49. Саяси партиялар: ұғымы, мәні және белгілері. Саяси партия - мемлекеттік билікті қолға алуға немесе билік жүргізуге қатынасуға бағытталған, ортақ мүдде, бір идеология негізінде құрылған адамдардың ерікті одағы;
Саяси партия белгілі бір таптың немесе халықтың бір тобының мүддесін білдіретін және билікті қолға алу,ұстап тұру мен пайдалану арқылы жүзеге асыруды алдына мақсат етіп қоятын белгілі бір идеология негізіндегі адамдардың ұйымдасқан тобы.
Белгілері: •Белгілі бір идеологияға ие болып,оның тасымалдаушысы болып табылады. •Саясаттың түрлі деңгейлерінде құрылымданған адамдардың тұрақты,ерікті және ұзақ мерзімді бірлестігі. •Саяси билікті алып,жүзеге асыруды алдына бағыт етіп қояды. Саяси партиялардың жіктелуі - М.Дюверже сайлаушылар мен белсенділер санына байланысты: а) маманданған;
ә) бұқаралық деп жіктейді.
Маманданған деп қатарында сайлаушылардың 10%-дан кемі ғана болатын, мүше саны аз партияны айтады. Бірақ ол ұйымдастырылуымен және тәртібімен көзге түседі. Бұқаралық партияда оны үнемі жақтап дауыс беретін сайлаушылары, мүшелері, белсенділері көп болады. Бірақ олардың ресми мүшелері болмайды.
Саяси жүйедегі рөлі мен іштей ұйымдасуына байланысты саяси партияларды 4 түрге бөледі:
1) авангардтық партиялар. Олардың ұйымы жоғары орталықтанумен сипатталады, өзінің барлық мүшелерінің партияның жүмысына белсенді қатынасуын талап етеді;
2) сайлаушылар партиясы. Олардың негізгі мақсаты үміткерлердің сайлау науқанын ұйымдастыру: қаржы жинау, үгіт жүргізу және т.б.;
3) парламенттік партия. Ол негізгі екі қызметті атқарады: сайлауға дайындалу және парламентке бақылау жасау;
4) қауымдастық партия. Ол адамдарды белгілі бір саяси жолды ұстанғандығына қарай емес, ортақ көзқарас, ұқсас мүдделеріне орай, маңызды мәселелерді ортақ талқылау үшін біріктіреді.
50. Саяси партиялапрдың типологиясын көрсетіп, олардың критерийлерін анық Саяси партия- белгілі бір таптың немесе халықтың бір тобының мүддесін білдіретін және билікті қолға алу,ұстап тұру мен пайдалану арқылы жүзеге асыруды алдына мақсат етіп қоятын белгілі бір идеология негізіндегі адамдардың ұйымдасқан тобы. Белгілері: •Белгілі бір идеологияға ие болып,оның тасымалдаушысы болып табылады. • Саясаттың түрлі деңгейлерінде құрылымданған адамдардың тұрақты,ерікті және ұзақ мерзімді бірлестігі. • Саяси билікті алып,жүзеге асыруды алдына бағыт етіп қояды. Типологиясы:
