Тапсырма: Екі мәтіндегі ақпарат пен өз пікірлеріңізді пайдаланып,«

9-сынып емтихан тапсырмалары
ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ
(қазақ тілінде оқытылатын сыныптарға)
Қазақ әдебиеті

Жалпы білім беретін мектептерге. І нұсқа А бөлімі
Төменде берілген бір және бірнеше таңдауы бар сұрақтарға жауап беріңіз.

1. 
   Ж.Баласағұнның «Құтты білік» дастанында «Жарқыраған Күнді көр де, көр мені» (826- бәйіт) деп өзінің айнымас адалдығын көрсететін кейіпкер кім?
   

1. 
   Күнтуды
   
2. 
   Айтолды
   
3. 
   Өгдүлміш
   
4. 
   Оғдұрмыш
   
5. 
   Автор
   

2. 
   І.Жансүгіровтің «Құлагер» поэмасындағы 2 кейіпкерді көрсетіңіз.
   

1. 
   Біржан
   
2. 
   Раушан
   
3. 
   Күреңбай
   
4. 
   Ақан
   
5. 
   Әбдірахман
   
6. 
   Нысанбай
   

3. 
   Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі» хикаятының сюжетіне сәйкес 3 тұжырымды белгілеңіз (√).
   

   Тұжырымдар	√
   1) Есімбек «Өгіз сойғанның» ең шұрайлы жеріне қонушы еді.
   2) Шұға Әбдірахманды алғаш рет құдық басында көрді.
   3) Әбдірахман Шұғаға жазған хатын Базарбай арқылы жіберді.
   4) Шұға Әбдірахманды айдап бара жатқанын көрмей қалды.
   5) Әбдірахман Шұғаға арнап шығарған өлеңін ән қып орындап берді.

4. 
   Билер мен олардың айтқан сөздерін өзара сәйкестендіріңіз.
   

Билер	Шешендік сөздері	Сәйкестендіру жауабы
1.Майқы би	A) Аспанда тіреу жоқ, жерде сүйеніш жоқ. Таста тамыр жоқ, тасбақада талақ жоқ. Құста сүт жоқ, жылқыда өт жоқ.	1
2.Мөңке би Тілеуұлы	B) Атың жақсы болса, Ер жігіттің пырағы. Балаң жақсы болса, Жан мен тәннің шырағы.	2
3.Әнет баба	C) Бай болсаң, халқыңа пайдаң тисін, Батыр болсаң, дұшпанға найзаң тисін. Бай болып, пайдаң тимесе, Батыр болып, найзаң тимесе, Жұрттан алабөтен үйің күйсін.	3
4.Төле би Әлібекұлы	D)Тұлпардан тұлпар туады, Сұңқардан сұңқар туады, Асылдан асыл туады, Жалқаудан масыл туады...	4
5.Әйтеке би Байбекұлы	E)Тату болса, ағайын жақын, Ақылшы болса, апайың жақын. Бауырмал болса, інің жақын, Инабатты болса, келінің жақын.	5
6.Қазыбек би Келдібекұлы	F) Кебір жерге теңеледі, Әйел ерге теңеледі. Сиыр өгізге теңеледі, Көл теңізге теңеледі.	6

14

9-сынып емтихан тапсырмалары


В бөлімі Үзіндіні оқып, сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз.
Қазақ әдебиеті

Ғ.Мүсіреповтің «Ұлпан» романынан үзінді
…Кешкірген бұлыңғыр күн, жапалақтаған қар... Арыз айтуға қыз келер деп кім ойлаған!? Келген бетінде кие сөйлеп, бәрінің көңілін сөзіне аударып әкеткен Ұлпан қыз екендігін аңдатпауға тырысып еді. Солай бола тұрса да, қыздың аты қыз ғой, атақты батыр, атақты әділ би атанған Есенейге қыз көзімен бір қарап қалғанын өзі де сезбеген.
Қыр жайлаулардан құлап келе жатқан Есенейдің жылқысы екенін аулы біліп отырған. Қалың, қара шұға жалбағай бет-аузын жауып кеткенімен, атандай қара кер аттың үстіндегі зор денелі адамның Есеней екенін Ұлпан да ішінен таныған. Бес жасар кезінде көргені де, қорқатыны да есіне түскен. Бірақ өзін танытпай кетті.
Есеней тобы аңырып қалды. Не істеу керек? Қара жорғаны қыздың айыбы деп қалай алып қалар? Сұңғыла қыз бұларға бір ұяларлық ұпай салып кетті емес пе!? Ие, «малым — жаным садағасы, жаным — арым садағасы» дейтін елдің нақылын еске алсаң, лайықты жұмыс болмапты.

• 
  Артықбай батырға тізе көрсеткендей болып келгеніміздің өзі қандай айып! Қызының атын айыпқа алып қалғанымыз - екінші айып. Арыз айта келген қыздың атын айыпқа алып қалғанымыз айып біткеннің ішінде ел естімегені болар! — деп түрікпен Мүсіреп Есенейдің бетіне тура қарады.
  

Есеней өмірінде айып тартып көрмеген, айып-жазасы болған адамдарға қатал жаза беруді жақтайтын би еді. Болмашыдан айыпты болғанына әрі күлкісі келеді, әрі шешімін таба алмай тұрғаны анық. Артықбай - оны бір рет намыс өлімінен айырып алған, екінші рет өлімнің өзінен айырып алған кәрі жолдасы, батыр адам.

• 
  Қара жорғаның мойнына ат қосақтап қайтарған дұрыс болар! — деді түрікпен Мүсіреп.
  
• 
  Айналайын адаcым-ай, таптың, таптың! Менің кәрі бозымды бірге қосақтап жібер! — деді ақ көңіл аңшы.
  

Есеней «жөнел!» деген бұйрығын Кенжетайға иегімен нұсқады.
(250 сөз)


Тапсырма:

5. 
   Берілген үзіндінің мазмұнына талдау жасап, көтерілген тақырыпқа қатысты көзқарасыңызды білдіріңіз. Тәрбиелік мәнін ашыңыз.
   

6. 
   Үзіндідегі кейіпкерлер бейнесіне талдау жасаңыз. Кейіпкерлердің іс-әрекетін салыстырып, баға беріңіз.
   

7. 
   Автордың тілдік қолданысына талдау жасаңыз. Үзіндідегі көркемдегіш құралдардан мысал келтіріп, автордың қолдану мақсатын түсіндіріңіз.
   

8. 
   Ұсынылған тақырып бойынша эссе жазыңыз.
   

«Біржан-Сара» айтысындағы ұрпақтар сабақтастығы көрінісін заманауи тұрғыда салыстырып, 150-170 сөзден тұратын шағын эссе жазыңыз.

15