Әдебиет теориясы. 1-том

«аурудан «О!» дегенін» бір тізбекке жалғайды. Əлеуметтік талаптардың,
əпкесінің даусының əсерін мойындай отырып, бала еркінен тыс «мен» бізге
айналды» деген ішкі даусын естиді. Консуэло əпкесінің даусы немесе есімі
сияқты мəліметтер бір сəтте баланың түсінігіндегі үрей тудыратын теңізге
айналып, «сұп-суық, қаракөк теңіз бетіне» еніп кеткендей болады. Ол
əлеуметтік сəйкестікке қол жеткізгенімен, өзі сезінген дербестігін
жоғалтып алады.
Бала жаңалықты «мен» дегенді тіршіліктің бір амалы ретінде
қабылдайды. Бұл кездегі жаңалық оның жеке, отбасылық жаңалығы болып
тұр. Бұл – «Бишоп» деген текті контекске сыйғызу талпынысы емес, уақыт
ағымына қарай шежірені əрі-бері ақтарып, «мен» дегенді сезіну мүмкіндігі:
Бірақ мен сенің өзім екенімді сезіндім,
Сен 
Елизабетсің,
Сен 
солардың
бірісің. (М.С.)
Бишоптың Лоуэллге тəн деген отбасылық мəннен айырмашылығы,
Бишоптың өзін-өзі жарнамалауы екінші адамды стратегиялық тұрғыдан
пайдаланғанынан шығып отыр. Өзінің де мəтіннің ішінде бар екенін
көрсеткісі келгендей, əлеуметтік даралығын жариялау үшін, өзіне атау беру
мақсатында мəтіннен өзін ұзақ уақыт алыстатады. Əпкесінің кенеттен
шыққан айқайынан шошынып қалған баланың, сырт көзге қарағанда,
қандай күйде отырғанын көрсететін жағымсыз сезім Стивенстің
18
«Өз
даусын екі еселеп жіберетін дыбысты естіді» дегенін еске түсіреді. Алайда
мұндай «ықтималдығы аз» немесе «біртүрлі» міндетті «ұқсастықтар»
балаға өз өмірінің əлеуметтік шындығы сияқты көрінеді. Бұл рұқсат
берілмеген сияқты көрінгенімен, кеуде, аяқ киімдер, 
National Geographic
журналы 
жəне 
отбасылық 
дауыс 
əлеуметтік 
жəдігерлердің
гомогенизациясы болып есептеледі. Есімдіктер ережесін сақтай отырып,
Бишоп суретшінің тұлғасынан пайда болған ибсендік (
Пер Гюнттегі
түйме
жасаушыны (
Button‐molder
) еске түсіреді) қорқынышын күшейтеді.
«Күткенде»
кəмелетке толмаған баланың бойынан арылмаған қорқыныш
оқшаулану һəм шектеулілік сияқты оқылғанымен, ол оқылымдардың бірде-
біреуі жалғыз «Мені–өзім–мен» («Me–Myself–I») деген ұғымдағы оқшау,
бірақ өзіне сенімді «Меннің» ғаламат қарама-қайшылығын түсіндірмейді.
Тіпті атаусыз қалған «меннің» өзі (адамның жан дүниесінен көрінетін)

сəтсіздікке ұшырап яки жойылып кететін болса да, ол Бишоп үшін өлеңнің
тұрақсыз үні болып қала береді. Ол (Беккеттің айтуынша) «Бесінші / ақпан,
1918» деген «уақыт ерекшелігін»
19
талап ете алады. Бұл ақынға «өзін осы
қорқыныштардан алыстататын (ұқсастыққа қауіп төндіретін) күндерді
өлшеуге» мүмкіндік береді. Өлеңде қолданылған «құлдырау» сөзі –
əлеуметтік сəйкестіктің, шектеулі я болмаса қате атау берудің құлдырауы.
Мұның баламасы – жойылу мен атаусыз қалудың «үлкен қара толқыны».
«Оған қайта оралу» үшін үнемі атаусыз қалған «менге» қарама-қарсы
əлеуметтік ортада есіміңмен, жасыңмен, жынысыңмен, орныңмен тірі
қалуың керек. «Күрес жалғасып жатты», мансап əлеуметтік бірегейліктің
құрсауынан құтылуды һəм атау беру ойынындағы ережелердің өзгерісін
болжады.

жүктеу/скачать 5,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: