебиет сабақтарында көркем мәтінді оқып үйренуге тіл дамыту жұмыстарының түпкі мақсаты оқушылардың ауыша тіл байлығын арттыру десек, ол ең алдымен, баланың сөздік қорын молайту арқылы жүзеге асырылады. Мектеп оқушыларының ауызша, жазбаша тілі кедей, сөйлемдері құрылымы жағынан жұпыны болып келеді. Осындай кемшіліктердің болуы неге байланысты деген сұрақтар туындайды. Әрине, мұндай кемшіліктердің әр түрлі себептері болады.