Әдебиет теориясы. 1-том
жүктеу/скачать 5,33 Mb. Pdf көрінісі
|
adebiyat teoriyası.1.
| Ескертпе
1. Боастың Джеймс Тейттің «Traditions of the Thompson River Indians of British Columbia», « Memoirs of the American Folklore Society» еңбегіне кіріспесі, VI (1898), 18-б. 2. А.М. Хокарт. Social Origins (Лондон, 1954), 7-б. 3. Мысалы, Сэр Р.А. Пагетті қараңыз : «The Origin of Language » , Journal of World History , I, No. 2 (ЮНЕСКО, 1953). 4. Эмиль Бенвенисттің «Nature du signe linguistique » , Acta Linguistica , I, No. 1 еңбегін (1939) жəне осы томның V тарауын да қараңыз . 5. Жюль Мишле. Histoire de la Révolution française , IV, 1. Мен бұл дəйексөзді М. Мерло- Понтиден алдым, Les Aventures de la dialectique (Париж: 1955), 273-б. 6. Біз мамандардың арасында дау тудырғымыз келмейді, оның еш мəні де жоқ. Өйткені Эдип туралы миф мұнда тек еркін бейнеде қарастырылатын мысал ретінде алынған. Сфинкске тəн хтониандық сипат та қызықты көрінуі мүмкін. Онда біз Мари Делкурдің «Көне аңыздарда ол міндетті түрде жерден шығады» ( Oedipe ou la légende du conquérant [Liège: 1944], 108-б.) деген дəлеліне сілтеме жасаймыз. Делкурдің əдісі біздің əдістен (егер мəселені тереңнен шешуге білікті болсақ, онда, сөзсіз, қорытындыларымыздан да) қаншалықты алыс болғанына қарамастан, ол көне дəстүрде Сфинксті, дəлірек айтқанда, жас жігіттерге шабуыл жасап, ұрлап кететін əйел құбыжықты, яғни əйел жаратылысын таңбаның орындарын ауыстыру арқылы бейнелеуді сенімді түрде жақсы сипаттап бергендей көрінеді. Бұл Делкурдің зерттеуінің соңында келтірілген əдемі иконографияда ерлер мен əйелдердің не үшін үнемі кері «аспан/жер» байланысы арқылы кездесетінін түсіндіреді. Бірінші мысал ретінде Эдип туралы мифті алу себебіміз – оның төменде мысал ретінде алған көне грек ойлары мен пуэбло үндістері көзқарастарының аспектілерімен қатты ұқсастығы бар. Бұл тұрғыда, Делкур қайта жасап шыққан Сфинкстің бейнесі солтүстікамерикалық мифологияның екі кейіпкерімен (екеуі біреуге бірігіп кетуі мүмкін) сəйкес келеді. Мұнда, бір жағынан, жас қаһарманға қиындық тудырып, кедергі жасайтын «кəрі мыстан» тұр. Егер ол осы қиындықты жеңсе, яғни сүйкімсіз жаратылысқа қарсы шықса, оянған кезінде жанында оған үлкен күш дарытатын айдай сұлу ару жатады (бұл да кельттік тақырып). Ал, екінші жағынан, Сфинкс хопи үндістерінің «баласы үшін басын қатерге тіккен əйелді», яғни фалликалық керемет ананы көбірек еске түсіреді. Жолы ауыр көш кезінде жүкті əйелді руластары орта жолда қалдырып кетеді. Ол түз тағыларын аңшылардан қорғап, «Аңдардың анасы» атанып, шөл кезіп жүреді. Сол кезде киімі қан-қан əйелді көрген ер адам «қатты қорыққаны сонша – қозып кетеді (эрекция) де, əйел онымен жақындасады. Содан кейін əйел оған аңшылықтағы табысы үшін сый береді. See H. R. Voth, «The Oraibi Summer Snake Ceremony » , Field Columbian Museum , Publication No. 83, Anthropological Series, Vol. III, No. 4 (Chicago: 1903), pp. 352–3 and p. 353, n 1. 7. Annuaire de l’École pratique des Hautes Études , Section des Sciences religieuses 1952–1953 еңбегін қараңыз : 19–21, 1953–1954, 27–29-бб. Форд қорына келісім бергені үшін алғыс айтамыз. 8. Бұл əдістің басқаша қолданылуын біздің «Four Winnebago Myths: A Structural Sketch » , редакторы Станли Даймонд, Culture in History: Essays in Honor of Paul Radin (Нью-Йорк: 1960) зерттеуінен қараңыз , 351–362-бб. |