Әдебиет теориясы. 1-том
жүктеу/скачать 5,33 Mb. Pdf көрінісі
|
adebiyat teoriyası.1.
|
( The Unbeliever ) атты өлеңіндегі акулаға толы «тарғыл теңізден» «Ескерткіш» ( The Monument ) атты өлеңіндегі сезімтал əлемге, «Бретон мүйісі» ( Cape Breton ) өлеңіндегі шым-шытырық жолдардан «Ұйқылы-ояу тұру» ( Sleeping Standing Up ) өлеңіндегі қиялдаған ұшқыр көлігіне дейінгі бейнелерде Бишоп ішкі дүние мен сыртқы дүниенің арақатынасын нақты ажыратады. Екеуінің поэмада өзара ұштасуына һəм поэманың сыртқы стратегиясына баса назар аударады. Бишоптың өлеңдері асқақ, əдепті əрі өнегелі сезіммен ұштасып жатқаны сөзсіз. Сондай-ақ жеке басының бейнесін, кемшін эгосын ( deficient ego ), тəкаппар моралін, ұстамдылығын түпнұсқа тілі мен дикциясынан-ақ байқауға болады. Айналып келгенде, осының бəрі өлеңге қарапайым сипат беретін əдеттегі көптеген поэтикалық сарындардан бас тартуына себеп болған. Дəстүрлі ақындық сарындардан бас тартпағанда, оның өлеңдерінің өзгелерден ешқандай артықшылықтары болмас та еді. Бишоп өз еңбектерінде Уордсуорттың эпифаниялық түсінігіне жауап ретінде əртүрлі риторикалық əдістерді зерттейді. Ол бізге сəт сайын шынайы көзқарасты, адам аяғы баспаған табиғатты көрсетеді. «Тауқұдірет» ( The Sandpiper ) өлеңінде қайнаған хаостың ортасында аласұрып, жүгіріп бара жатқан кішкентай бір тіршілік иесін суреттейді; «назары жинақы» əрі «ойлы» болғанына қарамастан, ол айналасындағы табиғат күштерін əлі де бойына сіңіре алмаған. Адамдар тылсым деп атаған тіршіліктің қаупін түсінбестен, ол өзіндік бір «жағалау философиясын» жасап шығады: Жанынан шыққан гүрілді, қабылдайды дəл солай, Бүкіл əлем осылай, сілкіну керек секілді. [CP, 131] (А.Ə.) Сол сəтте Блейк (үрейге бой алдырған күйі) пен Китc (Дүние – тұман/ қас-қағым һəм кең əрі айқын) бақылаған жағалау құсы өзінің тағдырын жоғарыдан көріп келе жатқан құмның «миллиондаған түйіріндей», бір сəтке айқын аңғарады. Оның бейнелеуіндегі тауқұдірет жер бетіндегі адамзаттың əртүрлі күйзелісі мен ырың-жырың тірлігінен бейхабар, сондықтан да олардан асып түсуді қажет санамайды. Жиһанкез-бақылаушы Бишоп, бір жағынан, құстың көзімен көрген көріністі түзетіп, түсіндіріп, сонымен қатар қайта құрастыруы керек. Ұшып келеді, аяғының арасынан құм əлемін бақылап, түсінгендей құмды əлемде сыр барын. Атланттың толқындары болса, əне, шайып жатыр жағалаудың құмдарын. (А.Ə.) Құстың жердегіні тұтастай жіті шолып көре алатын қырағылығына қызыққан ақын оның осы қасиетіне қарап, адамның да өлшем қабілетін пайымдайды. Ал құстың өзі аяғына емес, құмға қарап келеді. «Армадиллодағы» ( The Armadillo ) қашып бара жатқан тіршілік иесінен тауқұдіреттің айырмашылығы оның адам аяғы баспаған жерлерде жүруінде. Өлең, құстың теңізге биіктен қарағанындай, аспан əлемінен көз салғандағы теңіз көрінісі іспетті. Əдетте табиғат аясында қиялға берілгенімен, Бишоп өзіне адам қолымен бүлінген табиғаттың, жырымдалған жағалаудың қорғаушысы рөлін тағайындайды. Əдеттегі көзқарастан бас тарту арқылы алыстаған ақын (табиғатты) бүлдірушімен туыстығына қынжылып, алыстан аза тұтады. «Армадилло» жəне «Бразилия, 1502 жылдың 1 қаңтары» ( Brazil, January 1, 1502 ) өлеңдерінде тұмса табиғатты аяусыз тонаған адамдардың қатыгездігін көрсетеді. Екі шығарма да ажалды адамның жалған өміріндегі христиандықтың рөлін атап айтады. Бишоп адамдарды қарама- қайшылыққа толы, күнəға бейім жаратылыс ретінде көреді. Ол күнəға діннен өзгеше қарап, христиандықты күнəға қолдау көрсетті, тіпті шынайы күнəні жоққа шығарды деп айыптайды. Бразилия туралы жырлардың жұп өлеңдері сарын мен оқиға арасындағы регрессияның ауысуы арқылы эпифаниядан бас тарта отырып, уақыт ағымында ілгерінді-кейінді орын алып, өзгеріп отырады. жүктеу/скачать 5,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|