Әдебиет теориясы. 1-том
жүктеу/скачать 5,33 Mb. Pdf көрінісі
|
adebiyat teoriyası.1.
| көрден көтеріп
», көз жасын « қорғасындай балқытып» тыныштандырады (ll. 45, 48). 1- көріністегі «еш нəрсе айтпауға» (3.2.38) үйренген қария өмірге қайта келіп, қайта жанданғандай болады. Əке мен қызының арасындағы табиғи қарым- қатынас өнерге деген қарым-қатынас сияқты қайтадан құрылады. Бос кеңістіктегі шарасыздықты нəзік дауыс алмастырады. Музыка мен патшайым даусының сабақтасуы (контрапункті) Лирді «ауыр ұйқыдан» оятып, оған жан кіргізгендей болады (4.7.21, 46). Ол қызын басқа кейіпте көріп тұрмын деп ойлап: «Сен де осында өлдің бе?» – деп сұрайды (1.49). Оның 1-көріністегі Корделияның болашағы туралы айтқан сөздері дəл осы бір сəт туралы емес еді. Бірақ бұл көрініс «оның мейірімді баласы» бейнесін ашқандай болады (1.1.124). Тоғышар əпкелерінің «азуынан» (3.7.57) құтылған қорғансыз баладай күй кешкен Корделия əкесінің есін жидырып, ернінің емеурінімен оны екінші рет өмірге əкеледі. 27 Оның қайта өмірге келуінде күшті романтика болғанымен, ол 5-көріністегі қылышты, бұйрықты, уды, тұзақты жəне қатыгездікті жоя алатындай құдіретті күшке ие емес. Ер адамның сипаттауы тұрақты, өрнекті. Корделия ширақ, перформативті. «Қайта жандану» – тілектің жəне жағдайдың аллегориясы. Ұқсас сөздері бір-біріне қарама-қайшы емес, керісінше, бір-бірін толықтырады; ол – өз еліне һəм өз тіліне оралған Корделияның ернінде (көмейінде) тұрған сөздер. Оның ең бірінші мақсаты « Махаббат пен үнсіздік » (1.1.62) еді. Енді оның еріндері əрекетке, өбу əрекетіне айналды; ернімен өбе отырып, жылы сөздер айтты. Нəзік əрі сыпайы Корделия табиғаттың дауылын да тоқтата алатын емшіге айналды. Мұндай өзара толықтыру басқа қарым-қатынастар үшін де жарамды. Король билігі əлі де патриархалды болғанымен, ол қызының еміне мұқтаж болып тұр. Оның « құрметі » мейірімсіз əке мен жаралы монархқа бірдей арналған. Мұнда татуласу да, қайта жандану да бар: « Мəртебелі королім қалай екен? Аман-есенсіз бе?» (4.7.44). Корделияның бойындағы құндылық оның сөзінен һəм сезімге толы, оймақтай, алқызыл, бірақ қайғының табы кетпеген еріндерімен əкесін өзгеше өбкенінен көрінеді. 28 Қойылым əйел адамның бойындағы құндылықты айшықтай түседі. Сол құндылықты Корделияның өзі болмаса да, оның бейнесімен, қайта оралуымен əрі сыртқы келбетімен анықтаған. Осыдан соң, ол бəрінен айырылған, енді қызынан да айырылғалы тұрған Лирдің алдында өз құндылығын арттырады. Əкесінің ісін жалғастырмақ болып оралады да, отбасы, мемлекет жəне сенім (дін) идеологиясының « қарапайым » міндеттерін қоса отырып, Лұқа (Жаңа өсиеттің бірінің авторы. – Ред. ) 2:49 (4.4.14, 23–24) сөздерін оқиды. Оның бейнесі – құндылықтың көрінісі əрі бағасы. 29 Бұл сауығудан кейінгі жаңа күш феодалдық рыцарлықтың бір тарапта қалып, жеңіліс тапқанынан кейін пайда болады. Бізді тек «Шекспирдің феодализмі буржуазиялық дамудың белгісі ме, əлде трагедияның драмалық көрінісі ме?» деген сұрақ қана алаңдатады. Тіпті тарихи қадамдар, ол идеялар тарихы немесе жаңа мəдени материализм идеясы болсын, пьесадағы дəлелдерді емес, феодализмнің рөлін артық бағалайды деп ойлайтын да болармыз. 30 Бəлкім, кейіпкерлердің мысалын қарастыруда да бір мəн бар шығар. Лир бұл жеңілісті бір кездері серілерінен айырылған жеңіліске ұқсатпайды. Бұл айырмашылықты майдан даласындағы жеңіліспен емес, Корделияның махаббатының күшті əрі нəзік қырымен түсіндіреміз. Оның эмоциясы ашық кеңістікті толтырып, шарасыздықты алмастырады. Ол « өзгерген бала » болған жəне бола да береді (4.7.17). Лирикалық сөзде эскапизмнің ( жүктеу/скачать 5,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|