«Әдебиет теориясы» пәніне арналған оқу-әдістемелік материалдар 013 жылғы №3 басылым в 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті

СЕМЕЙ
2013

1 Глоссарий

1. 
   Әдебиет теориясы - әдеби шығармашылықтың табиғаты мен адамзаттық қызметін зерттейтін және оны талдаудың методологиясы мен методикасын айқындайтын әдебиеттану ғылымының саласы. Әдебиет теориясының зерттеу объектісі үш түрлі мәселені қамтиды: қаламгердің болмысты бейнелеудегі суреткерлік шеберлігін, шығарманың әдеби көркемдік құрылымын, әдеби процесті.
   
2. 
   Эстетика – болмысты суреттеудегі әдебиеттің адамның эсетикалық санасын байытып, жан тазалығы, эстетикалық ләззат беретін әдемілікті идея мен мақсатқа сай суреттеу. Эстетиканы анқтаудың үш шарты бар: 1) тұтастық, 2)үйлесім, 3) айқындық.
   
3. 
   Әдеби шығармашылық – қаламгердің көркем туындылар тудырудағы еңбек процесі.
   
4. 
   Методологиялық мектептер – көркем шығармаларды жазу мен танудағы ғылыми ілімдер.
   
5. 
   Әдеби бағыт - әдебиет тарихындағы қаламгерлердің идеялық көркемдік мақсат-мүдде бірлігінен туған шығармашылық үндестік.
   
6. 
   Әдеби ағым – бірнеше қаламгерге тән шығармашылық бірлік.
   
7. 
   Көркем әдебиеттің табиғаты – көркем өнердің халықтық, танымдық, тәрбиелік, көркемдік, эстетикалық мәндері.
   
8. 
   Эстетикалық таным – халықтың өмірге философиялық көзқарасының көркем өнердегі көрінісі.
   
9. 
   Кейіпкер – көркем әдебиетте бейнеленетін оқиғаға қатысушы образ.
   
10. 
    Архетип – о баста адам қиялында пайда болып, соңында өзіндік мазмұнға ие болған архаикалық рәсімдердегі психологиялық схемаларға тән мотивтер мен әдіс-тәсілдер.
    
11. 
    Автор - өнер туындысын дүниеге әкелуші қаламгер.
    
12. 
    Поэтика – көркем шығармадағы құндылықты бар болмысымен айқындар жүйе туралы әдебиеттанудың көне ғылым саласы.
    
13. 
    Сюжет - өзара жалғасқан оқиғалар тізбегі, біртұтас желісі.
    
14. 
    Композиция - әдеби шығарманың құрылысы, оның үлкен кішілі бөлім бөлшектерінің бір-бірімен қисынды түрде қиюластырылып, әр түрлі тәсілмен байланыстырылған тұтастық бірлігі.
    
15. 
    Герменевтика – текстерді ұғындыру және оның принциптерін түсіндіру жөніндегі ілім.
    
16. 
    Жанр - әдеби шығармалардың жеке түрлері, көркем әдебиеттің салалары.
    
17. 
    Әдеби процесс- бұл белгілі бір дәуірде, сонымен қатар, ұлттар мен елдердің, аймақтардың, әлемнің күллі тарихи кезеңдерінде өмір сүріп келе жатқан әдебиеттің тарихи заңды қозғалысы.
    
18. 
    Стиль – жазушының өмір шындығын танып-білу, сезіну қабілетін, бейнелеу шеберлігін, өзіндік суреткерлік тұлға бітімін танытатын даралық өзгешелігі, жазу мәнері, қолтаңбасы.
    
19. 
    Әдеби байланыс – ұлттық әдебиеттер арасындағы көркемдік дәстүрлер жалғастығы, ықпалдастығы.