Әдебиет теориясы. 1-том

семемдер арасынан емес, одан гөрі жоғары деңгейден таба алатынымызды
білеміз. Əйтпесе, мифті сөздің кез келген басқа түрлерімен шатастырып
алар едік. Сондықтан біз оны сөйлем деңгейінде қарастыруымыз керек. Бұл
кезеңде ұсына алатын жалғыз əдісіміз 
–
тексеру ретінде, кез келген
құрылымдық талдаудың негізі болатын қағидаларды пайдалана отырып,
сынама (
trial
) мен қателіктерді алдын ала зерттеу. Олар – түсіндіру
экономиясы, шешімдердің бірлігі һəм жалпыны бөліктерден, сондай-ақ
кейінгі кезеңдерді алдыңғы кезеңдерден ажыратып, қалпына келтіру
мүмкіндігі.
Осы уақытқа дейінгі автордың қолданған техникасы – əр мифтің
оқиғасын мүмкіндігінше болатын қысқа сөйлемдер арқылы беру, əр
сөйлемді оқиғаның барысына сəйкес келетін нөмірленген көрсеткіші бар
карталарға жазу арқылы талдау.
Сонда əрбір картадағы белгілі бір қызмет түрі дəл осы мезетте, дəл осы
тақырыппен байланысты екенін біле аламыз. Басқаша айтар болсақ,
жалпыны құраушы əрбір бірлік 
байланыстардан
тұрады.
Бірақ жоғарыда келтірілген анықтамалар екі түрлі себепке байланысты
бізді қанағаттандыра алмайды. Біріншіден, лингвистер құрылым құраушы
бірліктердің барлық деңгейде байланыстардан тұратынын біледі һəм біздің
жалпы құрылымдық 
бірліктер
мен басқа бірліктер арасындағы шынайы
айырмашылық түсініксіз болып қалады. Екіншіден, карталардың саны
баяндаудың барысына сəйкес келгендіктен, біз əлі де қайтымсыз уақыт
аумағында боламыз. Сөйтіп, мифологиялық уақыттың өзіне тəн сипаты,
өзіміз көргендей, қайтарымды не қайтарымсыз, синхронды жəне
диахронды болып, есептелмеген күйде қалады. Осыдан біздің дəлеліміздің
өзегі болатын жаңа гипотеза шығады: мифтің шынайы құраушы бірліктері
оқшауланған байланыстар емес, осындай байланыстардың түйіндері болып
саналады немесе тек 
түйін
түрінде ғана осы 
байланыстарды 
мағына
қалыптастыру үшін пайдалануға əрі біріктіруге болады. Бір түйінге
жататын байланыстар əртүрлі аралықтарда диахронды түрде пайда болуы
мүмкін. Бірақ оларды бір жерге топтастыра алған кезімізде ғана біз мифті
соңғы гипотезаның алғышартына сəйкес келетін, яғни бір мезетте
диахронды əрі син-хронды болатын, жаңа сипаттағы уақытша референтке
сəйкес қайта ұйымдастырдық. Бұл, бір жағынан, тілді сипатына қарай
біріктірсе, екінші жағынан, оларды сөйлеу (
parole
) ерекшелігіне қарай
біріктіреді. Лингвистикалық терминдер туралы таратып айтар болсақ, онда
фонема əрқашан да көптеген нұсқалардан тұрады.

Олай болса, келесі екі салыстыру арқылы не айтқымыз келгенін
бағамдауға көрелік.
Алдымен, болашақта жер бетіндегі адамзат жойылып кеткеннен кейін,
басқа ғаламшардан келген археологтер біздің кітапханаларымыздың
бірінде қазба жұмыстарын жасап жатыр деп елестетейік. Олар біздің
жазуымызды білмесе де, біз сияқты солдан оңға яки жоғарыдан төмен
қарай оқып алар еді. Бірақ көп ұзамай, кейбір кітаптардың ондай сызбаға
сəйкес келмейтінін аңғарады. Олар – музыка бөлімшесіндегі сөреде жатқан
оркестрдің партитуралары. Ноталардың бірде-біреуін оқи алмағаннан
кейін, олар толықтай əйтпесе ішінара бір аралықта қайталанатын немесе
бұрынғы үлгілерге қатты ұқсайтын нұсқалардың бар екенін байқайды.
Осыдан шығатын гипотеза: бір-біріне жақын үлгілерді дəйекті түрде емес,
бір күрделі үлгі ретінде қарастырып, оларды біртұтас деп есептесе қалай
болады? Олар біздің 

жүктеу/скачать 5,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: