artful [‘α:(r)tfəl] adj əккі, сұм, қу artfully

110
111
of clothing – киімдік заттар 2.мақала ♦an ~ 
in a newspaper – газеттегі мақала 3.(ауызекі) 
адам, кісі ♦Who’s is that cute ~ over there? – Ана 
тұрған монтиған адам кім? 4.(грам) артикль 
(м: a dog, an apple, the bag дегенде a, an, the 
артикльдер) 5.(келісімшарттағы, құжаттағы) 
бап 6.(idm) *in the ~ of death өлген сəтте *an 
~ of faith сенім (болмыс) бəйтерегі (негізі, 
діңгегі) B.v 1.(біреуге қарсы) айыптаудың 
баптарын келтіру, кінəларын тізу ♦They ~d his al-
leged crimes. – Олар оған тағылған айыптарды 
тізіп шықты. 2.шəкірттікке беру ♦~d to a solici-
tor – адвокатқа шəкірттікке берілген
articular [α:’tikjulə(r)] adj (анат) буын(ның), 
буынға қатысты 
articulate А.adj [α:’tikjulət] 1.(адам ж.) ойын 
нық, анық, айқын білдіретін ♦She’s unusually 
~ for a ten-year-old. – Ол он жастағы баладай 
емес, нық сөйлейді. ♦an ~ person – сөзге 
ұқыпты адам 2. нық, анық, айқын (сөз, ой, 
т.б.ж.) ♦an ~ thought – айқын ой 3.(зоол) (анат) 
буыннан тұратын B.v [α:’tikjuleit] 1. нық, анық, 
айқын айту 2. (зоол) (анат) ~ smth (with smth) 
жалғау, қосу, бірігу
articulated vehicle (lorry) (US tractor-trail-
er) n тіркемелі көлік, арнайы прицепі бар 
көлік 
articulation [α:,tikju’leiʃn] n 1.(фон) 
артикуляция, нық айту, дыбыстау 2.дыбыстау, 
сөйлеу ♦As he drank more wine his ~ became 
worse. – Шарапты ішкен сайын ол лағи түсті. 
3.(анат) мүшелену 
artefact = artefact
artifi ce [‘α:tifi s] n 1.жалған, жаңсақ нəрсе; 
алдау, қулық, мазақ 2.əккілік, сумақайлық, 
пысықайлық, жымысқылық ♦He displayed a 
great deal of ~ in decorating his new apartment. 
– Ол өз пəтерін безендіргенде біршама əккілік 
істеді. 3.қулық, қылымсу ♦Pretending to faint 
was merely (an) ~. – Есінен танған болып 
көрінуі жай ғана қулық еді.
artifi cier [α:’tifi sə(r)] n 1.өнертапқыш, ойлап, 
жасушы 2.қолөнерші, қолөнер шебері 3.(əскери) 
artifi cial [,α:ti’fi ʃl] adj 1.жасанды, табиғи емес 
♦~ fl owers, light, pearls – жасанды гүлдер, 
жарық, маржандар 2.жасамық, жасанды, 
қылымсыған ♦Her ~ gaiety disguised an inner 
sadness. – Оның жасанды ашық-жарқылы 
іштегі шерді көлгейледі.
artifi cial insemination жасанды (қолдан) 
ұрықтандыру
artifi cial intelligence жасанды (яғни, 
компьютердің, т.с.с.) интеллект
artifi cial respiration жасанды дем алу, тыныс алу
artifi ciality [,α:tifi ʃi’æləti] n жасандылық
artifi cially [,α:ti’fi ʃəli] adv жасанды, қылымси, 
т.с.с.
artillerist [α:’tilərist] n артиллерист, зеңбірекші
artillery [α:’tiləri] n артиллерия, зеңбіректер 
♦an ~ regiment – артиллерия бөлімі ♦a captain 
in the ~ - артиллерия капитаны
artillery man [α:’tilərimən] n артиллерист, 
зеңбірекші
artisan [,α:ti’zæn; US ‘α:rtizn] n қолөнерші, 
қолөнер шебері ♦an ~ in leather work – 
былғары шебері
artist [‘α:tist] n 1.суретші 2.шебер ♦The car-
penter has made this cupboard beautifully – he’s 
a real ~. – Балташы мына сөрені əдемі ғып 
жасады – ол нағыз шебер. 3.= artiste
artiste [α:’tist] n артист (кəсіби актер, əнші, 
биші, т.б.), өнерпаз
artistic [α:’tistik] adj 1.шебер істелген, əсем, 
нақышына келген, талғаммен істелген 2.өнер 
сүйгіш, əсемдікке жаны құмар 3.артистерше, 
артистерге, өнер адамдарына тəн ♦an ~ tem-
perament – өнер адамдарына тəн қызбалық 
4.əсемдік(тің), өнер ♦~ pinciples – əсемдік 
қағидалары, принциптері
artistry [‘α:tistri] n 1.шеберлік ♦to admire the 
~ of the painter’s use of colour – суретшінің 
реңдерді шеберлікпен қолданғанына сүйсіну 
2.шеберлік ізденістер
artless [‘α:tlis] adj 1.қарапайым, табиғи ♦~ 
beauty, charm – табиғи (ешбір қоспасыз) 
əдемілік, тартымдылық 2.нағыз, 
жасандылықтан ада ♦an ~ child – ибалы бала 
(сəби) 3.өнерсіз, білімсіз, ебедейсіз, қолаба 
4.сұрықсыз, реңсіз, талғамсыз ♦an ~ translation 
– сұрықсыз аударма
arty [‘α:ti] adj (ауызекі жақтырм) 1.жасамық, 
жасанды өнер стилі 2.көз бояушылық, 
жасамықтық
arum [‘eərəm] n (бот) арум, аронник ♦~ lily – 
арум лоласы (лилиясы) 1.жасамық, жасанды 
өнер стилі 2.көз бояушылық, жасамықтық
Aryan [‘eəriən] A.adj 1.Үндіевропалық 
тілдер семьясының (не осыған қатысты) 
2. үндіевропалық, үндіирандық B.n 1. 
үндіевропалық, үндіирандық (ана тілі үнді-
европалық тілдердің бірі болып табылатын 
адам) 2.(фашистік Германиядағы нацистік 
доктринаға сай) арий, арий тұқымды (яғни, 
ата-бабасы еврей емес неміс)
as [əz; екпінді формасы æz] A.prep 1.сияқты, 
-ша, -ше ♦dressed ~ a policeman – полицайша 
киінген ♦They entered the building disguised 
~ cleaners. – Олар мекемеге тазалаушылар 
сияқты болып киініп кірген. 2.болып (істеу), 
ретінде ♦a job ~ a packer – зат салғыш 
(қаптағыш) болып жұмыс істеу ♦I am speak-
ing ~ your employer. – Мен бастығың ретінде 
сөйлеп тұрмын. ♦I respect him ~ a writer and ~ 
a man. – Мен оны жазушы əрі адам ретінде 
құрметтеймін. ♦Treat me ~ a friend. – Маған 
дос ретінде қара. 3.ретінде, болғандықтан ♦As 
his private secretary he has access to all her cor-
respondence. – Жеке хатшысы болғандықтан 
ол (еркек) арқылы оның (əйелдің) хаттарының 
бəрі өтеді.
B.adv 1.as ... as сияқты, ұқсаған, -дай, -дей, 
-тай, -тей ♦~ tall ~ his father – əкесіндей ұзын 
♦This dress is twice ~ expensive ~ that. – Мына 
көйлек андағы сияқты екі есе қымбат. ♦I 
haven’t known him ~ long ~ you. – Мен оны 
сен сияқты ұзақтан бері білмеймін. ♦As 
likely ~ not, it will rain. – Жауын жаууы əбден 
мүмкін. ♦His eyes aren’t quite ~ blue ~ as they 
look in the fi lm. – Оның көзі нақ фильмде 
көрінгендей көк емес. ♦Run ~ fast ~ you can. 
– Жүгіре алғаныңша тез жүгір. ♦She’s ~ 
good an actress ~ she is a singer. – Ол қандай 
жақсы əнші болса, тура сондай актриса. 
2.сияқты, т.с.с. ♦As beforehe remained unmoved. 
– Бұрынғысынша ол жібімей қойды (селт 
еткен жоқ). C.conj 1.(кезде, кезінде, уақытта, 
уақытында, т.с.с.) ♦I watched her ~ she combed 
her hair. – Ол шашын тарап жатқан кезде 
мен оған қараумен болдым. ♦As he grew 
older ... – Ол қартая келе, қартайған сайын 
... 2.(өйткендіктен, сондықтан деген мағ.) 
♦As you weren’t there I left a message. – Сен 
онда болмағандықтан хат тастап кеттім. 
3.(сондай болса да, дегенмен де, қайткенмен 
де деген мағ.) ♦Young ~ I am, I already know 
what career I want to follow. – Жас болсам 
да, қандай қызмет қуатынымды əлдеқашан 
білемін. ♦Talented ~ he is, he is not ready yet to 
turn professional. – Қаншама дарынды болса 
да, ол əлі кəсіпқой маман болуға даяр емес. 
♦Much ~ I like you, I couldn’t live with you. – 
Сені соншама жақсы көргенмен, мен сенімен 
тұра алмас едім. ♦Try ~ he would/might, he 
couldn’t open the door. – Қанша тырысса да 
ол есікті аша алмады. 4.(қандай күйде болса 
солай деген мағ.) ♦Do ~ I say and sit down. – 
Мен айтқандай істе де отыр. ♦Leave the table 
~ it is. – Стол қалай тұрса солай тастап кет 
(яғни, тиіспе). ♦Why didn’t you catch the last 
bus ~ I told you to? – Мен саған айтқандай 
неғып соңғы автобусқа отырмадың? 5. ♦Cy-
prus, ~ you know, is an island in the Mediter-
ranean. – Кипр, өзің (өз(дер)ің(із)) білетіндей, 
Жерорта теңізіндегі арал. ♦The Beatles, ~ 
many of you are old enough to remember, cam 
from Liverpool. – «Битлз», араларыңыздағы 
ересектердің есінде бар болар, Ливерпулден 
шыққан. 6.сияқты, болғандай, т.с.с. ♦She is 
unusually tall, ~ are both her parents. – Ол өз 
əке-шешесі сияқты ерекше ұзын. ♦He’s a 
doctor, ~ was his wife before she had children. 
– Ол – дəрігер, əйелі де балалары болғанға 
дейін дəрігер болған. 7. (idm) *~ against smth 
(қарама-қарсы, кереғар деген мағ.) ♦We had 
twelve hours of sunshine yesterday, ~ a forecast 
of continuous rain. – Толассыз жауын-шашын 
болады деп болжанғандай емес, кеше күн 
күні бойы жаоқырап тұрды. *~ and when 
а)кезде, сөйтсе, сөйткенде, т.с.с. ♦We’ll de-
cide on our team ~ and when we qualify for 
the competition. – Біз командамыз жөнінде 
сайысқа іліксек шешеміз. в) (ауызекі) мүмкін 
болған кезде, əйтеуір бір ♦I will tell you more 
~ and when. – Мен саған əйтеуір бір көбірек 
айтармын. *~ for smb/smth (біреу/бірн-се 
жөнінде айтсақ, бірн-ге келсек, т.с.с. мағ.) 
♦As for the hotel,it was very uncomfortable. – 
Қонақ үйге келсек (жайында сөз етсек), ол 
өте жайсыз болды. ♦As for you, you ought 
to be ashamed of yourself. – Ал саған келсек, 
өзің үшін ұялуың керек. *~ from; (əсіресе US) 
~ of (белгілі бір күннен бастап, бастай, əрі 
қарай) ♦As from next Monday you can use my 
offi ce. – Дүйсенбіден бастап менің кеңсемді 
пайдалана берсең болады. ♦We shall have a new 
address ~ of 12 May. – 12 мамырдан бастай 

112
113
бізде жаңа адрес болады. *~ if; ~ though тап 
бір, құдды бір ... болмағандай, т.с.с. ♦He be-
haved ~ if nothing had happened. – Ол тап бір 
ешнəрсе болмағандай жүрді. ♦As if unsure of 
where she was, she hesitated and looked around. 
– Құдды бір қай жерде екенін білмейтіндей 
ол абыржи жан-жағына қарай берді. ♦He 
rubbed his eyes and yawned ~ though waking up 
after a long sleep. – Ол тап бір ұзақ ұйқыдан 
оянғандай көзін уқалап ыңыранды. *~ it is 
қазіргі жағдайда, осылай болса ♦We were hop-
ing to have a holiday next week - ~ it is, we may 
not be able to get away. – Біз келесі аптада 
демалыс алайық деп үміттенгеміз, бірақ 
жағдай осындай болатын болса, біз еш жаққа 
шыға алмауымыз мүмкін. *~ it were былайша 
айтқанда, былай алып қарағанда, белгілі 
бір дəрежеде ♦He became, ~ it were, a man 
without a country. – Ол, былайша айтқанда, 
елі жоқ адамға айналды. ♦Jim Radcliffe be-
came our idol, ~ it were, the man we wanted to 
be. – Джім Рəдкліфке бəріміз құшатр едік, 
былайша айтқанда, барлығымыздың да 
сондай болғымыз келетін. *~ to smt; ~ regards 
smth бірдеңе ж. айтсақ, бірд-ге келсек ♦There 
are no special rules ~ regards what clothes you 
should wear. – Қандай киім кию керектігі 
жөнінде арнайы ереже жоқ. *~ yet əлі, əлі 
күнге дейін, осы уақытқа дейін ♦an ~ yet un-
published document – əлі күнге дейін жарық 
көрмеген құжат ♦As yet little is known of the 
causes of the disease. – Аурудың себебі жөнінде 
əлі күнге дейін ештеңе белгісіз. *~ if to say 
(тап бір) айтқысы келгендей ♦Beckworth shook 
his head ~ if to say «don’t trust her». – Бекуорт 
тап бір «оған сенбе» дегісі келгендей басын 
шайқады. *~ usual əдеттегідей ♦Roberta 
was late ~ usual. – Роберта, əдеттегідей, 
кеш келді. *so ~ to do smth бірдеңе істеу, 
т.с.с. үшін ♦The little boy ran off so ~ not to be 
caught. – Кішкене бала ұсталмас үшін қашып 
кетті. *~ you were (солдаттарға айтылған 
бұйрық) бұрынғы қалыпқа (кел) *~ to бірн-
ге сəйкес, сай ♦The fabrics were arranged ~ to 
size and colour. – Маталар көлемі мен реңіне 
сай ыңғайластырылды. *~ well (~ smb/smth) 
(біреу/бірд-е) да, де, та, те; жəне де ♦Are they 
coming ~ well? – Олар да келе жатыр ма? *~ well 
~ да, де, та, те; жəне де ♦He grows fl owers ~ well ~ 
vegetables. – Ол гүлдер жəне де көкөніс өсіреді.
asap abbr as soon as possible
asbestine [æz’bestin] adj асбест(тің, т.с.с.)
asbestos [æs’bestɒs, əz’bestəs] n (мин) асбест 
asbestosis [,æsbes’təusis] n асбестосис (асбест 
шаңын жұтқаннан болған өкпе ауруы)
ascend [ə’send] n 1.(өрге) көтерілу, шығу ♦The 
airplane ~ed into the clouds. – Ұшақ бұлтқа 
көтерілді. 2.шарықтау 3.табысқа жету, ие болу 
♦to ~ to the throne – таққа отыру
ascendancy (ascendency) [ə’sendənsi] n ~ (over 
smb/smth) билігі, əмірі болу ♦He has the ~ over 
all his main rivals. – Ол өз бəсекелестерінің 
барлығынан да үстем. 
ascendant (ascendent) [ə’sendənt] n (idm) *in the ~ 
шарықтаған, жұлдызы жанған, биікке көтерілген 
♦His fortunes are in the ~. – Оның бағы жанып 
тұр. 
ascendency = ascendancy 
ascendent = ascendant 
ascension [ə’senʃn] n 1. көтерілу, шығу, 
шарықтау 2.the A~ (Інжіл) Иса пайғамбардың 
жерден жұмаққа көтерілуі 3. the A~ Day 
Христиандықтағы Иса пайғамбардың жұмаққа 
кетуін еске алатын күн (яғни, бейсенбі, 
Пасхадан кейінгі 40-шы күн)
ascensional [ə’senʃənl] adj көтерілу, шығу, 
көтер(іл)етін ♦~ power – көтеру күші ♦~ rate – 
ұшақтың биіктікті алу күші
ascent [ə’sent] n 1.(өрге) көтерілу, шығу 
(процесі) ♦the ~ of Mount Everest – Эверест 
шыңына шығу ♦ ~ in a baloon – шармен 
көтерілу, ұшу 2.тік соқпақ я беткей ♦The last 
part of the ~ is very steep. – Соқпақтың соңы 
өте тік.
ascertain [,æsə’tein] v көз жеткізу, анықтау ♦to 
~ the facts – фактілерге көз жеткізу 
ascertainable [,æsə’teinəbl] adj көз жеткізуге, 
анықтауға болатын
ascertainment [,æsə’teinmənt] n көз жеткізу, 
анықтау, нақтау (əрекеті)
ascetic [ə’setik] A.n аскет (өте қарапайым өмір 
сүретін, үлде мен бүлдені жаратпайтын адам) 
В. adj аскет(тік, т.с.с.) ♦the ~ existence of monks 
– монахтардың аскеттік тіршілігі
asceticism [ə’setisizəm] n аскетизм, аскет өмір
ascorbic acid [ə,skɔ:bik ‘æsid] n аскорбин 
қышқылы (С витамині, көбінесе цитрус 
жемістерде, көкөністерде болатын витамин) 
Ascot [‘æskɒt] n Əскот (Оңт. Англиядағы 
жылда ат жарысы өтетін бір ауыл)
ascot [‘æskɒt/-kət] n əскот (ерлер галстуктың 
орнына тағатын орамал сияқты мата)
ascribe [ə’skraib] v ~ smth to smb/smth біреуге/
бірн-ге бірд-ні таңу, сілтеу, біреуден/бірн-ден 
көру, т.с.с. ♦He ~d his failure to bad luck. – Ол 
өзінің сəтсіздігін жолы болмағандығынан деп 
ойлады. ♦This play is usually ~d to Shakespeare. 
– Бұл пьесаны жұрт əдетте Шекспирдікі деп 
ойлайды. ♦You can’t ~ the same meaning to both 
words. – Сен бір мағынаны екі сөзге де бірдей 
тели алмайсың.
ascription [ə’skripʃn] n ~ smth to smb/smth 
біреуге/бірн-ге бірд-ні таңу, сілтеу, біреуден/
бірн-ден көру, т.с.с. 
asepsis [,ei’sepsis; US ə’sep-] n 1.асептика, 
қатерлі бактериядан ада болушылық 2.(медиц) 
операция кезінде бактериядан ада құралдарды 
қолдану
aseptic [,ei’septik; US ə’sep-] A.adj бактериядан 
ада (жара, т.с.с.) В.n асептикалық дəрі
asexual [,ei’sekʃuəl] adj 1.жыныссыз 
2.жыныстық қатынасқа түспейтін не оған 
құлқы жоқ
ash I [æʃ] n 1.шетен (діңі қатты ағаш) 
2.mountain (wild) ~ тау (жабайы) шетен 
(жеміс ағаштарының бір түрі)
ash II [æʃ] n 1.күл ♦cigarette ~ - темекі күлі 
2.~s қалдық, табыт, сүйек 3. ~ blonde a)өте 
ашық, жирен, ақ сары шаш в)осындай шашты 
əйел
ashamed [ə’ʃeimd] adj 1.~ (of smth/smb/one-
self); ~ (that …) ұялған, қызарған, қысылған 
♦He felt ~ for having spoken insincerely. – Ол 
шын ниетімен айтпағаны үшін ұялды. 2.~ to 
do smth бірдеңе істеуге ұялу ♦He felt too ~ to 
ask for help. – Ол көмек сұрауға тым уялды.
ash-bin [‘æʃbin] n күл-қоқысқа арналған ыдыс, 
жəшік; күлдік
ash-box [‘æʃbɒks] = ash-bin
ashcan [‘æʃkæn] n 1. ash-bin 2. (теңізшілер 
жаргоны) су бомбасы
ashen I [‘æʃn] adj 1.күл түсті; боп-боз, өң-
түссіз ♦She listened to the tragic news ashen-
faced. – Ол қайғыны оқиғаны құты қаша 
тыңдады. 2.күлден тұратын 
ashen II [‘æʃn] adj шетен(ді) [қ-з: ash I]
ash-key [‘æʃki:] n шетеннің жемісі
ashore [ə’ʃɔ:(r)] adv жағада, жағаға, құрғақ 
жерде (жерге) ♦We went ~ when the boat 
reached the port. – Қайық портқа жеткен 
кезде жағаға бардық. ♦The ship was driven ~ 
by the weather. – Нашар ауа-райының кесірінен 
кеме жағаға тірелді.
ash-pan [‘æʃpæn] = ash-box
ash-pit [‘æʃpit] = ash-box
ash-pot [‘æʃpɒt] n күл салғыш, күл сауыт
ash-tray [‘æʃtrei] n күл салғыш, күл сауыт; 
күлдік
Ash Wednesday [‘æʃ ‘wenzdi] n Христиан 
оразасының 1-күні (əдетте сəрсенбіде 
басталып Пасхаға дейін 40 күн созылады)
ashy [‘æʃi] adj күл(дің), күл тəрізді; күл басқан 
♦His face was ~ gray. – Оның жүзі күл сияқты 
сұрланып тұрды.
ashy-gray [‘æʃigrei] = ashy 
Asian [‘eiʃn; US ‘eiʒn] n, adj азия(лық)
Asian [‘eiʃn; US ‘eiʒn] n, adj азия(лық); азиат 
(адам ж. жақтырмай айтқанда) ♦~ plains – Азия 
далалары (жазықтары)
aside [ə’said] A.adv 1.бір жаққа қарай, бір 
шетке (қарай) ♦to pull the curtain ~ - пердені 
бір шетке қарай ысыру ♦Stand ~ and let these 
people pass. – Бір шетке тұр да мына кісілерді 
өткізіп жібер. ♦He took me ~ to tell me of his 
wife’s illness. – Ол мені бір шетке алып шықты 
да əйелінің ауырушаң екендңгңн айтты. ♦You 
must put ~ any idea of a holiday this year. – Сен 
бұл жылы демаламын деген қандай да бір 
болмасын ойыңды қоя тұр. 2.(арнайы бөлу, 
қою, белгілеу, сақтау деген мағ.) ♦to set ~ some 
money – біраз ақша қойып (сақтап) қою B.n 
сахнада актердің өз ішкі ойын көрерменге 
естірте білдіруі *~ from prep (US) = apart from 
(apart)
asinine [‘æsinain] adj 1.топас, миғұла 
2.есек(тің), есекке ұқсаған
ask [α:sk] v 1.сұрау, сұрақ қою ♦I ~ed him. – 
Мен одан сұрадым. ♦to ~ the way – жол(ды) 
сұрау ♦to ~ a question – сұрақ қою 2.өтіну, 
сұрау ♦to ~ to use the car – машинаны 
қолдануды өтіну 3.~ smb (to smth) шақыру 
♦to ~ smb to dinner – біреуді тамаққа шақыру 
4.(саудаласқан кезде) сұрау, (баға) ұсыну 
♦You’re ~ing too much. – Тым көп сұрап 
тұрсың (зат үшін). ♦What are they ~ing for 
their house? – Үйлерін қаншаға сатпақшы? 

114
115
♦~ing price – (зат үшін) сұралған, ұсынылған 
баға 5. (idm) *to ~ for trouble/it сау басына 
сақина іздеу (тілеу) ♦Driving after drinking 
alcohol is ~ing for trouble. – Арақ ішіп алып 
көлік айдау – сау басына сақина тілеу. *for 
the ~ing өтінсе болды (бола қалады) ♦The job 
is yours for the ~ing. – Қаласаң болды – жұмыс 
сенікі. *I ~ you! О құдай(ым)-ай десеңші! (таң 
қалуды, түсінбеуді я кеюді білдіреді) ♦She sent 
her kids to camp dressed all in white, I ~ you! – 
Ол нəрестелерін лагерьге аппақ қардай қылып 
киіндіріп жіберіпті, о құдайым-ай десеңші! 

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: