11.Девиация мен әлеуметтік бақылау Девиация (лат. deviatio — ауытқу) — бұл:
Әлеуметтануда: — «қалыпты» болып есептелетін немесе қоғамдағы, не әлеуметтік контекстегі қалыптасқан мінез-құлықтан ауытқитын әлеуметтік мінез-құлық.
Биологияда: — организмде немесе оның мүшелерінде эмбриондық дамудың ортаңғы сатыларында пайда болып қалыптасқан құрьшымдық өзгерістер. Бұл өзгерістер ұрық организмінің тұрақты белгілері ретінде қалыптасып, сақа организм мүшелері құрылысының бұрынғы ата тектеріне қарағанда өзгеруіне ықпалын тигізіп, ұрпақтан ұрпаққа беріледі. Девиация — филэмбриогенездің бір түрі. Филэмбриогенез теориясын А.Н. Северцов ашқан
Сонымен қатар, девиантты мінез құлықты зерттеген Р.Мертон болып табылады. Р.Мертон девиацияның себебі қоғамның мәдени мақсаттары мен оған қол жеткізудің әлеуметтік қолдау тапқан құралдары арасындағы алшақтықта деп санайды. Р.Мертонның пікірі бойынша адамдар алдына мақсат қояды, сол мақсатқа жету үшін түрлі жолдарды таңдайды. Мәселен, жақсы немесе жаман жолдар. Жақсы жолмен мақсатына жете алмаған адам жаман жолмен жетуі мүмкін, бұны да девиацияның бір түріне жатқызуға болады.
Әлеуметтендіру, ең алдымен индивидтің . Бұл жеке процесс . Бірақ ол ағады, әрқашан қырағы оком қоғамның , оны қоршаған адамдар . Олар ғана емес үйретеді , бақылайды дұрыс меңгерген үлгілерін мінез-құлық . Егер бақылау жүзеге асырылады жеке адам болса , онда ол жеке сипатта болады , ал егер тұтас ұжым — отбасы , адамдар тобы, достар , мекеме немесе әлеуметтік институт болса, онда иеленеді қоғамдық сипат деп аталады әлеуметтік бақылау .
Негізгі міндет әлеуметтік бақылау жасау тұрақтылығы үшін сол немесе өзге де әлеуметтік жүйе , әлеуметтік тұрақтылықты сақтау және сол уақытта үшін жағымды өзгерістер . Бұл бақылау үлкен икемділігін , қабілетін танып, ауытқу, әлеуметтік нормалар : дисфункциональные əкелетін қоғамға зиян , және оны дамытуға қажетті , көтермелеп отырған жөн .
12.Девиация туралы теориялық бағыттарды қысқаша шолу (әлеуметтанулық , биологиялық, психологиялық ) 1. Биологиялық факторлар – баланың әлеуметтік бейімделуіне кедергі жасайтын физиологиялық және анатомиялық жағымсыз ерекшеліктер. Оларға мыналар жатады:
- ұрпақтан-ұрпаққа берілетін немесе ананың жүкті болғанда дұрыс тамақтанбауы, арақ-шарап, нашақорлы заттарды пайдалануы, темекі тартуы, ананың физикалық, психикалық т.б. сырқаттары себеп болатын генетикалық факторлар: ақыл-ой дамуының бұзылуы, есту, көру кемшіліктері, жүйке жүйесінің зақымдауынан пайда болған денедегі кемшіліктер.
- психофизиологиялық факторлар: психофизиологиялық күш, дау-жанжал, келіспеушілік жағдайлар, адам организмдеріне кері әсер ететін, қоршаған ортаның химиялық құрамы, соматикалық, аллергиялық, токсикалық ауруларға душар ететін энергетикалық технологияның жаңа түрлері;
- физиологиялық факторлар: сөйлеу дефекттері, адам бойындағы соматикалық кемшіліктер.
Бұлардың бәрі адамның қоршаған ортаға, жеке адамдарға деген жағымсыз қарым-қатынасын тудырады, ал балалар болса, өзіндік сезім мен танымдық деңгейіне байланысты, құрбы-құрдастары арасында, ұжымда еркін сезіне алмайды, қатынасы бұзылады.
2. Психологиялық факторлар. Бұған баладағы психопатологиялар мен мінездегі кейбір қасиеттердің басым болуы т.б. жатады. Бұл ауытқушылықтар жүйелік-психикалық ауруларда, психопатияда, неврастенияда т.б. көрінеді. Акцентуациялық сипаттағы мінезді балалар өте ашушаң, дөрекі болады. Оларға міндетті түрде әлеуметтік-медициналық реабилитация, сонымен қоса, арнайы ұйымдастырылған тәрбиелік жұмыстар жүргізу керек.
Баланың әрбір даму сатысында, олардың психикалық қасиеттері, тұлғалық және мінездегі ерекшеліктері қалыптасып, дамып отырады. Бала даму барысында әлеуметтік ортаға бейімделуі немесе керісінше бейімделмей, жатсынып кетуі мүмкін.
3. Әлеуметтік-педагогикалық факторлар. Олар мектептік, отбасылық, қоғамдық тәрбиедегі кемшіліктердің нәтижесінде, баланың оқудағы үлгермеушілігіне байланысты. Мұндай балалар көбінесе мектепке дайындығы жоқ, үйге берілген оқу тапсырмаларына және бағаларға парықсыз қарайтындар. Бұның бәрі баланың оқудағы бейімсіздігін көрсетеді.