ды. Нүкте қойылған сөйлемнің аяғында дауыс күшінің

сөздің  көтеріңкі  екпінмен  айтылатыны,  ал  леп  белгісі 
ңойылған сөйлем ерекше сазды өуенмен оңытылатыны 
мүғалімнің өзі оқып,  үлгі өнеге көрсету жолымен мең- 
гертіледі.
4.  Біршама көлемді,  бірақ қызғылықты да түсінікті 
мәтіндерді: өңгіме, өлең, ертегілерді сыныпта жөне сы- 
ныптан тыс уақытта үнемі үзбей оқуға жаттықтыру, (қо-
сымша оқуға  "Әліппе серігіндегі"  материалдар үсыны- 
лады).
5. Оқылған мөтін мазмүнын түсініп, мүғалімнің қой- 
ған сүрақтары мен мағыналық бөліктерге бөлген жоспар 
бойынша өңгіменің логикалық жүйесін сақтай отырып, 
өз сөзімен айтып беруге төселдіру.
6. Теріп оқу, рөлге еніп оңу, мөтінге, оның бөліктеріне
ат қою, өлең жаттау жүмыстарына арнайы көңіл бөліп 
отыру.
7. Оқушылардың сауатты, көркем жазуын қалыптас- 
тыру; сөздегі өріптердің өзара жалғастың белгілерін мең- 
герте отырып, біркелкі үзбей жазуға дағдыландыру, ша- 
ғын сөйлемді көшіру, есте сақтау арқылы жазуға тосел- 
ДІРУ-
8.  Мазмүнды  суреттеу,  оқылған  мәтіндер  және  оқу- 
шылардың көрген-білгені, серуен, саяхат материалдары, 
т.б. бойынша шағын көлемді өңгіме жазуға жаттықтьфу.
9. Жазылуы мен айтылуы өр түрлі сөздердің емлелік
жөне  пунктуациялық  нормаларды  сақтауға  қалыптас- 
тыру.
Әліппеден  кейінгі  кезеңде  көптеген  ақын-жазушы-
лардың шығармалары енгізілген. Сонымен бірге халық
ауыз  әдебиеті  үлгілері  бар.  Әліппеден  кейінгі  кезеңде
мәтіндерді оқытудың мынадай әдіс-төсілдері  қолданы- 
лады:
1.  Мүғалімнің кіріспе әңгімесі.
2.  Мөтінді мүғалімнің оқуы.
3.  Сөздік жүмысын жүргізу.
4.  Мөтінді оқушылардың бөліп-бөліп оңуы (1-2).
5.  Мөтінді оқығаннан кейін қысқаша өңгіме өткізу.
6.  Мөтінді бөліктерге бөлу.
25

7.  Мәтінді 
Т О Л Ы Қ  
оқу. 
; '; 5
^
йгДГФЗ
8 .  С үраңтарға ж а у а п  б е р у .
9.  Жауаптарды мәтіннен табу.
10. Қорытынды әңгіме (таңырыптардың тәрбиелік мә- 
нін ашу, дамытушылың жүмыстар).
11. Мәтінді мәнерлеп оңу.
12. Мәтінді рөлге бөліп оңыту.
13. Шығармашылық жүмыстар (маңал, ойын, сахна- 
лық қойылым, сурет салу, мәнерлеп жатқа айту).
Сабақ өткізудің өдіс-тәсілдерді тиімді пайдалану мү- 
галімнің  шеберлігіне,  ізденіп,  еңбектенуіне  баиланыс 
ты.  Сауат ашу  кезеңінің соңында оңушылардың білім- 
ділік және икемділік деңгейлері қалыптаса бастайды.
1.  Алфавиттегі барлың  әріптер бойынша  кез  келген 
буыннан қүралған сөздерді буындап, не түтас сөзбен оқи
алатын болады;
2.  Кіші және бас әріптерді дүрыс, біркелкі жөне өзара
байланыстырып, оқыған сөздерін өздігінен жаза алатын
болады; 
'  .  ; эд а  чФ-
3.  Жеке сөздерді, шағын сөйлемді тақтадан не мәтін-
нен көшіріп, не есту арқылы жазып беретін болады;
4.  Өз  жазуларын  сөздегі  дыбыстардың  қүрамы  мен 
орын ретін айқындау арқылы өз бетінше тексеруді үйре-
неді; 
•
5.  Мүғалім берген сүрақтар негізінде оқыған шағын
мәтіндердің мазмүнын айтып беретін болады;
6.  Қысқа өлең мәтінін мәнерлеп, жатқа айтып беруге
төселеді; 
. 
*■*.  ,
7.  Мүғалімнің көмегімен өзара байланысқан, екі-үш 
шағын сөйлемдерден мазмүндама, шығарма жазуға үй- 
ренеді;
8
.  Кейбір грамматикалың-орфографиялың мағлүмат- 
тарды білетін болады;
а) 
кісі аттары мен үй жануарларына қойылған аттарды 
және жер-су аттарын үлкен өріппен жазуды үйренеді;
ә) сөйлемнің бірінші сөзін бас әріппен бастап, ондагы 
әрбір сөзді бөлек жазуды жөне сөйлем соңына нүкте қою- 
ды біл етін бо л ады.
26

1.  Оңылатын өңгіме немесе ертегі таңырыбы туралы 
ңысқаша кіріспе әңгіме жүргізіледі.
2.  Әңгіме немесе ертегі қысңа-ңысңа бөлімдерге бөлі- 
ніп, оқушыларға оңытылады.
3.  Әр бөлім оңылып болған соң мүғалім онда не жөнін-
деәңгіме болғанын қысңаша, ондағы басты-басты ойлар-
ға тоқталу арңылы оқушылар зейінін жинаңтауды іске 
асырады. Қажет болса сүраулар қояды.
4.  Әңгіме мөнерлеп ңайта оқылады.
5.  Мәтіннің мазмүнындағы негізгі ойлар оқушылар- 
ға аныңтатылады.
6.  Мәтінмен жүмыс жасалады (мысалы: мәтіннен та- 
биғатты суреттеген жерлерін тауып оқыңдар немесе кө- 
ңіл-күйді суреттеген жерді табыңдар,  т.б.)
7. Мәтіндегі негізгі ойларды оқушылар өздері табады.
8.  Мәтін  оқу  дағдысы  нашар  оқитын  оңушыларға 
оқытылады.
Өлең оцыт у сабагы
1.  Өлең тақырыбына кіріспе әңгіме.
2.  Мүғалім өлең мөтінін өзі мөнерлеп, наңышына кел- 
тіре оқып шығады.
3.  Өлеңнің  шумаңтары  бөлініп,  өр бөлігі  өр  балаға 
оқытылады. Мүнда баланың бір жол оқыса да мәнерлеп, 
анық оқу ына баса назар аударған ж өн.
4.  Өлеңді мөнерлеп іштен оқытады.
5.  Өлең мөтінін түтас, мөнерлеп, дауыстап оқиды, он- 
да кездесетін  кейбір  сөздердің  мағынасы  аныңталады, 
егер мүмкіндік болса жаттатылады.
Ж азу сабағы
1.  Оқушылардың  жазуға дайындығын  тексеру  (дү- 
рыс отыру, қалам үстау, дөптер қою, т.б.).
2.  Мүғалім бір сөйлем айтады, оқушылар оны қайта- 
лай ды.
3.  Сөйлем сөзге, буынға, дыбысқа талданады.
4.  Сөйлемді  мүғалім  тақтаға  жазады,  оны  оңушы- 
ларға оңытады, содан кейін бүл сөйлемді жауып қояды.
Ә ң п м е   н е м е с е   е р т е г і  о ң у   с а б а ғ ы
27

5.  Оқушылар сөйлемді дөптерлеріне жазады.
6.  Тақтадағы сөйлем  ашылады да,  оқушылар өздері
жазғандарын тақтадағымен  салыстырып,  тексереді.
7.  Осылайша 2-ші, 3-ші сөйлемдер жазылады.
8.  Оқушылар жазған үш сөйлемін түтас оқиды.
Оқылған әңгіме бойынша жазу сабағы
1.  Оқушылардың жазуға дайындығын тексеру.
2.  Мүғалімнің тақтаға жазғанын оқушылар оқып шы-
ғады (2-3 сөйлем).
3.  Мүғалімнің  сүрағы  бойынша әңгіменің  мазмүны
талданады.
4.  Әңгімедегі әр созге фонетикалық талдау жасалады, 
жазылуы қиындау деген сөздер түсіндіріледі.
5.  Мөтіндегі көп  нүктенің  орнында  болған  сөздерді
естерінде сақтап  оқиды.
6.  Мәтінді дәптерлеріне көшіреді, көшіру барысында
көп нүктенің орнына тиісті сөздерді тауып қояды.
7.  Мүғалім көп  нүктенің орнына тиісті сөздерді жа-
зады.
8.  Балалар  өздері  тауып  жазған  сөздерін  тақтадағы
жазылған сөздермен  салыстырып тексереді.
Әліппеден  кейінгі  кезеңдегі  жүргізілетін  сауат  ашу 
барысында жазуға қойылатын негізгі талаптар:
Оқушылар жазу ережесін сақтап отырғанда ғана дү- 
рыс  жазуға үйрене  алады.  Ж азуға  негізінен  мынадай
талаптар қойылады:
а) әріпті дүрыс жазу, дәптердің көлденең сызығьшан
ауытқымау; 
7 •  '  '  *** 
~
ә) өріптердің элементтерін тегіс, бірдей жазу;
б) әріптердің бірін оңға, бірін солға қисайтпай, барлық
әріпті бірдей, оңға қарай, сәл көлбете жазу;
в)  әріптердің,  сондай-ақ  сөздердің  арасындағы  қа-
шықтықты бірқалыпты сақтап отыру;
г) бірте- бірте жазу қарқынын тездете түсу.
Жазуға кірісерде алғашқы күннен бастап орындалуға
тиісті гигиеналық талаптар:
а)  дәптер  партаның үстіне,  баланың  кеудесінің  қақ
ортасына тура келетіндей болып, сәл көлбетіле қойылады;
28

ө) бала басын оңға, не солға, иықтарын, кеудесін алға 
не артқақисайтпай, аяқтарын қатар қойып, алдына түзу 
қарап отырады. Бұл олардың омыртқалары, көкірегі дү- 
рыс жетілу үшін қажет;
б) балалар  табандарын еденге еркін  басып отырады. 
Тізені қатты бүкпей, бір аяқты екінші аяңтың үстіне қой- 
май, аяқтарын не алға, не артқа сілтемей отырған дүрыс;
в) партаға көкіректі тіремеу керек.  Өйткені,  бүл ты- 
нысты тарылтады. Жаңа өсіп келе жатңан кеудені бүза-
ды;
г) қаламды үстағанда саусақ қаламүштан үш  санти- 
метрдей жоғары түрып, қаламның жоғарғы жақ үшы оң 
иықтың түсына дәл келгені жөн;
д) жазғанда баланың көзі мен дәптер аралығындағы 
25-30 см қашықтық сақталуға тиіс.
Сцрацтар мен тапсырмалар:
1.  Сауат ашу кезеңдерін ата.
2 .  Дайындық кезеңін оңыту ерекшеліктері ңандай?
3
.  Дайындық кезеңіндегі ж үргізілетін тақырыптың бір са- 
бақ жоспары үлгісін қүру.
4 .  Әліппе кезеңінің оқу-төрбие міндеттері.
5 .  Әліппе кезеңіне байланысты сабақ жоспарларын жаса.
6 .  Әліппеден кейінгі кезеңдегі сабаң жүйелері.
7.  Әліппеден  кейінгі  кезеңдегі  тақырыптарға  сабақ  жос- 
парларын  жаса.
8 .  Ж азу сабағына сабақ жоспары үлгісін қүру.
4-тақырып.  Сауат ашу кезінде  ж үргізілетін тіл
дамыту  жүмыстары
Қазақ  бастауыш  мектептерінде  оқыту  ісінің  негізін 
қалаған Ы.Алтынсарин,  А. Байтүрсынов ағартушы ға- 
лымдар  өдістемелік  еңбектерінде  оқушылардың  сауат 
ашу  кезінде  сөздік  қоры  мен  сөйлеу дағдысын  қалып- 
тастыруға баса назар аударды.
Сауат ашу кезінде оқушылардың ойлау жөне сөйлеу 
қабілеттерін  дамыту  м өселелері  Т.Ш онанүлы ны ң,
29

Ж .Аймауы товты ң,  М .Ж үмабаевтың
ы. Кейінірек қазак тілін оқыту әдістемесін зерт 
Ж үбанов,  Г.Бегалдин,  С.Жиенбаев,  Ш.Сары
баев,  И.Үйңыбаев секілді ғалымдар осы мәселеге ерек-
ше мөн береді. 
: 
>
Тіл дамыту жүмысы сауат ашу кезінде де жүргізіледі.
Сауат ашу кезінде жүргізілетін тіл дамыту жүмыста- 
рының бастауыш мектептің басқа сыныптарындағы тіл 
дамы ту  жүмы стары нан  өзгеш ел ігі  -   оқыту  ісіндегі 
талдау жөне жинаңтау процесінің бірлігінде.
Тіл  дамыту үш  түрлі салада  жүргізіледі:  сөздік жү- 
мысы; сөйлем қүрастыру; байланыстырып сөйлеуге үй- 
рету.  Сөздік  жүмысын ж үргізуде екі түрлі маңсат алға 
қойылады: бірі оқылған сөздің мағынасын түсіндіру, сол 
арқылы оқушыларды саналы оқуға баулу, олардың ойлау 
қабілетін  жетілдіру,  екінш ісі — жаңа сөздер үйрету ба- 
пысында,  яғни жаңа сөздер үйрету арқылы оқушылар-
цк қорын дамыту, сөилем қүрастыруға үирету. 
қүрастырудың  мынадай  түрлерін  пайдалануға
болады.
1.  Үлгі бойынша сөйлемдер қүрастыру. Баяндауыш-
жал
ғаулы   сөздер ден   ж асалған  екі-үш   сөзді  сөйлемдер: 
"Айдос — оқушы",  "Күн ашық".
толық жауап алу арқылы сөилемдер
растыру
Бүл не? 
-  Қарға қайда қонды 
і
Бүл дәптер. 
-  Қарға сымға қонды.
Сенің атың кім? 
— Айдос не істейді?
Менің атым — Айдос. 
-  Айдос кітап оқиды. 
айланыстырып  сөйлеуге үйрету  жүмыстары <
 
кезінле  әобів  сабақ  сайын  ж үзеге  асырылып
тиіс
Байланыстырып сөйлеу дегеніміз -  оқиға мазмүнын
: шығу
и
 
_  
V »   _
сактап
ретіме
дамыту
30

оқулыңтағы  суреттер  бойынша,  сондай-ақ  экскурсия- 
дан, күнделікті өмірден көрген-білгендері бойынша жә- 
не ойын,  т.б.  туралы әңгімелер қүрастыру арңылы жү- 
зеге асырылады.
Тіл  дамытуға  байланысты  логикалың  жаттығулар 
жүргізудің мәні зор. Логикалың жаттығулар айналадағы 
заттар мен қүбылыстарды таныту арқылы оңушылардың 
жалпы ой-өрісін кеңейтіп, тілін дамытады. Мүндай жат- 
тығулар әр топтағы заттар мен жануарлардың атын, си- 
паты мен қимыл-әрекетін білдіретін сөздерді талап, жи-
нақтап түсіндіріп, оңушылардың сөздік қорын байытуға 
мүмкіндік  береді.
Мысалы:  "ңүстар:  үйрек,  қаз,  қарға;  аңдар:  түлкі, 
қоян, аю", т.б. сияқты сөйлемдер ңүрастыру нәтижесінде 
заттардың  тобы,  тегі  туралы  жалпы  үғымдар  қалып- 
тастырып, алуан түрлі жеке сөздер үйретіледі. Одан әрі 
өр топтың  өзіне  тән  жеке  ерекшеліктеріне  тоқталу  ке- 
рек. Мысалы: қүстың екі қанаты, екі аяғы бар. Ол үша- 
ды.  Осылайша логикалық  жаттығу  тақырыптарын  өрі 
қарай жалғастыра беруге болады.
Мысалы:  жиһаздары,  ыдыс-аяқ,  киім-кешек,  өзен- 
дер, теңіздер,  газет-журналдар, т.б.
Логикалық  жаттығулардың  басңа  бір  түрі  -   хабар- 
ламақ ойдың логикалың жүйесін сақтап, өңгімені жос- 
пар бойынша айтуға және жазуға үйрету. Мысалы: "Қо- 
ңырау соғылды. Балалар сыныпқа кірді. Мүғалім келді. 
Сабаң  басталды"  деген  әңгімедегі  сөйлемдердің  орнын 
ауыстырып; "Сабаң басталды. Мүғалім келді. Балалар сы- 
ныпқа кірді. Қоңырау соғылды" деп қүрауға болады.
Сауат ашу сабаңтарында сөйлеу мөдениетіне баса на- 
зар аударылды.  Сабақтағы  сөйлеу  мөдениетінің  талап- 
тары мүлтіксіз орындалып отыруға тиіс. Мүғалімнің сөзі 
мазмүнды, дөлелді,  мөнерлі, бейнелі болуы керек. Өйт- 
кені,  оқушы  сөйлеуді  мүғалімнен  үйренеді.  Оқушыға 
сөйлеу ортасының да өсері  мол.  Сондықтан  ңабырғаға 
ілінген, таңтаға жазылған жазулар мен көрнекі қүрал- 
дар -  мазмүнды, сауатты өрі көркем болу керек.
31

Оқушылардың  тілін  дамыту  мақсатында өткізілген 
сабақтарда олардың үйренген, меңгерген сөздерін үнемі 
қайталап,  еске түсіріп,  сол сөздерді кірістіріп,  ауызша 
Да жазбаша да сөйлем қүратып жаттықтыру тиімді. Со- 
нымен бірге бүл кезеңде тіл дамыту жүмысы оқушылар-
дың ауызекі байланыстырып сөйлеуін  жаңа сапаға кө- 
теру арқылы жалғастырылып, олардың жазбатілінің не-
гіздерін қалау міндеті жүзеге асырыла бастайды. Сөз тір- 
кесі ж әне сөйлем турэлы үғымдз.р дв. осы көзөңде меңгер*
тіледі. 
" 
г
Дауыс ьфғағын, сөилеу ңарңынын төрбиелеуге байла-
нысты жүмыстар да үмыт қалмайды.
Әліппеден кейінгі кезеңдегі тіл дамыту жүмыстарын- 
да оқушылардың  байланыстырып сөйлеуі  қайтадан бі- 
рінші кезекке шығарыл ады. Бүл кезеңдегі тіл дамыту
оңушылардың  баиланыстырып  сөилеуге  бағытталған
жүмыстар сипаты әліппеге дейінгі кезеңмен салыстыр- 
ғанда мүлде өзгеше. Оқушылардың сөз тіркесі мен сөй- 
лемді саналы түрде түсініп, ойларын жүйелі баяндау тө-
сілдерін  меңгерту  көзделеді.
Ең бастысы -   олардың жазба тілінің негіздері қала
нып, өз ойларын баяу болса да баяндап жазу машықта- 
рына жаттығады.
Сауат  аш у кезеңінде  ж үргізілетін тіл дамыту
жүмы стары ны ң  ж үйесі:
1. Әдітшеге дейінгі кезең
1. Балалардың байланыстырып сөйлеу дағдысын бай-
ң&у. 
М
1 9  
:;1 1
2. Сөйлем, сөз, дыбыс туралы түсініктер беру.
3. Сөздік қорларын анықтау.
2. Я-лгіппе кезевд
1. Ж аңа сөздердің мағыналарын түсіндіру, сөздік қор- 
ларына енгізу.
2. Оқушылардың жазба тілінің негізін қалыптастыру.
3. Ауызекі байланыстырып сөйлеу дағдыларын жетіл-
діру.
32

4. 
Оңушылардың сөйлеу дағдыларындағы кемшілік- 
терді (сөйлеу мәнеріндегі, сөз қолданыстарындағы, т.б.) 
бірте -бірте жою бағытындағы жүмыстар жүргізу.
3. Әліппеден кейінгі кезен
1. Оңушылардың ауызекі жөне байланыстырып сөй- 
леу дағдыларын жетілдіру.
2.  Шағын  сөйлемдерден  ңүралған  мазмүндама,  шы- 
ғарма жаза білуге дағдыландыру.
3.  Сөздерді орынды  ңолдана білу дағдыларының  ңа- 
лыптастыру.
4.  Сөйлеу мәдениетін жетілдіру жүмыстарын үйым- 
дастыру.
Оқушылардың сөздік қорын, сөйлеу дағдысын 
анықтау үш ін  берілетін  тапсырма  түрлері
1. Ойыншыңтар арқылы ауызша өңгімелесу.
2. Сурет бойынша өңгімелесу.
Оқушылардың  сөздік  ңорын тексеру үшін  берілетін 
тапсырма түрлері.
1.  Заттардың дара жөне жалпы белгілерін анықтау.
2.  Мағынасы  қарама-қарсы  (антоним)  сөздерді  қол- 
дану деңгейі.
3.  Мағыналары  үңсас  (синоним)  сөздердің  қолдану 
деңгейі.
4.  Дыбысталуы бірдей, беретін мағыналары өр басқа 
(омоним) сөздердің қолдану деңгейі.
Әліппе кезеңі аяңталған соң жүргізілетін тәжірибелік 
тексеру  оқушылардың  тек  сөздік  қорлары  мен  сөйлеу 
дағдыларының деңгейі  өсіп  қоймай,  олардың  оқу  қар- 
қынының, жазу тілінің, жалпы дүние танымының бақы- 
лау сыныбындағы қүрдастарымен салыстырғанда елеулі 
түрде ілгерілегенін байқатады.
Оқушылардың  байланыстырып  сөйлеу  дағдысына 
берілетін тапсырма түрлері:
1.  Оқылған шығарма мазмүнын өңгімелеу.
2.  Тірек суреттер арқылы өңгімені мазмүндау.
3-11
33

3.  Бір  таңырып  төңірегіндегі  тірек  сөздері  арқылы 
шығарма жазу.
4.  "Үйңасын тауып” ойнау.
5.  Сөйлемдерді мөтін шығатындай етіп, ретімен жазу
6.  Орны ауысқан сөздерден сөйлем қүру.
Сцрацтар мен т апсы рм алар:
1.  Тіл дамыту жүмыстары,  оның түрлері.
2 .  Сауат ашуға байланысты тіл дамыту жүмыстарын көр- 
сет.
3 .  Әрбір жүмыс түрлеріне жоспар жаса.
5-тақырып.  1-сыныптағы жазу.
"Жазу дәптерін"  пайдалану тәртібі
1.  Ж азу дәптеріне қаламмен жаздырту.
2.  Дәптердің сыртын толтыру.
3.  Әр жазу жүмысының аралығына күн,  ай аттарын 
жазбау.
4.  Әр жазу сабағында жүргізілетін жазу жүмысының 
көлемі не жүмыс мөлшері дәптердің жиек сызығына со- 
зылған  қызыл  дөңгелек  / о /   белгілерінің  аралығы  еке- 
нін аңғарту.
5.  Әрбір жаңа әріпке байланысты берілген суреттерге 
әңгіме қүрастырып және оның дыбыстық, буындық қү- 
рамын көрсететін сызбамен жүмыс жүргізу.
6.  Әр әріптің жазба түрінің кіші жөне бас әріптерімен 
толық таныстыру барысында олардың өзара байланысы- 
на,  жалғасуына  назар  аудару.  Әріптің  қүрамы  қанша 
элементтен  түратыны  көрсетілген  жолға  жазғызбау, 
ашың қалдырту.
7.  Тік төртбүрыш ішінде берілген заттар үлгісінің үс- 
тінен  жүргізу.
8.  Ж азу жолының басында қара түспен өріптің жазу 
үлгісі көрсетілгенін, ал қызыл түспен берілген үлгілер, 
бастырып жазуға арналғанын ескерту.
34

БІРІНШІ СЫНЫПТАҒЫ Ж АЗУ САБАҒЫН
Ж ҮРГІЗУДІҢ  ҮЛГІСІ
Сабақтың басында мүғалім балалардан қалам, қарын- 
даштарын партаның қаламға арналған үясына қоюларын 
талап етеді. Содан соң олардың тыныш отырып, мүғалім- 
нің айтқан сөзіне зейін қойып тыңдауы қажет екені ес- 
кертіледі.  Соңынан:  "Қазір біз жазу жазып үйренеміз. 
Біз жазуды неге жазамыз?" -  деп сүрайды. Балалардың 
көпшілігі:  "Дәптерге"  -  деп, жауап береді.  "Тақтаға"  -  
деп, жауап бергендері болса, оны да мақүлдау керек. Осы- 
дан кейін сырты күні бүрын толтырылған дәптерді тара- 
тып, онымен таныстыра бастайды.  Ішкі,  сыртқы бетте- 
ріне назар аудартады. Дәптердің ішкі бетінде не барын, 
не жазылғанын,  нені көріп түрғандарын сүрайды. Дәп- 
тердің бетінде жазу жазатын сызық жөне одан басқа көл- 
беу сызылған сызықтар бар екені түсіндіріледі. Бүл сы- 
зықтар түзу,  әрі жіңішке сызылған.  Оны біз  аса үқып- 
тылықпен қарасақ, дәптер бетіндегі жолдарды көреміз. 
Кәне,  қарайық!  Міне,  бірінші  сызық,  міне,  екінш ісі, 
т.с.с. жазу жолдары. Бір бетте қанша жазу жолы барын 
санап  шығыңдар"  — деп,  санатып  шығу  керек.  Бүдан 
кейін мүғалім жазу кезіндегі ережені /қаламды, қарын- 
дашты үстау/ қалай орындау керектігі түсіндіріледі. Қа- 
лам-қарындаштарды үштау үлкендер көмегімен алдын 
ала дайын далып қойылады.
Қаламды оң қолмен үстайды.  "Оң қолдарың қайдй?" 
Олар оң қолын көрсетеді. Қаламды оң қолдарына алуды, 
оны үстауды түсіндіріп, әрі  нақты түрде көрсетеді.  Қа- 
ламды үстап түрған үш саусақ жазу барысында жылжып 
отыратынын, ал соңғы саусақ алақанға сөл бүгіліп түра- 
тынын айтып  түсіндіреді.  Қаламды қатты қысып үста- 
мау керектігі, жазғанда батырмай жеңіл, күш түсірмей 
жазу қажеттілігі ескертіледі. "Егер қаламды дүрыс үста- 
ған болсаңдар,  сүқ саусақты қалам үстінен жоғары кө- 
тергенде,  қалам түспей,  қалған  екі  саусақ  /бас  бармақ 
пен ортаңғы саусақ/ оны үстап түра алады", -  дейді.
*' 
35

Оқушыларды сабақты әрі қарай жүргізуге дайындап 
болган  соң мүгалім:  "Кәне,  дәптердің бірінші жазу бе- 

жүктеу/скачать 14,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: