Егер «Көктөбе» демалыс орнына жаяу барсаңыз

Егер  «Көктөбе»  демалыс  орнына  жаяу  барсаңыз, 

билет  бағасы  –  100  теңге,  автобуспен  кірсеңіз,  күндізгі 

сағат 2.00-ге дейін – 500 теңге, одан кейін – 700 теңге 

(екі  бағыты).  Осы  тұста  айта  кетейік,  егер  автобуспен 

жүретін  жердің  бар  қашықтығының  500-600  метр 

екендігін  ескеретін  болсақ,  бұл  өзіндік  құнынан  15-20 

есе артық. Жеке көлікпен барғандарға – 5000 теңге. Ал 

аспалы  жолдың  екі  бағытының  бағасы  –  1500  теңге. 

Қазір  осы  бағаларға  базына  айтушылар  көбейіп  кетті. 

«Көктөбе»  демалыс  аумағына  тамақ,  сусынды  өзіңмен 

апаруға рұқсат етпейді» деп ренжіп жүргендер де аз емес. 

Көріп  қалған  жағдайда  17  000  теңге  айыппұл  салатын 

көрінеді.  Ал  аспалы  жолға  кірерде  мемлекеттік  маңызы 

бар жердей бас-аяғыңды тінткілеп шығады деседі. Оның 

себебі айтпаса да түсінікті шығар. «Көктөбе» аумағындағы 

сауда-саттықтың қыза түсуіне олар да мүдделі. 

Қалаға  келген  қонақтарыңды  қыдыртқың  келсе, 

«маршрутты»  «Шымбұлақ»  шатқалы,  «Медеу»  мұз ай-

дыны  мен  «Көктөбеден»  бастайтын  да  әдетіміз  бар-ау. 

Аты әйгі лі осынау көрікті жерлер ді та ма ша лау  шы лар  дың 

лек-ле гімен ағылып жататын ды ғы кім-кімге де аян. Ке лу-

ші лер бір үзілген емес. Қазір де дәл солай. Мұндай мүм-

кін дікті жіберіп алсын ба, әй теуір, бір қалталы дөкей лер-

дің ол жерлерді жекемен шікке сатып алғандары қа-шан!

иә

– Сақтандыру компаниялары нарық тың 

заң дылығына  байланысты  шығып  отыр. 

Де генмен біздегі сақтандыру өр кениетті ел-

дермен салыстырғанда ке шеуілдеп да  му   да. 

АҚШ-та,  Еуропа  мем лекеттерінде  сақтан-

дырудың  жүздеген  түрі  бар.  Тіпті  адамның 

денесін  бөл шектеп  сақтандырып  қоятын 

ком  па ниялар  да  кездеседі.  Мәселен,  біреу 

өзінің  бет-әлпетін  сақтандырады.  Же лая қ-

тар  болса  өздерінің  аяқта рын  сақ тан ды ра-

ды  дегендей.  Өйткені  онда  жұрт  қы зығар-

лық  механизмдер  жасап  қойған.  Ал  бізде 

қалай? Біздің елімізде сақтандыру енді-енді 

дамып  жатыр.  Сондықтан  сақ танды ру 

нарығын  келе шек те  әлі  де  өркен детуі міз 

қажет.  Ха лық тың  өзі  қызығатын дай  етіп, 

дұрыс жо лмен дамытуымыз керек. 

Қазіргі кезде біз білетін сақтандыру дың 

көпшілігі міндетті түрде жасалады. Дү ниең-

ді сақтандырғың келе ме, келмей ме – оны 

сенен ешкім сұрап жатпайды.

Жоқ 

– Негізі, автокөлікті жүргізу кезінде адам 

өмі ріне  қауіпті  жағдайлар  көп  кез деседі. 

Егер біз сақтандыру әркімнің өз еркіне бай-

ла нысты  десек,  онда  ешкім  сақ тандыруға 

бармайды. Оның үстіне қазір не көп? Көлік 

көп.  Қанша  сен  тиянақты,  сақ тықпен  көлік 

айдаймын дегеннің өзін де кез келген жерде 

байқамай басқа кө лікті сырып кетесің. Тіпті 

үлкен апаттар да орын алады. Себебі көлік 

деген  –  жүйрік  нәрсе.  Аяқастынан  не  бол-

ғанын өзің де түсінбей қаласың. Сондықтан 

сақтандыру әркімнің еркіндегі жағдай емес, 

міндетті  болуы  шарт.  Бұл  —  бір.  Екіншіден, 

сақ тандыру  ме кемелеріне  де  байланысты. 

Қазір дағ да рыспен байланысты кейбір сақ-

тандыру  мекемелері  банкротқа  ұшы рап 

қалуы  мүмкін.  Оған  енді  ештеңе  істей  ал-

майсыз.  Мәселен,  «Алтын  полис»  сақ тан-

дыру  қоры  банкрот  болды.  Ал  көп шілік 

жұрт шылық кө лігін сол компанияға сақ тан-

дыр ды. Енді не болады? 

Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет      

Валентина СЕМЕНЮК, 

украиналық саясаткер:

«Мен  жалмауыз  кемпірдің 

алдын  орау  үшін  ғана  пре зи-

дент тікке  үміткер  болып  отыр-

мын».

(Ю.Тимошенко туралы айтқан 

сөзінен, www.ura-inform.com сайты)

№136 (136) 

12 тамыз

сәрсенбі

2009 жыл

...де

дiм-ай, а

у!

Марат СәРСЕНБАЕВ,

заң ғылымының докторы:

Атамұрат ШәМЕНоВ, 

экономика ғылымының докторы, 

профессор:

Түй

ТК

іл

3-бет

5-бет

7-бет

Ой-КӨКпАр 

«Қайратты» 

тастап қашқандар

Ақанның «адасқаны»... 

Монреаль фестиваліне 

жол тартты

C

M

Y

K

C

M

Y

K

C

M

Y

K

C

M

Y

K

Мектеп формасына 

кім қанша қаржы 

жұмсайды?

www.аlashainasy.kz

150,75

213,97

4,77

22,06

235,98

9337,94

1051,45

1308,62

74,04

947,90

«Көктөбе» – қалта қағар «жұт» төбе

Автокөлікті сақтандыру ерікті болуы тиіс пе?

3-бетте

 

қазіргі кезде еліміздегі көлік 

жүргізушілер көліктерін міндетті 

түрде сақтандыратын болды. онсыз 

жүргізушілерге қатаң әкімшілік 

жаза қолданылады. Мұны базбір 

зиялылар қолдаса, енді бір қоғам 

қайраткерлері құп көре бермейді. 

олар «сақтандыруды міндеттеудің 

керегі жоқ, ол әр адамның өз еркіне 

байланысты» дегенді алға тартады. 

Ал енді біреулер сақтандыруды 

міндеттемесек, ешкім көліктерін 

сақтандырмай қояды дейді. 

Жалпы, сақтандыру ерікті болуы 

тиіс пе?.. 

«Көлеңкедегі құдірет» кім?

Алайда  кенелерден  зардап  шеккендер  қатары-

ның  тоқтайтын  түрі  байқалмайды.  Шардарадағы 

Қырым  қанды  безгегі  күдігімен  дәрігерлердің  бақы-

лауына алынған әйел жайлы айтып болғанымыз сол 

еді,  ар тынша  Арыс  қаласында  да  осындай  жайсыз 

оқиға  тіркелді.  Қалалық  орталық  аурухана  төсегіне 

Конго-Қырым  қанды  безгегі  күдігімен  таңылған  21 

жас тағы  келіншекпен  байланыста  болған  алты  адам 

ме ди циналық  бақылаудан  өткізіліп,  ауру  ошағында 

за лалсыздандыру жұмыстары жүргізілді. 

–  Облыстық  әкімшілікте  күн  сайын  кешкі  сағат 

20.00-де атқарылып жатқан жұмыстар жөнінде облыс 

әкі мі нің  орынбасары  Уәлихан  Қайназаровтың  қаты-

суы  мен жиын өткізіліп жатыр, – дейді облыстық са ни -

тар лық-эпидемиологиялық қадағалау депар та мен тінің 

аса  қауіпті  жұқпалы  аурулар  бөлімінің  бастығы  Шора 

Бос  та нов. – Соңғы мәліметтерге тоқталар болсақ, жыл 

ба  сы нан  бері  16  адамнан  ауру  анықталса,  екі  адам 

күдік ті ретінде жатыр. Оның біреуі – Түркістанда, бі реуі 

–  Арыста.  Жалпы  алғанда,  сегіз  адам  қайтыс  болды. 

Соның  ішінде  тамыздың  1-інде  ауырып,  3-інде  ауру-

ханаға жеткізілген шардаралық әйел де бар. Арыс та ғы 

әйелдің жағдайы жақсы, жақында барып қайт қан  мын. 

үш-төрт күнде ауруханадан шығып қалуы керек.

Соңы  өлімге  соқтырып  жатқан  жайттардың  бар-

лығы  азаматтардың  Қырым  қанды  безгегі  жайлы 

мүл дем  бейхабарлығынан  орын  алуда.  Сол  себепті 

де  барлық  жергілікті  ақпарат  құралдары  беттерінде 

кенеден  сақтану  мен  ауру  жұқтырған  жағдайда  не 

істеу  керектігі  жөнінде  хабарламалар  шығып  жатыр. 

Ал кене шаққанын дер кезінде байқап, уақтылы дәрі-

герлер көмегіне жүгінгендер өз өмірлерін сақтап қа-

лып отыр. 

Шадияр МоЛДАБЕК, Оңтүстік Қазақстан облысы

қырым қанды безгегінен 

көз жұмғандар саны 

сегізге жетті

қырым қанды безгегін тарататын 

кенелер ауылы аралас, қойы қоралас 

оңтүстікқазақстандықтар мен 

қызылордалықтардың ұйқысын қашыруын 

әлі де қояр емес. оқырмандарға белгілі, 

оңтүстікқазақстандық шенеуніктер 

жоғарғы жаққа жағдайын жеткізіп жүріп, 

ақша бөлдіртті, жаппай залалсыздандыру 

жұмыстарын қызу жүргізуде. 

...Көрікті жер «Көктөбе» – 

Алматының оңтүстік-шығыс 

жағын ала орналасқан 

бөктерлі аласа массив. Биіктігі 

– теңіз деңгейінен 1070 метр. 

«Көктөбе» төңірегіне далалық 

ландшафт та тән. Ең басты 

айта кетерлігі, қашаннан 

қаланың ең көрікті демалыс 

орындарының бірі саналатын 

бұл аймақ қазір екінің бірінің 

аяғы тие бермейтін арман 

жерге айналып барады. Өйткені 

ондағы баға алқымнан алады...

Жеке және заңды тұлғалар үшін:  индекс – 64259. 

«қазпошта» Ақ-тың барлық бөлімшелерінде жазылуға болады

2009 жылдың екінші 

жартыжылдығына 

жазылу жалғасады

«Алаш айнасына» 

жазылу жалғасады

ДАТ!

6-б

етте

Хенрык ЯНКоВСКи:

ҚАзАҚ ТіліНің КүНДЕліКТі 

ТұрМыСТАғы ЖАғДАйы – 

СОрлы ДЕңгЕйДЕ

облыс әкімі Асқар 

Мырзахметов аптаның алғашқы 

күнін тағы да жанармай бағасына 

қатысты жиын өткізуден бастады. 

Тағы да деуіміздің өзіндік себебі 

бар. Бензин бағасының ноқтаға 

бағынбай бара жатқандығы 

бүгінде күн тәртібіне көтеріліп 

тұрған ең күрделі тақырыптардың 

біріне айналды. оған мұнайды 

өңдеп, тұтынушыға ұсынғанға 

дейінгі аралықта жанармай құнын 

қалыптастырған, бағасында 

«үлесі» бар кәсіпорын басшылары, 

кәсіпкерлермен қатар, 

Республикалық бәсекелестікті 

қорғау агенттігінің төрағасы 

Мәжит Есенбаев қатысты. 

А

бай ОМА

рОВ (к

олла

ж)

Ләззат БиЛАН

Шадияр МоЛДАБЕК

Жалғасы 4-бетте

Қ

АУ

іп

Басқа аймақтарды қайдам, жанармайдың бағасы оңтүстік облыс-

тарда  –  Оңтүстік  Қазақстан,  Жамбыл,  Алматы  облыстарында  күрт 

көтеріліп, тұтынушылар әп-сәтте-ақ тапшылыққа тап болды. Көптеген 

жанармай бекеттері АИ-92 маркалы бензинді талонсыз босатпай отыр. 

Ал  жанармай  бағасын  көтермеген  жалғыз  ғана  «гелиос»  бекетінде 

ұзын-сонар кезек қалыптасқан. Алматы және Жамбыл облыстарынан 

жиынға  арнайы  келген  мамандардың  сөзіне  қарағанда,  тура  біздегі 

жағдай ол жақтарда да орын алып отыр. 

Жыл сайын ауылшаруашылық өнімдерін жинау науқанында қайта-

ланатын бұл келеңсіздікті қалай тоқтатуға болады? Облыс әкімінің орын-

басары Еркін Айтахановтың жасаған талдауына зер салсақ, жанармай 

тапшылығының қолдан жасалып отырғанын аңғаруға болады. 

– Күнделікті жүргізіліп отырған мониторинг қорытындысы көрсет-

кендей,  облыс  аумағында  жанармай  бағасының  өсуі  шілде  айының 

екінші жартысында орын алған. Мәселен, АИ-80 маркалы бензиннің 

бағасы  54  теңгеден  72  теңгеге  дейін,  яғни  33  пайызға  көтерілген 

болса,  АИ-92  маркалы  жанармайдың  құны  72-ден  88  теңгеге  жетіп, 

22  пайызға  өсіп  отыр.  Бұдан  да  жоғары  бағада  босатып  жатқандар 

бар. Ал дизельді отынның бағасы 51-ден 55 теңгеге өсті, – дейді Еркін 

Айтаханов.

Жалғасы 3-бетте

—

РеспубликалыҚ ҚоҒамдыҚ-саяси аҚпаРаттыҚ газет

№136 (136) 

12.08.2009 жыл, сәрсенбі

www.alashainasy.kz

2

СаяСи  бюро

сарап

60 жылда алты мәрте 

кеңейген алып ұйым

Зер

айна

КеЗдесу

болжам

Президент 

қорғаныс 

министріне 

бірқатар 

тапсырмалар 

жүктеді

Еуропа 

мұсылманданып 

барады

Шұғыл  әрекет  ету  күштерінің  ең 

ал ғашқы  «Өзара  іс-қимыл  2009» 

деп ата латын әскери оқу-жаттығуын  

биыл  күзде  елі міздің  аумағында 

өткізу  жоспарланып  отыр.  ал 

оған  ҰҚШҰ-ға  мүше-мем  ле кет тер 

президенттері  қа тыс пақ.  Кездесу 

ба ры сында  Әділ  бек  жақсыбеков, 

мем ле кет  басшысына  қарулы  күш-

тер дің  жа ғ дайы  мен  әскери  қала-

шық  тар дың  қыс қы  маусымға  да-

йын дықтары туралы әң гі ме лей келе, 

Конституция  күніне  орай  елордада 

өткізілетін  әс ке ри  шеру  ту ра лы  да 

баяндап бер ді. министрдің бас қол-

бас шы  ға  жеткізген  мәліметтеріне 

қа   рағанда, атал ған шеруге екі мың-

нан  аса  әскерилер  мен  жүзге  жуық 

мобильді  техникалар  жұ мыл   ды-

рылмақ.   

Елбасы Нұрсұлтан 

Назарбаев Ақмола облысында 

қорғаныс министрі Әділбек 

Жақсыбековпен болған 

кездесуінде ведомство 

басшысына қазан айында 

республика аумағында өтетін 

Ұжымдық қауіпсіздік шарты 

ұйымының аясында құрылған 

шұғыл әрекет ету күштерінің 

оқу-жаттығуына дайындыққа 

көңіл бөлуді тапсырды. 

  

партиялардың қоржыны 

қалай толтырылады?

Саяси партиялар коммерциялық құрылымға жатпайды. Ендеше 

еліміздегі саяси партиялар қалай қаржыландырылады? 

Әділжан БЕЙСЕН, Шымкент қаласы

? Б i л г i м   к е л г е н   Б i р   с џ р а ћ

Б i л г i м   к е л г е н   Б i р   с џ р а ћ

«жол картасы» деген не?

Кейінгі кезде  «Жол картасы» деген бағдарлама туралы көп естіп жүрмін. 

Осы  бағдарлама  жайлы  білгім  келеді.  Жалпы,  бұл  атау  қандай  мағына 

береді?

Арман БАЯХМЕТҰЛЫ, Шығыс Қазақстан облысы

«жол  картасы»  –  америкалық  мә-

де    ниет тен  енген  атау.  ағылшын  ті лін де 

Road  map,  яғни  бұл  ұғымның  ма ғы на сы 

«ал дыға қалай жүру керек еке нін ай қын-

дай  тын  жоспар»  дегенге  сая ды.  «жол 

картасы»  бағдарламасы  Қа зақ стан да 

пайда  болған  жоқ.  бұл  жос пар  па лес-

тин-израиль қақтығысын рет теу жолында 

бҰҰ-ның  қабылдаған  ша ра  ла рының  бі-

рі. ал елі міздегі «жол кар  тасы» – Қа зақ-

станның  дағдарысқа  қар сы  қа былдаған 

жоспарының  ата уы.  бұл  бағдарлама,  не-

гі зінен,  аймақ тар да ғы  әлеу мет тік  мәсе  ле-

лерді шешуге бағыт тал ған. жұ мыс сыз  дық-

қа қарсы күрес, ма ман-кадр лар  ды даяр лау 

сияқты  күрделі  міндет тер ді  рет тейді.  «жол 

картасы» ая сын да Үкімет тен бар лық сала ға 

қаржы бө лінген. жә не рес  пу бли каның алыс 

ау дан дары  мен  елді  ме кен  дерін  түгелдей 

қам  туы тиіс.

1) мүшелiкке кiру және мүшелiк жарналардан;

2) қайырмалдықтар құжатпен расталып, олардың шығу көздерi көр се-

тiлген жағдайда мемлекет алдындағы салықтық мiндеттемелерi нiң орын-

далуына салықтық бақылауды қамтамасыз ететiн орталық ат қа ру шы орган 

белгiлеген  тәртiппен  жүзеге  асырылатын  Қазақстан      рес пу бли касы ның 

азаматтары мен мемлекеттiк емес ұйымдарының қа йыр мал дық тарынан;

 3) кәсiпкерлiк қызметтен түскен кiрiстерден құралады.

ҚР «Саяси партиялар туралы» Заңы бойынша  

саяси құрылымдардың қаражаты:

Шындығына  келгенде,  ирредент  қа-

зақ тардың  жағдайы  жылдан-жылға  на-

шарлап  барады.  Әсіресе  олардың  ғы-

лым-білім,  мәдениет  саласындағы  өрісі 

та рылуда.  егер  шетелдегі  қазақтардың 

жағ дайын Қазақстанды мекен етіп жүрген 

өзге ұлт өкілдерінің мүмкіндігімен са лыс-

тыратын  болсақ,  арадағы  теңсіздікті  бай-

қай мыз. бір ғана мысал, Қазақстанды ме-

кен  етіп  жүрген  қайсыбір  ұлт  өкілдерінің 

төл тілінде мектеп ашып алуға заңды құқы 

Іргедегі 1 миллион қазаққа – бір мектеп

Сәкен КөКЕНОв

ҚҰБАш САғидОЛЛАҰЛЫ

Жер бетіндегі күллі қазақтың саны шамамен 15 миллиондай болса, 

оның 5 миллиондайы алыс-жақын шетелдерде өмір сүріп жатыр. Әрине, 

кедір-бұдыр тарихтың сан қилы себептерімен қазақтардың шетелге 

шашырап кеткені рас. дегенмен бұл елден тысқарыда ғұмыр кешіп 

жатқан бауырларымыздың барлығы көшіп барғандар деген сөз емес. 

шетелдегі 5 млн қазақтың шамамен 4 миллионы – ирреденттер болса,  

1 миллиондайы ғана – миграциялық процестің нәтижесінде пайда 

болған диаспора.

бар. ресейліктер 1 млн қазақты қазақ мек-

те бімен қамтуға құлық танытпаған болса, 

Қа зақ стандағы  4  миллиондай  орыс  то-

лығымен  дерлік  төл  тіліндегі  мектеппен 

қам тамасыз етілген. білім және ғылым ми-

нистрі жансейіт Түймебаевтың айтуынша, 

тек  жамбыл  мен  оңтүстік  Қазақстан  об-

лыс  тарында ғана 65 – өзбек және 75 өз-

бек-қазақ  аралас  мектеп  бар.  бұл  білім 

ша ңы рақ тарының астында 80 мыңға жуық 

оқушы білім алуда. алматы және ал ма ты 

облысы  аумағында  15  мың  шәкірт  тәр-

бие лейтін 14 ұйғыр мектебі ешбір шектеу 

көрместен емін-еркін жұмыс істеп тұр. Қос 

бір дей  тәжік  тілді  және  он  шақты  аралас 

мектепте  ұзын  саны  үш  жарым  мыңнан 

астам  оқушы  білім  алуда.  бұдан  бөлек 

оқу шылардың  қалауына  сәйкес    неміс, 

поляк, корей, дүнген, татар, украин, түрік, 

әзірбайжан,  күрд,  ұйғыр,  шешен,  грек, 

армян, иврит тілдері қосымша пән ретінде 

оқытылуда.  Шамамен  25  тілді  меңгеруге 

жол  ашатын  жексенбілік  мектептер  тағы 

бар.  осылайша,  қазақ  шаңырағының 

астынан  өзге  тілдерді  меңгеруге  кеңінен 

жол ашылған.

ал  көршілес  елдер  қазақ  мәселесіне 

қалай  қарайды?!  дәл  қазіргі  жағдайда 

Өзбекстанда  үш  мыңнан  астам  жасөспі-

рім ге  қазақ  мектебінен  орын  жетпей  тұр. 

Түрікменстандағы қазақ мектептері толы-

ғымен дерлік түрікмен тілді оқу орны  болып 

өз гер тілген. ал көршілес ресейде таза қа-

зақ  тілінде  білім  беретін  бір  ғана  мектеп 

қа лыпты.  Шыңжаң  автономиясында  ор-

наласқан мектептердің біршамасы аралас 

мек теп болып ауыстырылды.  

Қытай.  ресми  деректерге  сүйенетін 

болсақ, Қытайда 1 жарым миллион қазақ 

бар.  бұл  елдегі  қазақ  диаспорасының 

Қа зақ станмен  арадағы  ақпараттық  бай-

ла нысы  жеткілікті  деңгейде  емес,  ал  қа-

зақ стандық  баспасөз  өнімдеріне  деген 

сұ раныс  өте  жоғары.  Әсіресе  Қы тай 

қазақтары  қолданатын  төте  жазу  Қа  зақ-

стан мен  ақпараттық  байланысқа  ке дер-

гі  жасауда.  Қытайдағы  Қазақстан  ел ші-

лігінің  тиісті  аймақтардағы  консулдық 

ме ке ме лерінде виза алу барысында қазақ 

аза маттары  көптеген  қиындыққа  тап  бо-

лып  жатыр.  екі  мемлекет  арасында  әлі 

күнге көші-қон келісімі жоқ. осы өңір ден 

Қазақстан елшілігінің консулдық ме ке ме-

лер  штатын  көбейтуге  қажеттілік  бар.  бір 

қуан тарлығы,  Қытайда  100  пайыз  қазақ 

ті лін де  хабар  тарататын  қос  телеарна 

мен  радио  толқыны  әлі  де  жұмыс  іс теп 

тұр.  Құлақтың  құрышын  қандыра  оты-

рып  тәулік  бойы  қазақшалайтын  бұл 

қос  арнаны  моңғолиядағы  баян-Өл гий 

қазақтары  да  тамашалайды  екен.  Қы-

тай дағы  қазақ  тілінде  жарық  көретін 

басылымдар  саны  да  біршама.  «Іздену», 

«Ұлттар  ынтымағы»,  «Ұлттар»  сынды 

мем лекеттік  дәрежелі  саяси  журналдар, 

«Ғылым бұлағы», «Көкжиек», «Шұғыла», 

«алға»  сынды  ШҰар-дың  орталығынан 

шығатын  жалпы  саны  20-ға  тарта  газет-

журналдар таза қазақ тілінде жазылады. 

өзбекстан. Қазақ диаспорасының Қы-

тайдан кейінгі ең ірі шоғыры Өзбекстанда 

ор наласқан.  Өзбекстан  мемлекеттік  ста-

тис тикалық  мекемесі  ұсынған  ресми 

дереккөздері бойынша, онда 1,3 миллион 

қандасымыз тұрады. Кеңес одағы тұсында 

Өзбекстанда 1000-ға жуық қазақ мектебі 

ашық  тұрған  болса,  қазір  онда  522 

мектеп  қазақ  тілінде  білім  береді,  оның 

234-і – таза қазақ мектебі. 1992 жылдан 

білім  беру  стандарттарының  өзгеруіне 

орай,  Өзбекстандағы  қазақ  мектептері 

үшін  Қазақстанда  басылатын  оқулықтар 

жарамсыз болып қалды. еуростандарттың 

9 жылдық орта білім беру жүйесіне көшкен 

өзбек  елінің  білім  беру  жүйесі  ол  елдегі 

қандастарымыздың  Қазақстанда  жоғары 

білім алуына кедергі болуда. латын әрпіне 

көшкен бұл елдің қазақ жастарына да Қа-

зақстанның жоо-ларына оқуға түсуі қиын-

дап  барады.  Өзбекстан  қазақтарының  да 

басты  мәселесі  тіл  болып  отыр.  онда  қа-

зақ  тілі  өзіндік  табиғи  қалпын  жоғалтып, 

диа лектілік,  грамматикалық  өзгерістерге 

ұшы рау үстінде. 

Ресей. ресей Федерациясында 1 мил-

лион ға жуық қазақ тұрады. бұл елдегі қа-

зақ диаспорасының басты мәселесі – тіл. 

Қазақ  жастары  арасында  ана  тілін,  ата 

дәстүрі  мен  әдет-ғұрыпты  білмейтіндер 

кө бейіп барады. ресейдегі 1 млн қазақтың 

маң дайына  бір  ғана  қазақ  мектебі  бұ-

йыр ған  екен.  сондықтан  ресейдегі  қазақ 

диаспорасы өмір сүретін аймақтарда қазақ 

мектептерін  ашуға  ықпал  ету,  қазақ  тілін 

үйретудің  оқу-әдістемелік  құралдарымен 

қамтамасыз  етуді  жолға  қою  қажеттілігі 

туындауда. Қазір ресейде екі-ақ қазақтілді 

басылым бар – «Қазақ тілі» және «ақ жол» 

апталық газеті. 

Моңғолия.  150  мыңдай  қазақтың 

не гіз гі  шоғырланған  жері  –  баян-Өлгий 

ай мағы.  ал  оның  ішкі  өлкелерінде  40 

мыңға жуық қазақ мекендейді. моңғолия 

қа зақтары  бүгінде  Қазақстан  баспасөз 

өнім дерін,  кітаптарын  мүлдем  алмайды. 

дү ниежүзілік қазақтар қауымдастығының 

жі бе ріп тұратын бірен-саран басылымдары 

жет кіліксіз.

моңғолия  қазақтарының  тағы  бір 

мәселесі  –  Қазақстанмен  жол  қаты на-

сындағы  қиындық.  сондықтан  ресеймен 

арада  келіссөздер  жүргізу  арқылы  жол 

қатынасын  құқықтық  жолмен  шешу  қа-

жет тігі туып тұр.