11.3. Орталық жүйке жүйесі
325
афферентті талшыктар енеді. Олардың кейбіреуінде әр түрлі аминдер бо-
лады, негізінен серотонин, сонымен катар дофамин, норадреналин және
нейропептидтер (Р заты, нейротензин, ангиотензин, галланин, орексин
және т.б.) аныкталады. Бүл талшыктардын негізгі көзі тігіс ядроларының
және көгілдір жердің нейрондары. Талшыктар мишыктың кабаттарында жол-
шыбай көптеген кеңеймелер бере отырып, кеңінен таралған. Бұл талшыктар
мишыктың нейрондарына модуляциялык ыкпал көрсетеді, ол сергектік және
ұйкының циклдерінің реттелуімен, эмоциялык мінездін баскарылуымен
айкындалады. Сонымен катар мишыктың кыртысына талшыктар гипотала-
мустан да келеді. Бұл мишыктың адамның эмоциялык мінез-кұлкын реттеуге
катысуымен (мысалы, корыкканда пайда болатын реакция) байланысты деп
есептеледі.
Мишыктың нейрондык күралуының үлгісінде
модулдік
кұрылымның
модельдері ойдағыдай жасалуда. Мысалы, мишыктың микрокешені концеп-
циясы жұлын, ми сабауы, акырғы мидың жарты шарларының жүйелерімен
байланыстардағы мишыктың орынын түсіндіруге мүмкіндік береді. Бұл
концепцияның негізінде мишыктың бойлай аймактарында афферентті
және эфферентті талшыктарының занды таралуы туралы мәліметтер және
мишыктың кыртысындағы жасушалардың топтарының нейрохимиялык
біркелкі еместігі жатыр. Мысалы, орталык мидың кызыл ядросының сәйкес
нейрондарымен байланыскан, Пуркинье жасушаларының және мишык
ядроларының нейрондарының топтары, сәйкес рецепция аландарынан
сенсорлык мәліметтерді афферентті талшыктар аркылы ала отырып, тітірке-
нуге берілетін кимылдаткыш реакцияларды бакылауды тек накты рецепция-
лык аймактың тітіркенуі кезінде ғана жүргізе алады. Бұл мишыктың аффе-
рентті және эфферентті байланыстарының, рецепцияның микроаймактары
және белгілі моторлык бірліктер деңгейінде, накты топикалык (белгілі
аймакта) құралуын камтамасыз етеді.
Мишыктың кыртысында әр түрлі
глиалдық
элементтер орын алған.
Түйіршікті кабатта талшыкты және протоплазмалык астроциттер болады.
Талшыкты астроциттердің өсінділерінің аякшалары периваскулярлык мем-
браналарды кұрайды. Мишыктың барлык кабаттарында олигодендроцит-
тер кездеседі. Бұл жасушалардың саны түйіршікті кабатта және мишыктың
ак затында аса мол болып аныкталады. Пуркинье жасушаларының
кабатында олардың араларында күңгірт ядролы глиалдык жасушалар жата-
ды. Ол жасушалардың өсінділері кыртыстың үстіңгі беткейіне бағытталып,
мишыктың молекулярлык кабатының глиалды талшықтарын кұрайды, олар
Пуркинье жасушаларының дендриттерінің тармақтарын
(gliofibra sustentans)
демейді. Молекулярлык кабатта және Пуркинье жасушаларының қабатында
микроглия
көптеп аныкталады.
Достарыңызбен бөлісу: