Әлиакбарова айгерім тілесбекқызы


Аятолла, ар. айәталлаһ – Алланың белгісі.  Аятолла



Pdf көрінісі
бет114/175
Дата20.01.2022
өлшемі4,95 Mb.
#24127
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   175
Аятолла, ар. айәталлаһ – Алланың белгісі.  Аятолла, ар. айаталлах – знамение Аллаха. 
Әбдінұр,  ар.  –  мәңгі  жайнап,  жасарып 
тұрушы. 
Абдинур
ар. 
– 
вечно 
цветущий, 
сверкающий.  
Әбдіразақ, ар. ғабд – құл + рәззақ – өмірге 
рызық берушінің (Алланың) құлы. 
Абдразак, ар. габд – раб + раззак – дающий 
средства  к  существованию.  Букв.  –  раб 
дающего пропитание. 


175
 
 
Әбужан,  ар.  абу  –  әке  +  ир.  джон  –  жан. 
Әкесінің жаны. 
Абужан, ар. абу – отец + ир. джон – душа. 
Букв. – душа отца.  
Әбіл,  ар.  әбу  –  әке  деген  мағынаны 
білдіретін  сөзінің  сөйлеу  тілдегі  айтылу 
формасы. 
Абиль,  ар.  абу  –  отец,  фонетически 
измененная  форма  арабского  абу  в 
просторечии. 
Әбілғазы,  ар.  –  дін  жолында  күресуші, 
жеңуші, жеңімпаз. 
Абильгазы,  ар.  –  воитель  за  веру, 
победитель. 
Әбілқайыр,  ар.  әбу  –  әке  +  хаир  –  мәңгі 
жақсылық, рақымдылық пен ізгілік.  
Абилхаир,  ар.  абу  –  отец  +  хаир  –  вечная 
доброта, доброта.  
Әди,  ар.  –  басшы,  жетекші,  қолбасшы, 
басқарушы. Туынды тұлғасы – Әдият. 
Ади,  ар.  –  правитель,  руководитель, 
полководец. Производная форма – Адият
Әдинұр,  ар.  әди  –  басшы,  жетекші, 
қолбасшы, басқарушы + нұр – жарық, сәуле.  
Адинур, ар. ади – правитель, руководитель, 
полководец + нур – свет, сияние, луч.  
Әділ,  ар.  ғадил  –  әділдік,  шыншылдық, 
ақиқаттық,  дұрыстық.  Біріккен  тұлғалы 
есімдер  –  Әділбай,  Әділбек,  Әділғазы
ӘділханӘділжан. 
Адиль,  ар.  гaдил  –  справедливость, 
честность, правота, правильный. Составные 
имена  –  Адильбай,  Адильбек,  Адильгазы
АдильханАдильжан
Әділет,  ар.  ғадил  –  әділдік,  шыншылдық, 
ақиқаттық, дұрыстық. 
Адилет,  ар.  гaдил  –  справедливость, 
честность, правота, правильный. 
Әділжан, ар. ғадил – әділдік, шыншылдық, 
ақиқаттық, дұрыстық + ир. джон – жан.  
Адильжан,  ар.  гадил  –  справедливость, 
честность, правота, правильный + ир. джон 
– душа. 
Әжігерей, ар. әжі ˂ хажы – Меккеге барып 
келген  мұсылман  +  ир.  герай  –  тілек, 
ықылас, бейімділік.  
Ажигерей, ар. ажи ˂ хадж – мусульманин, 
совершивший  поездку  в  Мекку  +  ир.  герай 
– цель, желание, способность. 
Әзіз, ар. азиз – қадірлі, қымбатты, құрметті, 
сүйкімді,  аяулы,  бағалы.  Біріккен  тұлғалы 
есімдер  –  Әзізбай,  Әзізбек,  Әзізжан
Әзізхан 
Азиз,  ар.  азиз  –  почетный,  дорогой, 
любезный, 
уважаемый, 
милый, 
драгоценный.  Составные  имена  –  Азизбай
АзизбекАзизжанАзизхан. 
Әзім,  ар.  азим  –  1.  Ұлы,  үлкен  атақты.  2. 
Күш,  қуат,  құдірет.  Біріккен  тұлғалы 
есімдер – ӘзімбайӘзімжанӘзімхан. 
Азим,  ар.  азим  –  1.  Великий,  большой, 
знатный.  2.  Сила,  мощь,  могущество. 
Составные  имена  –  Азимбай,  Азимжан
Азимхан. 
Әкежан,  қаз.  әке  +  джон  –  жан.  Әкесінің 
жаны. 
Акежан, каз. аке – отец + ир. джон – душа. 
Букв. – отцовская душа, папенька. 
Әкпар,  ар.  акбар  –  ұлы,  өте  үлкен,  зор, 
құрметті. 
Aкпap,  ар.  акбар  –  великий,  самый 
большой, величайший. 
Әкім,  ар.  хаким  –  дана,  данышпан, 
кемеңгер.  Біріккен  тұлғалы  есімдер  –
Әкімбай,  Әкімбек,  Әкімғожа,  Әкімжан
ӘкімнұрӘкімтайӘкімхан. 
Аким,  ар.  хаким  –  мудрый,  гений,  умный. 
Составные  имена  –  Акимбай,  Акимбек
Акимгожа,  Акимжан,  Акимнур,  Акимтай
Акимхан. 
Әли, ар. ғали – биік, аса зор, заңғар. Әли – 
төртінші халифаның есімі. Біріккен тұлғалы 
есімдер  –  Әлижан,  Әлихан.  Синонимдері  – 
ҒалиҚалиӘлі 
Али,  ар.  гали  –  высокий,  возвышенный, 
высший. Али – собственное имя четвертого 
халифа.  Составные  имена  –  Алижан
Алихан. Синонимы – ГалиКалиАли 


176
 
 
Әлихан,  ар.  ғали  +  қаз.  хан.  Әлихан 
Бөкейханов  (1866  –  1937)  –  атақты 
мемлекет 
қайраткері, 
ғалым-ұстаз, 
журналист,  этнограф.  Алаш  партиясын 
құрған  қазақ  зиялыларының  бірі,  1917  – 
1920  жж.  Алашорда  үкіметінің  төрағасы 
болып сайланған ел азаматы. 
Алихан,  ар.  гали  +  каз.  хан.  Алихан 
Бокейханов  (1866  –  1937)  –  казахский 
общественный 
деятель, 
ученый, 
преподаватель,  журналист,  этнограф.  Один 
из  лидеров  партии  Алаш,  Председатель 
Алашской автономии с 1917 по 1920 годы.  
Әлишах, ар. ғали + ир. шаһ – хан. 
Алишах, ар. гали + ир. шах – царь.  
Әлияр,  ар.  –  Әлиге  жар  болған,  жақтас 
болған деген мағынада беріледі. 
Алияр,  ар.  –  тот,  кто  оказывает  помощь, 
поддержку Али. 
Әлтаир,  ар.  ат-таир  –  1.  Жоғарыға 
ұшушы, самғаған құс. 2. Жұлдыздың аты.  
Альтаир, 
ар. 
ат-таир 
– 
1. 
Высоколетающая  птица.  2.  Название 
звезды. 
Әлтемір,  ар.  ғали  +  қаз.  темір.  Бала  өмірі 
темірдей  берік,  мықты  болсын  деп 
қойылған есім.  
Альтемир, ар. гали +  каз.  темир  – железо. 
Букв. – жизнь крепка, как железо. 
Әлфараби,  Әбу  Насыр  Мұхаммад  ибн 
Мұхаммад  Тархан  ибн  Узлағ  әл-Фараби 
(872–951) 
– 
философ, 
ғалым-
энциклопедист, логика, музыка зерттеушісі, 
астроном,  математик,  лингвист,  орта  ғасыр 
медицинасы  саласын  зерттеген  әлемге 
әйгілі ойшыл.  
Альфараби,  Абу  Наср  Мухаммад  ибн 
Тархан  ибн  Узлаг  аль-Фараби (872–951)  – 
философ, 
мыслитель, 
ученый-
энциклопедист,  логик,  теоретик  музыки, 
астроном,  математик,  лингвист,  медик 
средневекового Востока.  
Әліби, ар. ғали + қаз. би. Жоғары мәртебелі 
би деген мағыналы есім.  
Алиби,  ар.  гали  +  қаз.  би  –  судья.  Букв.  – 
высший судья.  
Әлім,  ар.  ғалым  –  1.  Білімді,  білгір, 
оқымысты.  2.  Ғалым,  дана.  Біріккен 
тұлғалы  есімдер  –  Әлімбек,  Әлімжан
Әлімхан 
Алим, 
ар. 
галим 
– 
1. 
Знающий, 
просвещенный. 
2. 
Ученый, 
мудрый. 
Составные  имена  –  Алимбай,  Aлимжан
Алимхан.  
Әлінұр,  ар.  ғали  +  нұр  –  көркі,  ажары 
артық, әдемі деген мағынаны білдіреді. 
Алинур, ар. гали – высоко, высший + нур – 
свет, 
луч. 
Букв. 
– 
красивый, 
пригожий,симпатичный. 
Әліш, (қараңыз: Әли).  
Алиш, (см: Али) 
Әлішер, ар. ғали + ир. шер – арыстан. 
Алишер, ар. гали + ир. шер – лев.  
Әмір,  ар.  –  1.  Әкім,  бастық,  билеуші.  2. 
Нұсқау,  жарлық,  бұйрық.  Біріккен  тұлғалы 
есімдер  –  Әмірбай,  Әмірбек,  Әміржан
Әміртай 
Амир,  ар.  –  1.  Правитель,  начальник.  2. 
Указание.  Составные  имена  –  Амирбай
АмирбекАмиржанАмиртай
Әнуар, ар. – нұр сөзінің көпше түрі. 
Мағынасы – нұрлы, ең жақсы, жарық, 
жарқыраған. Біріккен тұлғалы есім – 
Әнуарбек. 
Ануар, ар. – множественное число от 
арабского слова нур, означающее свет, 
светлый , ясный, блестящий, сверкающий, 
лучезарный. Составное имя – Ануарбек
Әсет,  ар.  асад  –  1.  Арыстан.  2.  Жылдың 
бесінші 
айына 
тән 
зодиак 
белгісі. 
Синонимдері – АрыстанХайдарШер. 
Асет,  ар.  асад  –  1.  Лев;  2.  Знак  Зодиака, 
соответствующий 
пятому 
месяцу 
солнечного  года.  Синонимы  –  Арыстан
ХайдарШер. 
Әшім, ар. хашим – қадірлі, құрметті.  
Ашим, ар. хашим – уважаемый, почтенный.  
Бағашар, ар. бәхт + қаз. ашар. Яғни, бағы  Багашар, ар. бахт – счастье + каз. ашар – 


177
 
 
ашылған, құт қонған, ырысы бар. 
открывающий.  Букв.  –  человек,  которому 
улыбнулось счастье. 
Бағдат,  ир.  бағ  –  құдай  +  дад  –  сый, 
сыйлық  –  1.  Құдай  берген,  сыйға  тартқан 
бала  деген  ұғымдағы  есім.  2.  Ирактағы  ірі 
қала аты.  
Багдат, ир. баг – бог дад – подарок, дар – 
1.  Ребенок,  богом  данный,  подаренный.  2. 
Название крупного города в Ираке.  
Бағдәулет, ар.  бәхт – бақыт, ырыс, құт + 
дәулет  –  байлық,  бақыт.  Бақ-дәулеті  мол, 
бай  болсын  деген  тілекпен  қойылған. 
Синонимі – Дәулетбақ. 
Багдаулет,  ар.  бахт  –  счастье,  достаток, 
благодать  +  даулет  –  богатство,  счастье. 
Букв.  –  зажиточный,  счастливый  богач. 
Синоним – Даулетбак.  
Бағжан,  ар.  бәхт  –  бақыт,  ырыс,  құт  +  ир. 
джон  –  жан.  Бағы  жансын,  бақытты  жан 
болсын тілекпен қойылған есім. 
Багжан,  ар.  бахт  –  счастье,  достаток, 
благодать + ир. джон – душа, человек. Имя 
давалось  с  с  пожеланием,  чтобы  ребенек 
был счастливым, ему прибавилась удача. 
Бағлан, қаз. – 1. Ерте туып, жетілген қозы. 
2. ауысп. Жайнаған жас. 
Баглан, каз. – 1. Ягненок раннего окота. 2. 
перен. Цветущий молодец, юный парень.  
Базарбай,  ир.  базар  –  мейрам,  базар  күні, 
сауда-саттық  орны  +  қаз.  бай.  Халық 
арасында  бұған  байланысты  есімдер  көп 
кездеседі.  Ол  балалы  отбасы  болуды 
қалаудан  туса  керек.  Осыған  орай  «Балалы 
үй  базар»  деген  мақал  кеңінен  тараған. 
Сондықтан 
ел 
арасында 
Базарбек
Базарқан,  Базаралы,  Базарғали,  Базарқұл 
деген ер бала есімдері көп қойылады. 
Базарбай,  ир.  базар  –  праздник,  базарный 
день + аз. бай. Личные имена, образованные 
от слова базар, встречаются довольно часто 
в  народе.  Такие  имена  выражают  желание 
родителей  иметь  много  детей.  В  связи  с 
этим  казахская  пословица  «Балалы  үй 
базар»  (Дом  с  детьми,  полный  радости, 
праздник) 
широко 
распространена. 
Поэтому,  мальчикам  часто  даются  такие 
имена  как  Базарбай,  Базаркан,  Базарбек
БазаралыБазаргали, Базаркул.  
Байбарыс, қаз. бай + барыс – 1. Жолбарыс 
тұқымдас  жыртқыш  аң.  2.  Он  екі  мүшел 
жыл  атының  үшінші  аты.  Дыбыстық 
өзгерген тұлғалары  БейбарысБибарыс.  
Сұлтан  Бейбарыс  –  түркі  әулеті  Бахриден 
шыққан 
мәмлүктер- 
дің Египет 
пен 
Сирияны 
билеген 
(1260–1277) 
төртінші сұлтаны.  
Байбарыс, каз. бай барыс – 1. Леопард. 2. 
Название  третьего  месяца  тюркского 
летоисчисления.  Фонетически  измененные 
формы – БейбарысБибарыс.  
Султан Бейбарс  –  выдающийся полководец 
и 
мамлюкский 
правитель Египта и Сирии (1260–1277)  из 
династии Бахритов.  
Байбек,  қаз.  бай  +  бек    бала  мықты,  бай 
болсын деген тілекпен қойылған. 
Байбек, каз. бай – князь, начальник + бек – 
крепкий. 
Букв. 
– 
всесильный, 
могущественный богач.  
Байгелді, қаз. бай + келді. Өмірге бақытты, 
күшті, ауқатты адам келді мәніндегі есім. 
Байгельди,  каз.  бай  +  келди  –  появился. 
Букв.  –  появился,  прибыл  на  свет,  родился 
счастливый, богатый человек. 
Байжан, қаз. бай + ир. джон < жан,– үйде 
бала  көп  болсын,  адам  саны  көбейсін,  өсе 
берсін  деген  тілекпен  қойылған  есім. 
Синонимі – Жанбай.  
Байжан, каз. бай + ир. джон < жан – душа, 
жизнь.  Такие  имена  выражали  желание 
родителей, чтобы в доме было много детей. 
Синоним – Жанбай.  
Байкен,  қаз.  –  Баймұхамбет,  Байдәулет 
сияқты  есімдердің  қысқарған,  әрі  еркелете 
айтылған түрі. 
Байкен,  каз.  –  ласкательно-сокращенная 
форма  сложных  имен,  типа  Баймухамбет
Байдаулет и т.п. 


178
 
 
Байназар, қаз. бай + ар. назар – ықылас, 
іңкәр, көзқарас. Құдайдың назары түскен, 
Құдай жарылқаған бай адам деген тілекпен 
қойылғаны байқалады.  
Байназар, каз. бай + aр. назар – внимание, 
взор, взгляд. Называя так ребенка, родители 
желали, чтобы бог помогал, сопутствовал 
ему быть богатым.  
Байнұр, қаз. бай + ар. нұр – нұры жанған, 
бағы асқан адам болсын деген тілекпен 
қойылған есім. 
Байнур, каз. бай + ар. нур – свет, луч, 
сияние. Букв. – счастливый, веселый, 
лучезарный. 
Байсал,  қаз.  –  сабырлылық,  тыныштық, 
табандылық. 
Байсал
каз. 
– 
смиренность, 
мир, 
спокойствие, coгласие.  
Байтас,  қаз.  бай  +  тас.  Aдам  өміріндегі 
бақыт  пен  байлық  тастай  берік,  мықты 
болсын деген тілекпен қойылған есім. 
Байтас,  каз.  бай  +  тас  –  камень.  Имя 
выражает  пожелание,  чтобы  счастье  и 
богатсво  в  жизни  человека  был  вечным  и 
крепким, как камень.  
Бақнұр, ар. бақ ˂ бәхт – бақыт, ырыс, құт 
+  ар.  нұр.  Нұры  жанған,  бағы  асқан  адам 
болсын деген тілекпен қойылған есім. 
Бакнур, ар. бак ˂ бахт – счастье, достаток, 
благодать  +  ар.  нур  –  свет,  сияние,  луч. 
Букв. – счастливый, веселый, лучезарный. 
Бақсұлтан,  ар.  бәхт  –  бақыт,  ырыс,  құт  + 
ар. сұлтан – өкімет, билеуші, әкім. 
Баксултан,  ар.  бахт  –  счастье,  достаток, 
благодать + ар. султан – власть, господство, 
верховный правитель, государь. 
Бақсыйлар, ар. бәхт  – бақыт, ырыс, құт + 
қаз. сыйлар. 
Баксыйлар,  ар.  бахт  –  счастье,  достаток, 
благодать + каз. сыйлар – будеть подарить. 
Бақтияр, ир. – бақытты, құтты. 
Бахтияр,  ир.  –  счастливый,  счастливец, 
спутник счастья.  
Бақтөре, ар. бәхт – бақыт, ырыс, құт + к.т. 
төре – 1. Тәртіп, ереже, заң; 2. Әдет, ғұрып, 
салт. 
Бакторе,  ар.  бахт  –  счастье,  достаток, 
благодать  +  др.-тюрк.  торе  –  1.  Порядок, 
правила, закон. 2. Обычай, обряд. 
Бақытжан,  ар.  бәхт  –  бақыт,  ырыс,  құт  + 
ир. жон. Бақытты жан, бағы асқан адам. 
Бакытжан,  ар.  бахт  –  счастье,  достаток, 
благодать  +  ир.  джон.  Букв.  –  счастливый 
человек, счастливец. 
Бақытхан,  ар.  бәхт  +  қаз.  хан.  Бақытты 
хан. 
Бакытхан,  ар.  бахт  +  каз.  хан.  Букв.  – 
счастливый хан. 
Барлас,  монғ.  –  батыр,  атақты  жерден 
шыққан адам. 
Барлас,  монг.  –  богатырь,  знатный  или 
храбрый человек.  
Баттал, ир. баттол – батыл, өткір, өжет.  
Баттал,  ир.  баттол  –  отчаянный,  смелый, 
дерзкий.  
Батыр, қаз. – қаһарман, батыл, ержүрек. 
Батыр, каз. – храбрый, смелый, отважный, 
герой. 
Батырхан, қаз. батыр + хан, әрі батыр, әрі 
хан  болсын  деген  тілекпен  қойылған  көне 
есім.  
Батырхан,  каз.  батыр  +  хан  –  богатырь. 
Это  старое  имя  давалось  с  пожеланием, 
чтобы ребенок стал и героем, и ханом. 
Баубек,  қаз.  –  өмір  жасы  ұзақ,  өмірлі 
болсын,  табанды  жігіт  болсын  деген 
тілекпен қойылған есім. Синонимі – Бекбау. 
Баубек, каз.  – имя давалось с пожеланием, 
чтобы  он  был  жолгоживущим,  стойким  и 
крепким в жизни. Синоним – Бекбау
Бауыржан,  қаз.  бауыр  –  ет  жақын  +  ир. 
джон  –  жан,  ағайынға,  туған-туысқа  жан-
тәнімен  берілсін,  жанындай  жақсы  көрсін, 
бауырмал  болсын  деген  тілекпен  қойылған 
Бауыржан
каз. 
бауыр 
– 
кровный 
родственник, брат + ир. джон – душа. Букв. 
– 
почитающий  родственников,  радушный 
по 
отношению 
к 
родственникам, 


179
 
 
есім. Бауыржан Момышұлы (1910 – 1982) –
 Кеңес 
одағының 
батыры, 
Екінші 
дүниежүзілік  соғыстың даңқты  жауынгері, 
аты 
аңызға 
айналған 
әскери 
қолбасшы, стратег және тактик, жазушы. 
человеколюбивый,  гуманный.  Бауыржан 
Момышулы (1910 
– 
1982) 
– 
герой 
Советского 
Союза, 
участник Великой 
Отечественной 
войны, 
легендарный 
военный 
деятель, 
полководец, 
стратег және тактик, писатель.  
Бахриддин,  ир.,  ар.  –  1.  ир.  бахр  –  пайда, 
олжа. 2. ар. бахр – теңіз, су + дін (Ислам). 
Бахриддин,  ир.,  ар.  –  1.  ир.  бахр  –  польза, 
выгода,  интерес.  2.  ар.  бахр  –  море,  вода  + 
дин – религия (Ислам). 
Баязит,  ар.  –  Абуязид  есімінің  қысқарған, 
өзгерген түрі. Абуязид – Язидтің әкесі деген 
мағынаны  білдіреді.  Ал  язид  сөзінің  тура 
мағынасы – ерекше, айрықша, асқан. 
Баязит,  ар.  –  сокращенно-измененная 
форма  имени  Абуязид.  Абуязид  означает 
отец  Язида.  Значение  слова  язид  – 
превосходный, преобладающий. 
Бәйдібек,  Бәйдібек  Қарашаұлы  (соңғы 
деректерге  сәйкес,  1356 –1419) –  қазақ 
халқының әйгілі биі әрі батыры, Ұлы жүздің 
Албан, 
Суан, 
Дулат, 
Сары 
үйсін, 
Шанышқылы,  Шапырашты,  Ысты,  Ошақты 
руларының түп атасы.  
Байдибек, Байдибек Карашаулы  
(согласно  последним  данным,1356 –1419) – 
казахский би, 
национальный 
герой. 
Байдибека  считают  предком  племен  и 
родов Албан, Суан, Дулат, 
Сары 
уйсун, Шанышкылы, 
Шапы- 
рашты, Ысты, Ошакты.  
Бегайдар, қаз. бек – мықты, күшті  + айдар 
–  1.  Балалардың  төбесіне  қойылатын  бір 
шоқ  шаш.  2.  ар.  айдар  –  арабтың  хайдар  – 
арыстан  деген  сөзінің  өзгерген  түрі. 
Арыстандай 
айбатты, 
мықты 
деген 
мағынада.  
Бегайдар,  каз.  бек  –  крепкий,  твердый, 
сильный  +  ар.  айдар  –  1.  Клочок  волос, 
который  оставляют  на  маковке  головы  у 
мальчика.  2.  ар.  хайдар  –  лев.  Букв.  – 
крепкий, как лев. 
Бекасыл, қаз. бек – мықты, күшті + ар. асил 
– 1. Негіз, түбір, түп, нұсқасы. 2. Шынайы, 
нағыз. 3. Қымбатты, ардақты.  
Бекасыл,  каз.  бек  –  крепкий,  твердый, 
сильный  +  ар.  асил  –  1.  Основа,  корень, 
подлинник, 
оригинал. 
2. 
Настоящий, 
истинный. 3. Дорогой, драгоценный.  
Бекарыс, қаз. бек – мықты, күшті + Арыс – 
Арыс өзені атынан қойылған есім.  
Бекарыс,  каз.  бек  –  крепкий,  твердый, 
сильный  +  Арыс  –  имя,  образованное  от 
названия реки Арыс. 
Бейбіт,  ир.  –  бейбітшілік,  тыныштық, 
татулық.  
Бейбит, ир. – мир, мирный, миролюбивый.  
Бекәділ, қаз. бек – мықты, күшті + ар. ғадил 
– 
әділдік, 
шыншылдық, 
ақиқаттық, 
дұрыстық.  
Бекадиль,  каз.  бек  –  крепкий,  твердый, 
сильный  +  ар.  гaдил  –  справедливость, 
честность, правота, правильность.  
Бекәмір, қаз. бек – мықты, күшті + ар. әмір 
–  1.  Әкім,  бастық,  билеуші.  2.  Нұсқау, 
жарлық, бұйрық.  
Бекамир, каз. бек – крепкий, сильный + ар. 
амир  –  1.  Правитель,  начальник.  2. 
Указание.  
Бекболат,  қаз.  бек  –  мықты,  күшті  +  ир. 
болат  немесе  қаз.  болат  ˂  болады.  Бала 
мықты  болады,  болаттай  берік,  өмір  жасы 
ұзақ  болып,  көп  жасайды  деген  тілекпен 
қойылған. 
Еркелете 
қысқартып 
айту 
тұлғалары – БекенБекет. 
Бекболат, каз. бек – крепкий, сильный + ир. 
болат  –  сталь  или  каз.  болат  ˂  болады  – 
будет.  Букв.  –  будет  крепким,  как  сталь, 
будет 
жить 
долго. 
Ласкательно-
сокращенные формы – БекенБекет.  
Бекжан,  қаз.  бек  –  мықты,  күшті  +  тәж. 
жан. Мықты, берік, қайратты адам. 
Бекжан,  каз.  бек  +  тадж.  жан.  Букв.  – 
крепкий, твердый, энергичный человек.  
Бекжігіт,  қаз.  бек  –  мықты,  күшті  +  жігіт. 
Мықты,  күшті  жігіт  болып  өссін  деген 
Бекжигит,  каз.  бек  –  крепкий,  сильный  
жигит – джигит. Букв. – сильный молодец.  


180
 
 
тілекпен қойылған есім. 
Бекзат, қаз. бек – мықты, күшті + ир. зат ˂ 
зада – бектің ұлы, бектен туған перзент.  
Бекзат,  каз.  бек  –  крепкий,  сильный  +  ир. 
зат ˂ зада сын бека, потомок аристократа. 
Бекмұхамбет, қаз. бек – мықты, күшті + ар. 
Мохаммад. Күшті Мұқамбет.  
Бекмухамбет,  каз.  бек  –  крепкий,  сильный 
+  ар.  Мохаммад.  Букв.  –  сильный 
Мухамбет. 
Бекназар,  қаз.  бек  –  мықты,  күшті  +  ар. 
нәзәр – көзқарас, назары қатты түскен деген 
мағынаны білдіреді.  
Бекназар, каз. бек – крепкий, сильный + ар. 
назар  –  взгляд,  внимание,  взор.  Букв. 
обратить взор, особое внимание. 
Бекнияз, қаз. бек – мықты, күшті + ир. нияз 
– 1. Өтініш, тілек. 2. Үміт. 3. Сый, тарту.  
Бекнияз, каз. бек – крепкий, сильный + ир. 
нияз  –  1.  Просьба,  усердие.  2.  Надежда.  3. 
Подарок, дар.  
Бекнұр, қаз. бек – мықты, күшті + ар. нұр – 
жарық, сәуле.  
Бекнур,  каз.  бек  –  крепкий,  сильный  +  ар. 
нур – свет, луч, сияние.  
Бексұлтан,  қаз.  бек  –  мықты,  күшті  +  ар. 
сұлтан  –  өкімет,  билеуші,  әкім.  Билеуші 
сұлтан. Синонимі – Сұлтанбек
Бексултан,  каз.  бек  –  крепкий,  сильный  + 
ар. султан – власть, господство, верховный 
правитель. Букв. – влиятельный повелитель. 
Синоним – Султанбек.  
Бектас,  қаз.  бек  –  мықты,  күшті  +  тас
Мықты, күшті. 
Бектас,  қаз.  бек  –  крепкий,  твердый, 
сильный  +  тас  –  камень.  Букв.  –  крепкий, 
как камень. 
Бекхан,  қаз.  бек  –  мықты,  күшті  +  хан
Мықты, күшті хан. 
Бекхан,  каз.  бек  –  крепкий,  твердый, 
сильный хан. Букв. – сильный хан. 
Бердәулет, қаз. бер + ар. дәулет – байлық, 
бақыт.  
Бердаулет, каз. бер – дай, дать + ар. даулет 
– богатство, счастье. 
Берік,  қаз.  –  мықты,  бекем,  беркін, 
табанды, тұрақты. 
Берик,  каз.  –  крепкий,  стойкий,  прочный, 
устойчивый, верный. 
Берікбол,  қаз.  берік  +  бол.  Мықты,  бекем, 
табанды  болсын  деген  тілекпен  қойылған 
есім. 
Берикбол,  каз.  берик  –  крепкий,  стойкий, 
прочный, устойчивый, верный + бол – будь. 
Букв. – будь крепким, стойким, живи долго.  
Бибол, қаз. би бол. Би, әкім болсын деген 
мағынадағы есім.  
Бибол,  каз.  би  –  начальник,  глава  +  бол  – 
будь. Букв. – пусть будет начальником.  
Бисұлтан,  қаз.  би  +  ар.  сұлтан  –  өкімет, 
билеуші, әкім. Билеуші сұлтан.  
Бисұлтан,  каз.  би  –  начальник,  глава  +  ар. 
султан  –  власть,  господство,  верховный 
правитель. Букв. – влиятельный повелитель. 
Болат, ир. пулад – құрыш. Біріккен тұлғалы 
есімдер  –  Болатжан,  Болатбек,  Болатхан
Болаттай 
Болат,  ир.  пулад  –  сталь,  стальной. 
Составные  имена  –  Болатжан,  Болатбек
БолатханБолаттай. 
Біләл,  ар.  –  1.  Балғындық,  көл,  теңіз.  2. 
ылғалдық.  Біләл  ибн  Рабах  әл-Хабаши  – 
Исламдағы алғашқы азаншының есімі.  
Билал,  ар.  –  1.  Свежесть,  река,  море.  2. 
Влага.  Билал  ибн  Рабах  ал-Хабаши,  имя 
первого  муэдзина  (лицо  призывающее 
мусульман к молитве) в Исламе. 
Біржан,  қаз.  –  жалғыз,  жалқы  туған  адам. 
Атақты  Біржан  салдың  құрметіне  жиі 
қойылатын есім. 
Биржан, каз. – редкий, единственный. Имя 
известного казахского певца.  
Ғабит,  ар.  –  қызмет  етуші.  Дыбыстық 
өзгерген тұлғасы – Қабден. 
Габит,  ар.  –  служитель.  Фонетически 
измененная форма – Кабден.  
Ғазиз,  ар.  азиз  –  қадірлі,  қымбатты, 
құрметті, сүйкімді, аяулы, бағалы.  
Газиз,  ар.  азиз  –  почетный,  дорогой, 
любезный, 
уважаемый, 
милый, 
драгоценный. 
Ғалымжан,  ар.  ғалым  –  оқымысты,  көп  Галымжан, ар. галим – ученый + ир. джон 


181
 
 
білетін  білгір  ғұлама  +  ир.  жан.  Ғалым, 
білгір. 
– душа. Букв. – ученый муж.  
Ғани, ар. – бай, дәулетті, ауқатты. 
Гани, ар. – богатый, зажиточный, знатный.  
Ғафу // Ғафур, ар. – кешіру, кешірім. 
Гафу  //  Гафур,  ар.  –  прощать,  извинять, 
прошение, извинение.  
Ғибратолла,  ар.  ибрат  –  тәлім-тәрбие, 
өнеге, үлгі, нақыл сөз + олла – Алла. 
Гибратолла,  ар.  ибрат  –  воспитание, 
образец,  пример,  назидание,  наставление  + 
олла – Алла. 
Ғұмар, ар. ғомар – ғұмыр, тіршілік. 
Гумар, ар. гомар – жизнь, существование. 
Ғұсман,  ар.  –  Оспан  есімінің  дыбыстық 
өзгерген  тұлғасы.  Оспан,  ар  –  ерлік, 
батырлық, батылдық.  
Гусман,  ар.  –  фонетически  измененная 
форма  имени  Оспан.  Оспан,  ар.  –  героизм, 
смелость. 
Дамир, ар., қаз., ор. – 1. ар. дамир – ар, ұят, 
ұждан. 2. түрк. Темір, мағынасы – мықты. 3. 
ор.  «Да  здравствует  мир»  ұранынан 
қысқарып жасалған есім. 
Дамир,  ар.,  каз.,  рус.  –  1.  ар.  дамир  – 
совесть,  честь.  2.  тюрк.  Железо,  в  перен. 
значении 
–  крепкий. 
3. 
ор. 
Имя, 
образованное  путем  сокращения  лозунга 
«Да здравствует мир». 
Данабек,  ир.  дана  –  1.  Білім,  ілімгерлік.  2. 
Даналық + қаз. бек. Дана, білімді бек. 
Данабек, ир. дана – 1. Знание, ученость. 2. 
Мудрость + каз. бек. Букв. – мудрый бек.  
Даниал,  ар.  –  тәңір  сыйы,  тартуы.  Аты 
Исламға дейін белгілі болған пайғамбар.  
Даниал, ар. – дар аллаха, человек близкий к 
Аллаху. 
Данияр, ир. – жақын, таныс. 
Данияр, ир. – близкий, знающий. 
Дарын, қаз. – талант, қабілет. 
Дарын, каз. – талант, способность. 
Дастан,  ир.  –  батырлық,  хисса,  поэма, 
ертегі аңыз.  
Дастан, ир.  –  героическое  сказание, поэма, 
сказка, легенда. 
Дәрмен,  ир.  –  күш-қуат,  қайрат.  Еркелету 
түрі – Дәріш. 
Дармен, ир. – энергия, мощь. Ласкательная 
форма – Дариш
Дәулет,  ар.  –  1.  Байлық,  бақыт.  2. 
Мемлекет, держава, империя.  
Даулет,  ар.  –  1.  Богатство,  счастье.  2. 
Государство, держава.  
Дәурен, ар. – уақыт, дәуір. Біріккен тұлғалы 
есім – Дәуренбек. 
Даурен, ар. – время, эпоха. Составное имя – 
Дауренбек. 
Дәуірлен, ар. – кезең, заман, замана, белгілі 
мерзім + қосымша -лен 
Дауирлен,  ар.  –  период,  эпоха,  жра, 
времена + аффикс -лен. 
Диас,  исп.  –  күн,  күндіз.  1936  ж.  Испания 
көтерілісшілерінің  көрнекті  басшысы  Хосе 
Диас құрметіне қойылған есім. 
Диас,  исп.  –  солнце,  день.  Это  имя 
популярно  с  1936  г.,  дано  в  честь 
руководителя  восстания  испанского  народа 
Хосе Диас. 
Дидар, ир. – жүз, келбет, бейне. 
Дидар, ир. – вид, лицо, облик. 
Динар, ар. – алтын тиын, ақша. 
Динар, ар. – золотая монета. 
Дияр, ар. дияр – ел, облыс, аймақ. 
Дияр,  ар.  дияр  –  страна,  область, 
провинция. 
Досжан, ир. дуст. – жан жолдас, серік, жар 
джон – жан. Адал, таза адам. 
Досжан, ир. дуст. джон – душа, человек. 
Букв. – искренний, честный человек. 
Досхан, ир. дуст. – жан жолдас, серік, жар 
+ қаз. ханДосхан Қалиұлы Жолжақсынов – 
Кеңес  одағы  және  Қазақстандық  актер, 
сценарист,  кинорежиссер.  Қазақстанның 
еңбек сіңірген әртісі. 
Досхан, ир. дуст. – жан жолдас, серік, жар 
+  қаз.  хан.  Досхан  Калиевич  Жолжаксынов 
–  советский  и  казахстанский  актёр, 
сценарист, кинорежиссёр. Народный артист 
Казахстана. 


182
 
 
Дулат,  түрк.  –  ежелгі  түркілік  көшпелі 
тайпаның  атауы  және  қазақ  халқында  ұлы 
жүздің құрамына кіретін ру атауы. 
Дулат,  тюрк.  –  древнее  тюркское  кочевое 
племя  и  самая  многочисленная  группа  в 
составе 
Старшего 
жуза 
казахской 
народности. 
Дінислам, ар. – Ислам діні. 
Динислам, ар. – религия Ислам. 
Дінмұхамбет,  ар.  дін  +  Мұхамбет  ˂ 
Мохаммад  –  даңқы  шыққан,  атақты, 
мақталған.  
Динмухамбет,  ар.  дин  –  религия  + 
Мухамбет  ˂  Мохаммад  –  прославленный, 
славный.  
Едіге,  к.т.  едигзе  –  жақсы,  игі.  Дыбыстық 
өзгерген тұлғалары – ЕдігейЕдіген 
Едиге, др.-тюрк. едигзе – хороший, добрый. 
Производные формы – ЕдигейЕдиген
Еділ, к.т. – Еділ өзенінің атауы. 
Едил, др.-тюрк. – название реки Волги. 
Еламан,  қаз.  ел  +  аман.  Ел-жұрт  жаудан 
аман,  сау  болсын  деген  тілекпен қойылған. 
Синонимдері – ТыныштықБейбіт. 
Еламан,  каз.  ел  –  народ  +  аман  – 
благополучный,  невредимый.  Синонимы  – 
ТыныштыкБейбит.  
Еларыс, қаз. ел + арыс – 1. Ер адам, азамат. 
2. Көшбасшы, ұйытқы, көсем адам. 3. Арыс 
өзені атынан қойылған есім.  
Еларыс, каз. ел – народ, страна + арыс – 1. 
Мужчина, 
гражданин. 
2. 
Лидер, 
предводитель,  вождь.  3.  Имя,  образованное 
от названия реки Арыс. 
Елдар,  қаз.  –  елін,  Отанын  сүйетін, 
отаншыл. 
Елдар, каз. – любящий свой народ, патриот. 
Елдос,  қаз.  –  елдің,  халықтың  досы,  елін 
сүюші. 
Елдос,  каз.  –  друг  народа,  любящий  свой 
народ.  
Елжан,  қаз.  –  елдің,  халықтың  жаны, 
мақтанышы.  
Ельжан,  каз.  –  душа  народа,  гордость 
народа.  
Елжас, қаз. ел + жас. Елдің үмітін ақтайтын 
жас деген мағынаны білдіреді. 
Ельжас,  каз.  ел  –  народ  +  жас.  молодой, 
юный. Букв. – надежда народа.  
Елназар, қаз. ел + ар. нәзәр – көзқарас, көз 
салу,  ықылас,  ілтипат.  Елдің  ықылас, 
назарына  ілінген  азамат  болсын  деген 
мәндегі есім.  
Елназар, каз. ел – народ + ар. назар – взор, 
внимание.  Букв.  –  пусть  будет  любимым, 
уважаемым гражданином.  
Елнар,  қаз.  ел  +  нар.  Елдің  сүйікті  ер 
азаматы болсын деген мағыналы есім. 
Елнар,  каз.  ел  –  народ  +  нар  –  крепкий, 
сильный,  настоящий.  Букв.  –  пусть  будет 
сильно любим народом. 
Елнұр, қаз. ел + ар. нұр, елдің нұры. 
Елнур,  каз.  ел  –  народ  +  ар.  нур  –  светоч, 
луч, букв. – светоч народа.  
Елхан, қаз. ел + хан. 
Елхан, каз. ел – страна + хан. 
Елтөре,  қаз.  ел  +  к.т.  төре  –  1.  Тәртіп, 
ереже,  заң.  2.  Әдет,  ғұрып,  салт.  Елінің 
төресі  болсын  деген  тілекпен  қойылған 
есім. 
Елторе, каз. ел – страна + др.-тюрк. торе – 
1.  Порядок,  правила,  закон.  2.  Обычай, 
обряд. 
Ералы,  қаз.  ер  +  ар.  ғали  –  биік,  аса  зор, 
заңғар. Аса батыр, асқан жүректі батыр. 
Ералы,  каз.  ер  –  богатырь  +  ар.  гали  – 
самый большой, величайший. Букв. – самый 
отважный богатырь, храбрец, удалец.  
Ерасыл,  қаз.  ер  +  ар.  асыл.  Аса  аяулы, 
нағыз батыр.  
Ерасыл,  каз.  ер  +  ар.  асыл.  Букв.  –  самый 
дорогой, настоящий богатырь.  
Ерәмір, қаз. ер + ар. әмір – 1. Әкім, бастық, 
билеуші. 2. Нұсқау, жарлық, бұйрық.  
Ерамир, каз. ер + ар.  амир – 1. Правитель, 
начальник.  2.  Указание,  распоряжение, 
приказание.  
Ербақыт, қаз. ер + ар. бәхт – бақыт, ырыс, 
құт  +  ар.  нұр.  Бағы  асқан  ер  жігіт  болсын 
Ербакыт,  каз.  ер  –  богатырь,  герой  +  ар. 
бахт  –  счастье.  Букв.  –  счастливый, 
веселый. 


183
 
 
деген тілекпен қойылған есім. 
 
Ербатыр,  қаз.  ер  +  батыр.  Ержүрек  батыл 
адам, нағыз батыр. 
Ербатыр, каз. ер батыр – богатыр. Букв. 
– отважный, смелый, богатырь.  
Ербол,  қаз.  ер  +  бол.  Бала  батыл,  өжет, 
батыр  болсын  деген  тілекпен  қойылған 
есім.  
Ербол,  каз.  ер  +  бол  –  будь.  Букв.  –  будь 
отважным, храбрым.  
Ерболат,  қаз.  ер  +  болат  ˂  болады.  Бала 
батыр,  қаһарман,  ержүрек  болады  деген 
тілекпен қойылған есім. 
Ерболат,  каз.  ер  +  болат  ˂  болады  –  да 
будет.  Букв.  –  пусть  будет  храбрым, 
смелым, отважным.  
Ерген,  қаз.  –  алдыңғылардың  соңынан 
еруші, ізін басушы. 
Ерген, 
каз. 
– 
сопровождающий, 
последующий, последовать за кем-либо.  
Ерғали, қаз. ер + ар. ғали. Ең мықты, асқан 
батыр. 
Ергали, каз. ер + ар. гали – храбрый. Букв. 
– самый смелый, храбрый богатырь, герой.  
Ердәулет,  қаз.  ер  +  ар.  дәулет.  Елі, 
байлығы  бар  батыр  деген  мағынаны 
білдіреді. 
Ердаулет,  қаз.  ер  +  ар.  даулет.  Букв.  – 
богатырь,  владеющий  страной,  богатством, 
имеющий цель.  
Ерден,  қаз.,  монғ.  –  1.  Батыр,  ер.  2.  монғ. 
эрдэнэ – қымбат зат.  
Ерден,  каз.,  монг.  1.  Герой,  богатырь.  2. 
монг. эрдэнэ – драгоценность.  
Ердос,  қаз.  ер  +  ир.  дуст.  –  жан  жолдас, 
серік. 
Ердос, каз. ер + ир. дуст – друг, приятель.  
Ержан, қаз. – батыл, өжет адам, батыл кісі. 
Ержан, каз. храбрый, смелый, бесстрашный 
человек, герой, богатырь.  
Ержігіт, қаз. ер жігіт – ер жүрек, батыл 
жігіт, азамат.  
Ержигит,  каз.  ер  +  джигит.  Букв.  – 
храбрый, смелый джигит, парень.  
Еркеәли, қаз. ерке + ар. ғали, ерке Әли. 
Еркеали,  каз.  ерке  –  баловень  +  ар.  гали  – 
самый большой, величайший. 
Еркебұлан,  қаз.  –  бір  үйдің  әлпештеген 
аяулысы, қағу-соғу көрмеген ерке тотайы. 
Еркебулан
каз. 
– 
непрунужденный, 
вольный, своводный, смелый в семье.  
Еркеш,  қаз.  –  ерке  бала  болсын  деп 
қойылған есім.  
Еркеш,  каз.  –  пусть  будет  баловнем,  все 
желания которого сбываются. 
Ерқанат,  қаз.  ер  +  қанат.  Бала  ата-
анасының  сүйеніші,  тірегі  болсын  деген 
мақсатпен қойылған. 
Ерканат, каз. ер канат – крыло, крылья. 
Букв. – поддержка, опора. 
Ерлан,  қаз.  ер  +  ұлан.  Бала  батыл  болсын 
деген тілекпен қойылған есім. 
Ерлан,  каз.  ер  –  богатырь,  герой  +  улан  – 
парень смелый, букв. –удалец. 
Ерлібек, қаз. – мықты, күшті, батыр адам. 
Ерлибек,  каз.  –  крепкий,  сильный, 
отважный герой. 
Ерман, қаз.  –  ержүрек,  батыл  адам  дегенді 
білдіреді. 
Ерман, каз. – храбрый, смелый человек.  
Ермат,  қаз.  ер  +  мат  –  Мамет  есімінің 
қысқарып,  дыбыстық  өзгерген  тұлғасы. 
Батыр Мамет деген мағынадағы есім. 
Ермат,  каз.  ер  –  богатырь,  герой  +  мат  – 
фонетически  измененная  форма  полного 
имени  Мамет.  Букв.  –  богатырь,  герой 
Мамет.  
Ермұхамбет,  қаз.  ер  +  ар.  Мохаммад
Күшті, батыр Мұхамбет.  
Ермухамбет,  каз.  ер  –  сильный  +  ар. 
Мохаммад. Букв. – сильный Мухамбет. 


184
 
 
Ерназар,  қаз.  ер  +  ар.  нәзәр  –  зейін,  көңіл 
аудару.  Рухы  мықты  деген  мағынадағы 
есім.  
Ерназар,  каз.  ер  +  ар.  назар  –  смотреть, 
точка 
зрения, 
внимание. 
Обозначает 
духовно сильного богатыря. 
Ернар, қаз. ер нар – үлкен, зор, қайратты, 
күшті,  мықты.  Нар  тұлғалы,  күшті,  мықты 
батыр. 
Ернар,  каз.  ер  –  герой,  богатырь  +  нар  – 
мужественный, 
храбрый, 
могучий, 
сильный,  здравый,  крепкий,  Букв.  – 
могучий, сильный, здравый богатырь. 
Ернесіп,  қаз.  ер  +  ар.  несіп  –  1.  Үлес, 
сыбаға. 2. Бақыт, тағдыр. 
Ернесип,  каз.  ер  +  ар.  несип  –  1.  Доля, 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   175




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет