Экономика және оның қоғамдағы рөлі Экономика
Тәуекелдердің мәні, түрлері және олардың белгілері бойынша жіктелуі
жүктеу/скачать 0,82 Mb.
|
| 26. Тәуекелдердің мәні, түрлері және олардың белгілері бойынша жіктелуі
1. Тәуекел түсінігі мен түрлері және олардың жіктелуі Қандай болмасын кәсіпорын, өндірістік, коммерциялық, басқа қызметтермен байланысты тәуекелді ала жүреді. Қандай болмасын кәсіпкер өзінің қабылдаған басқару шешімдері бойынша жауап береді. Тәуекел факторы кәсіпкердің қаржылық және материалдық ресурстарын үнемдеуге, коммерциялық мәмілелерге, жаңа жобалар тиімділігін есептеулерге аса көңіл аударуына мүмкіндік береді. Кәсіпкерлік қызметте тәуекел факторы экономикалық тұрақсыздық. Жіктелуі бойынша тәуекелдің келесі аймақтарын ажыратады. 1) тәуекелсіз зона; 2) тәуекелді болжау зонасы; 3) сын тәуекел зонасы; 4) апатты тәуекел зонасы. Шығындар болмайтын, салада болуы мүмкіндігі күтілмейтін немесе ноль деңгейдегі шығындар болатын тәуекелсіз аймағы. Шығындар болатын, бірақта ол шығындар күткен пайдадан аз мөлшерде болатын аймақ – тәуекелді болжау аймағы. Сын тәуекел аймағы – шығындар күткен пайда мөлшерінен көп болатын, кейде есепті табыстың соммасына дейін болатын шығындар мөлшері. Апатты тәеукел аймағы – өзінің шығын шөлшерінен сын тәуекел деңгейінен асатын, көп шығындар мөлшерінде болуы мүмкін кей жағдайда кәсіпорынның мүлік мөлшерінің көп болуыда мүмкін. 2. Кәсіпкерлік тәуекелді бағалау әдістері, оларды басқару және тәуекелді төмендету тәсілдері. Тәуекелдің мөлшері: Кредиттік тәуекел – 3 кредит алушының өзіне тиісті негізгі бережағын және процентті төлемеу қауіпсіздігі. Проценттік тәуекел – коммерциялық банктер, кредиттік мәмлелер, инфляциялықинституттардың проценттік, оларға тартылған қаржыдан, белгіленген мөлшері берілген кредит көлемінен асып түсуіне байланысты шығындар, акция бойынша, девиденттің мөлшерінің өзгеруіне байланысты инвесторлар шығындары, облигация, құңды қағаздар, сертификаттар бойынша процент мөлшерінің көбейуінен пайда болған шығындар. Инфляциялық тәуекел – инфляциялық өсуіне байланысты алып отырған ақшалай пайданың сатып алушылар сұранысынан тез өсіп, құнсыздануына байланысты тәуекел. Дефляциялық тәуекел – дефляция көтерілген жағдайда баға деңгейі төмендейді, кәсіпкерлердің экономикалық жағдайы төмендеп, пайдалары азаюдағы тәуекел. Валюталық тәуекел – бір шет ел валютасының басқа ел валютасына қарағанда курсының өзгеруіне сыртқы экономикалық, кредиттік, валюталық операциялар өткізудегі осымен байланысты валюталық шығындар болу қауіпсіздігі. Жойылу тәуекелі – құнды қағаздар немесе басқалай тауалар өткізгенде, олардың сапасына және тұтынушылық бағасына байланысты мүмкін болатын шығындар. Мүмкіншілікті жіберу тәуекелі– қаржылық зиян шегіп ала алмаған жағдайдағы, қандай болмасын іске аспаған жағдайда (мысалы сақтандыру, инвестициялау) болатын тәуекел. Табысты төмендету тәуекелі – портфельдік инвестиция, салым, кредиттер бойынша процент мөлшерінің төмендеуінен пайда болатын тәуекел. Таза қаржылық шығындар тәуекелі – инвестициялық жобаның іске асыруына немесе жартылай іске асуына байланысты тәуекел. Кәсіпорын тәуекелдері қысқа және ұзақ мерзімді болып бөлінеді. Ұзақ мерзімді тәуекел кәсіпорын болашақтағы дамуымен байланысты болады, оған өндірістік дамуға кеткен дәлелсіз аз мөлшеріндегі төлемдер, кадрлық саясатты көтеруге кеткен шығындар. Қысқа мерзімді тәуекелміндетті емес контрагенттер таңдауға, нарық конъюктурасындағы есептеуді ұйымдастырудағы тиімсіз формаларын таңдаудағы шығындар Кәсіпкерлік тәуекелді бағалау үшін келесі әдістерді пайдаланады: статистикалық: эксперттік: есептеу-аналитикалық. Статистикалық әдіс белгілі бір кәсіпорында немесе соған ұқсас кәсіпорындарда мүмкіндік жағдайларды, тәуекел көлемін анықтау мақсатында жоғалтулар мен кіріс статистикасын оқып білу. Эксперттік бағалау әдісі эксперт - мамандардың тәуекелдің болу мүмкіндігі жөнінде пікірлесуде негізделген. Есептеу аналитикалық әдіс жаңа жобаның тәуекелдерін талдауда көбінесе пайдаланады. жүктеу/скачать 0,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|