Әдебиет теориясы. 1-том
жүктеу/скачать 5,33 Mb. Pdf көрінісі
|
adebiyat teoriyası.1.
| Lines Composed a Few Miles above Tintern Abbey
) эмуляция ақынның осы өлеңдеріне терең мағына үстеу үшін қарындасы Доротиге жазған жазбаларында анық байқалады. Қарындасының жазбалары арқылы ақын табиғаттың тылсым кереметін, Доротидің мысалынан өсімдіктер əлемінің нəзік қырларын көріп, түйсінеді. Дороти Уордсуорттың «Грасмир жазбаларында» ( Grasmere Journals ) «Мен нəркес гүлдерінің мүк басқан тастардың арасында осынша əдемі көрінетінін ешқашан байқамаппын. Кейбір гүлдер шаршағаннан тас жастанып, тынығып жатқандай. Ал басқалары өзеннен ескен самал желмен ырғала тербеліп, шынымен қуанып жатқандай билеп тұрды» деген жолдарды оқимыз. 12 Мұндай жағдайларда, біз адамға ғана тəн деп қате түсініп жүрген табиғат эмуляциясы арқылы сана-сезімге жан бітеді. Эмуляцияның соңғы мысалы ретінде Роберт Лоуэллдің «Сасықкүзеннің күйкі тірлігі» ( Skunk Hour, 1959) өлеңін қарастырайық. Бұл өлеңде ақын түн ортасында үйінің сырт жағындағы қоқыста балаларымен бірге азық іздеп жүрген скунсті (сасықкүзенді) көргені жайлы баяндайды. Күйзеліс кезіндегі өзін-өзі төмендету сезімі, дəл сол сəтте, өзіне үйлеспейтін мүлдем басқа қырымен үміт отын жағады. Cол арқылы ақын өзін сасықкүзенмен салыстырар еді. Метафораға аздап иек артқан Лоуэлл сасықкүзеннің əрекеттерін ақынды құтқаратын жол ретінде көрсетеді, ол енді ешкімнен қорықпайды. Ұқсату 3 ( Imitation ) Эзра Паундтың жоғарыда айтылған Париж метросы жайындағы өлеңін қарастырайық. Бұл өлеңде дымқыл тартқан қап-қара бұтақтағы жапырақтар, шын мəнінде, метродан кіріп-шыққан адамдарды еске түсірмейді. Шекспирдің 18-сонетінің жалғасындағы «Сені жазғы күнмен салыстырсам бола ма?» деген жолы – адамның өмір кезеңдерін жыл мезгіліне теңестіретін ерекше бейне. Өйткені Шекспир адам өмірінің кезеңдерін жылдың төрт мезгілін қамтитын бір жылға балаған. Бұл əдейі ойластырған сəйкестік пе? Олай болса, Ишмаел Ридтің «Бад көліндегі» ( Lake Bud ) шумақтар ше? Оның басты тақырыбы ұлы джаз пианиношы Пауэлл еді. Бад Пауэллдің пианиносы секілді Мерит көлі əуен төгіп шалқиды. Күннің нұрын төгіп тұрды екінді, Бірқазандар төмен ұшып қалқиды. Құлап жатты жарыса олар үздіксіз, Бад Пауэлдің саусағындай тынымсыз, «Шайға келген екеуді» ойнар ол үнсіз. 13 (А.Ə.) Мұнда көл пианионы еске түсіреді, ал бірқазандар «Шайға келген екеуді» ойнап жатқан саусақтарды елестетеді. Əрине, біз Пауэллдің пианионы қалай ойнайтынын біліп, сол ұқсатуды өзіміз де түсінуіміз керек. Ұқсату құрылымдық болуы да мүмкін. Ол кезде есімізге Милтонның айналы «Ақжарқын» ( L’Allegro ) жəне «Ойлы» ( Il Penseroso ) поэмалары түседі. Екі шығармада да құрылымдық, мағыналық ұқсату бар. «Ақжарқын» (шаттыққа толы өмір) – мазмұны жағынан «Ойлының» (мұңлы өмір) инверсиясы. Бірақ екеуінің де құрылымы бір-біріне дəлме-дəл симметриялы. Құрылымдық ұқсату Данте мен Спенсерде де кездеседі. Кейінгі жазылған өлеңдерден Лесли Скалапиноның «Қандай ғажап музыка» ( Concerning How Exaggerated Music Is ) деген жинағы рекурсивті қалыптағы құрылымдық ұқсатудың жоғары дəрежесін көрсетеді. Бұл – оның қырық жыл бойғы еңбегінің керемет жемісі. 14 Оқуға ұсынылған əдебиет Мишель Фуко. «The Order of Things» (1971) Объективті коррелят 4 Сыншы əрі ақын Т.С. Элиот ақынның сезімдерімен үйлесетін коррелят сынды əрекет ететін нысанды, жағдайды немесе оқиғаны (жекеше не көпше түрде) меңзеген объективті коррелят ( жүктеу/скачать 5,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|