Әдебиет теориясы. 1-том
жүктеу/скачать 5,33 Mb. Pdf көрінісі
|
adebiyat teoriyası.1.
| «көзсіз ашуға»
(3.1.8) барғанымен, оның қайғыға толы мұңды көзі Корделияның жаңа көзқарасымен қайта ашылады. Бірақ міндетті түрде жаңа көзқарас деген үстірт ой болмауы керек. Лир « жер сияқты жансыз» əйелді көру үшін қызының патшалықтың ханымы болып қалыптасқанға дейінгі сəттерін көз алдынан өткізеді. Корделияның бейнесі оның кішкентай қызының деңгейіне түсті (4.7.70; 5.3.261). Ақырында, ол қоғамның мəні болмағандықтан емес, қоғамның басшысы ретінде туысқандық байланысты үзіп, мейірім мен аяушылықтан ада болғандықтан феодализмнің барлық мəселесінің шегінен шығып кетеді. Феодализм өз қалауы бойынша құрылған əлеуметтік құрылым бейнесі ретінде əрекет етуін тоқтатады. Бəрінің көз жасы төгіледі. Бірақ меймандар да, тіпті асыл тастар да «Король Лирдегі» король Лирдің қайта жанданған, бірақ қайғылы көздерін өзгерте алмайды. Лир ақылынан алжасатынын білуі де мүмкін. Егер Корделия түрмеде болса, мен де онымен бірге ұзақ болармын деп ойлаған да болар. Оның нақты өлімі – басқа мəселе. Оның өктемдігі мына сөзінен да анық көрініп тұрады: «Мен біреудің қашан өліп, қашан тірі қалатынын білемін;/ Ол ( Корделия ) жердей жансыз ( өлі ) (5.3.260–61). Бірақ енді оның мінезі өзгере бастайды: ашу, ақымақтық пен торығудан махаббат қайта бас көтереді. Лир Корделиядан «Бір кездері сезінген/ащы өкініштің бəрін жуа алатын мүмкіндікті» айнаға, қауырсынға я болмаса өзінің оты сөнген көзіне қарағандай жеңіл іздейді (ll. 66–67). 38 Менің байғұс қызымды өлтіріпті. Жоқ, жоқ, бітті бəрі! Ит, жылқы, кеміргіште тіршілік бар. Ал сенің демің неге тоқтады? Енді тірілмейсің Ешқашан, ешқашан, ешқашан, ешқашан! (5.3.305–8) (М.С., А.Ə.) Тіршілік нышаны жоқ жанда енді қандай құндылық болуы мүмкін? Картадағы кішкентай ғана жердің құны қаншалықты болмақ? Ол кешірім алған, бірақ əлі де ұмытылмаған зор қайғыдан кем болмас. Оның сөздері «бітті бəрінен» «демің тоқтадыға» дейін, содан кейін « ешқашанға » дейін қысқарады. Бұл – мұқтаждық тілі. Ерекшеліктің барша салтанаты Корделияның соңғы демімен бірге жоғалады, ал одан кейін ең қарапайым жаратылыс иелері – ит, жылқы, кеміргіштер қалады. Фолиода толықтырылып жазылған ажал алқымға келген сəт бір мезетте «бəрі бітті» деген жоқтау мен «енді тірілмейсің» деген мойындауға айналып кетеді. Туысқан бауырлар арасындағы тартыс, қылышпен əрі айқаспен сыналған феодалдық күрес толықтай басымдық танытты. Бірнеше секунд ішінде Корделияға қойылған сұрақтар оны қоюшыдан да сұралады. Шешуші сəтте орын алған бұл екі кейіпкердің қазасы ұлттық əскери қақтығыстардан, сері бауырлардың рəсімдік сайысынан да жоғары мəнге ие. Тарихи жағдайлар мен институттар, қылышпен шешілер барша жанжалдар басты кейіпкерлерге һəм кейіпкерлердің арасындағы қарым-қатынасқа байланысты. Жаңа тарихшылдық дəлелдеген нəрселердің бəрі мұндай əдебиеттің өзегі бола алмайды. Корольдің отбасындағы кейіпкерлер тарихтың барлық беттерінен көрініп, əмірін жүргізуі керек пе? Қызы қиналып жатқан əкесіне «тыныс алмастан» сөйлейді. Ал Кент адал қызметші ретінде үнсіз шақыртуға «жоқ дей алмайтындығын» мəлімдейді (l. 322). «Бірнəрсенің мəні» жоқ нəрседен пайда бола ма? Тарих өзін жай ғана жаңа яки ескі түсініктемелердің айрықша түрімін деп мəлімдеп, бізге өзінің не естігенін айтып бере ала ма? Бұл жолы да Корделия биязы дауыстың үнсіз дыбысы сияқты: барша заттағы ең ғазиз құпияны түрулі құлаққа ғана айтады. Оның үнсіздігі, Кэтрин Бельси ойлағандай, əйелге тəн бойсұну емес. Өйткені оның биязы даусы этикалық дамудың көрінісі ретінде Лирге ауысты. Бұл пьесадағы тұлғалық қасиеттің шегін анықтау үшін біз əлеуметтік құрылымның парадигмасын ғана емес, оның кейіпкерлерінің өзара қарым-қатынасын да зерттеуіміз керек. 39 жүктеу/скачать 5,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|