«Экономика және құқық факультеті»
Жеке құқықтар мен бостандықтар
жүктеу/скачать 232,08 Kb.
|
Ернұр юко-101 курсовой (копия)
| 1.2 Жеке құқықтар мен бостандықтар.
Азаматтық деп те аталатын бұл құқықтар мен бостандықтар адамның құқықтық жағдайының негізін, негізін құрайды. Олардың көпшілігі абсолютті, яғни. ажырағысыз ғана емес, сонымен қатар шектеуге де жатпайды. Келесі кезекте мен негізгі саяси құқықтар мен бостандықтарды тізімдеймін. Өмір сүру құқығы. Бұл құқық адам құқықтары жөніндегі барлық халықаралық құқықтық актілерде және әлемнің барлық дерлік конституцияларында заңмен қорғалатын адамның ажырамас құқығы ретінде бекітілген. Ешкім өз еркімен өмірден айыруға болмайды. Қазақстан Республикасының Конституциясында бұл құқық 15-бапта бекітілген: 1.Әркімнің өмір сүруге құқығы бар. 2.Адамды өмірден озбырлықпен айыруға ешкімнің құқығы жоқ. өте ауыр қылмыстар үшін жазалаудың ерекше шарасы ретінде сотталғанға кешірім жасау туралы өтініш беру құқығы берілген заңмен белгіленеді. Бұл құқық мемлекетке бірқатар міндеттер жүктейді. Ол, ең алдымен, мемлекет тарапынан қақтығыстар мен соғыстарды болдыртпай, бейбітшілік сүйгіш саясат жүргізуді көздейді. Бейбіт жағдайда бұл құқықтың кепілі адам өлтіруге тыйым салумен шектелмейді, мемлекет қылмысқа, әсіресе террористік актілерге қарсы тиімді күрес ұйымдастыруға міндетті. Сондай-ақ денсаулық сақтау жүйесі, өндірістегі жазатайым оқиғалардан қорғау, жол-көлік оқиғаларының алдын алу, өрт қауіпсіздігі және т.б. бұл құқықтың кепілдіктері болып табылады. Жеке тұлғаның қадір-қасиеті. Бұл адамдық қасиет басқаларды құрметтеу құқығы мен құрметтеу міндетіне пара-пар. Адам құқықтарында қадір-қасиет нақтыланған, оны қорғау мемлекеттің мақсаты болып табылады. Қазақстан Республикасының Конституциясында бұл норма абсолютті принципі бар 17-бапта бекітілген: 1. Адамның қадір-қасиетіне қол сұғылмайды. 2. Ешкiмдi азаптауға, зорлық-зомбылыққа, өзге де қатыгездiк немесе ар-намысты қорлайтын әрекеттерге немесе жазалауға болмайды. Адамның қадір-қасиеті туралы қамқорлық қылмыстық құқық пен іс жүргізудің, сондай-ақ Қылмыстық іс жүргізу кодексінің көптеген нормаларына енген. Қылмыстық кодексте жала жабу, қорлау сияқты қылмыстар қарастырылған. Азаматтық кодексте бекітілген азаматтық-құқықтық кепілдіктер де маңызды. Олар: өмірі, денсаулығы, іскерлік беделі, жеке және отбасы құпиясы, есімге және авторлық құқыққа және т.б.. Азаматқа моральдық зиян келтірілгенде, ол құқық бұзушыдан ақшалай өтемақы талап етуге құқылы. Сондай-ақ, қорғаудың бір жолы – сотқа жүгіну. Жеке бас бостандығы құқығы. Бостандық құқығы бостандықтың өзінен басқа ештеңе емес, яғни. кез келген заңсыз әрекетті жасау мүмкіндігі. Адамның өмірін, денсаулығын, ар-намысын, қадір-қасиетін қамтитын оның жеке басының қол сұғылмауы онымен тығыз байланысты. Адам өз тағдырын өзі шешуге, өмір жолын таңдауға құқылы. Қазақстан Республикасының Конституциясында бұл 16-бапта көрсетілген: 1. Әркімнің жеке бас бостандығына құқығы бар. 2. Қамауға және қамауға алуға тек заңда көзделген жағдайларда ғана және қамауға алынған адамға сотқа шағымдану құқығы берiлген соттың немесе прокурордың санкциясымен ғана жол берiледi. Прокурордың санкциясынсыз адамды жетпіс екі сағаттан аспайтын мерзімге ұстауға болады. Бұл бостандықты шектеуге заң негізінде және құқықтық нысандарда ғана жол беріледі, барлық мәжбүрлеу шаралары сот бақылауында болуы керек. Жеке өмірге қол сұғылмаушылық құқығы. Жеке өмір - бұл оның жеке өмірінің аспектілерінің жиынтығы, ол өз еркіндігінің арқасында басқалардың меншігіне айналдырғысы келмейді. Жеке өмір әр адамның бөтен көздерден жасырылған өзінің интимдік және іскерлік мүдделерінің әлеміне ие болғысы келетінін көрсетеді. Құпия жеке өмірге қиянат жасау қоғамға жат және заңсыз сипатта болуы мүмкін, сондықтан адамның заңсыз әрекеттерін анықтау үшін бұл құпияға қол сұғу бұлтартпас дәлелдер болған жағдайда заң негізінде жүзеге асырылуы тиіс. осы адамды қылмыс жасады деп күдіктенгені немесе айыптағаны үшін заңмен танылған, яғни е. қылмыстық іс болған жағдайда. Бұл шарттар болмаған жағдайда жеке өмірге қол сұғылмайды. Бұл құқықтардың кепілдіктері Қазақстан Республикасы Конституциясының көптеген баптарында, атап айтқанда 18-бабында: 1. Әркімнің жеке өміріне, жеке және отбасы құпиясына, өзінің ар-намысы мен қадір-қасиетін қорғауға құқығы бар. 2. Әркiмнiң жеке салымдары мен жинақтарының, хат-хабарларының, телефон арқылы сөйлесулерiнiң, пошталық, телеграфтық және өзге де хабарлардың құпиялылығына құқығы бар. Бұл құқықты шектеуге заңда тікелей белгіленген жағдайларда және тәртіппен ғана жол беріледі. 3. Мемлекеттік органдар, қоғамдық бірлестіктер, лауазымды адамдар мен бұқаралық ақпарат құралдары әрбір азаматқа оның құқықтары мен мүдделерін қозғайтын құжаттармен, шешімдермен және ақпарат көздерімен танысу мүмкіндігін беруге міндетті. Тұрғын үйге қол сұғылмаушылық. Негізінде, тұрғын үйге қол сұғылмаушылық жеке өмірдің ажырамас бөлігі болып табылады. Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда немесе сот шешімі негізінде ешкімнің тұрғын үйге онда тұратын адамдардың еркінен тыс кіруге құқығы жоқ. Тұрғын үйді қорғауға оның меншік иелері, жалдаушылар немесе жалдау шарты бойынша тұратын тұлғалар құқығы бар. Құқық қорғау органдарының заңсыз басып кіруіне және тінтуіне кепілдік беру тұрғын үйге қол сұғылмаушылықтың негізгі мазмұны болып табылады. Алайда, белгілі бір жағдайларда үйге меншік иелерінің еркіне қарсы кіру қажет болады, бұл жоғарыда айтылғандай, заң немесе сот шешімі негізінде ғана жасалуы мүмкін. 1. Тұрғын үйге қол сұғылмайды. Сот шешімін қоспағанда, тұрғын үйден айыруға жол берілмейді. Тұрғын үйге енуге, оны қарауға және тінтуге заңда белгіленген жағдайларда және тәртіппен ғана жол беріледі. Ұлттық тиістілік. Өйткені Қазақстан көпұлтты мемлекет, кейінге дейін ұлт кемсітушіліктің негізі болып, сонымен бірге әрбір адамның мақтанышы болып саналды. Бұл құқық Қазақстан Республикасы Конституциясының 19-бабында бекітілген: Әркiмнiң өзiнiң қай ұлтқа, қай партияға және дiнге жататынын анықтауға және көрсетуге немесе көрсетпеуге құқығы бар. Әркімнің ана тілі мен мәдениетін пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, білім және шығармашылық тілін еркін таңдауға құқығы бар. Қозғалыс және тұру еркіндігі. Бұл құқық ел аумағында заңды түрде жүрген әрбір адамға тиесілі. Демек, елге визалық режимді немесе келу заңнамасын бұза отырып келген барлық адамдар бұл құқықтан айырылады (21-бап): 1. Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында заңды түрде тұрған әркiмнiң оның аумағында еркiн жүріп-тұруға және тұрғылықты жерiн еркiн таңдауға құқығы бар. 2. Әркiмнiң Республикадан тыс жерлерге шығуға құқығы бар. Республика азаматтарының Республикаға кедергісіз қайтып келуге құқығы бар. жүктеу/скачать 232,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|