Ежелгі дәуір әдебиеті. Қалыптасу тарихы
жүктеу/скачать 17,42 Kb.
|
|
Ежелгі дәуір әдебиеті. Қалыптасу тарихы. Қазақ халық болып 15ғ. қалыптасты. Б.Кенжебаев ЕДӘ 3 кезеңге бөледі. (А.Қыраубаева осы жіктеуді ұстанады) 6-9ғ. Көне дәуір еск. 10-12ғ. (Йасауи, Йүгнеки, Бақырғани, Баласағұн) 13-14. Алтын Орда немесе Хорезм дәу. Тарихи: Бабырнаме, Тарихи рашиди, Жылнамалар жинағы, Махаббат: Мухаббатнаме, Хусрау-Шырын, Гулстан бит Турки. Келімбетов жаңа кітабында: Б.з.д. жазу-сызулар мен аңыз-жырлар. (7-4) (Сак, үйсін дәуірі) Тарғытай, Алып Ер Тұңға (Тоңа), Тұмар патшайым, Ширақ батыр, Зарина сұлу, Мөде батыр Түрік қағанаты дәуіріндегі әдебиет. (5-8ғ ) Орхон ескерткіштері: "Білге", "Күлтегін", "Тонұқұқ" Оғыз дәуіріндегі әдебиет. (9-10 ғ) "Қорқыт ата кітабы","Оғыз қаған" Ислам дәуіріндегі әдебиет. (10-12ғ) Сыр бойы әдебиеті: әл-Фараби, Ахмет Йасауи, Ахмет Йүгінеки, Сүлеймен Бақырғани. Қарахан әдебиеті: Жүсіп Баласағұн, Махмұт Қашқари. Алтын Орда дәуіріндегі әдебиет. (13-14 ғ) Рабғузи, Хорезми, Сәйф Сараи, Дүрбек «Көк бөрі» аңызы – түркілердің қасқырдан тарауы туралы аңыздар. Орхон ескр. Алғаш тапқан – Страленберг. 18 ғ. бастап Мессершмидт, Видзен, Радлов, Ремезов сияқты ғалымдардың еңбектері басылды. 1889 ж. Ядринцев «Күлтегін» мен «Білге қаған» еск. табады 1891 ж. Радлов 1892 орыс- фин ғалымдары зерттеуі 1891 Ядринцев Онгин алқабынан еск. тауып оны «Онгин» деп атайды. Ол еск. Күлтегін мен Білгенің әкесі Елтеріс пен анасы Елбігенің еск. болып шығады. 1958 ж. Моңғол-Чехословак Күлтегін еск. орнына қазба жұмыстарын жүргізіп, 2 бас мүсінін табады. Ол Күлтегін мен әйелі болып шығады. Күлтегін еск. көшірмесі ЕНУ-ға 2001 ж. (маусым) әкелінді. «Күлтегін» жыры 8 тараудан тұрады. Білге қаған жыры: «Күлтегін әкеден 7 жасында қалды, 10 жасында ер атанды.» Әкесінің інісі Қапаған қолында тәрбиеленеді. Күлтегін – Көк түріктің көк семсері. Қапағанның тұқымын қырып, таққа ағасы Білгені отырғызады. Өзі түріктердің қолбасшысы болады. Жырда 10 жасынан 47 жасына дейінгі жорықтары суреттелген. Страленберг еск.-гі жазуды «руна» деп атап кеткен. Скандивания тілінде «құпия», «сыры ашылмаған» Вильгелм Томсен 1893 жылы қарашада руна жазуын оқудың кілтін табады. жүктеу/скачать 17,42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|