Ми сабауының гипоталамиялык аймағы

11.3. Орталық жүйке жүйесі
319
40-тан астам ядролар кешені бар, жоғары вегетативтік орталык. Гипотала­
мус дене кызуын, канның кысымын, судын, майдың алмасуын т.б. реттеуге 
катысады. Гипоталамус ядроларынын ішінде нейрогормондарды өндіретін 
( 10.5-суретті караңыз, 
в
) ядролар көзге ерекше түседі. Үлкен ми кыртысынын 
нейрондарынан айырмашылығы, гипоталамус ядроларынын нейрондары 
екі үдай сезімталдыкка ие: нейрон аралык синапстар аймағында бөлінетін 
нейромедиаторлардын ыкпалына; 
сырткы ортаның физикалык және 
химиялык факторларының (температура, осмостык кысым, глюкозаның кон- 
центрациясы және т.б.) әсеріне.
Мишық
Мишык тепе-тендік сактаудын және кимыл-козғалысты реттеудін орталык 
мүшесі. Ол ми сабауының афферентті және эфферентті өткізу жолдары- 
мен байланысты, олар жинала келе мишыктын үш жұп аякшасын түзейді. 
Мишыктын екі жакты — ми сабауымен және үлкен ми кыртысымен — бай- 
ланыстары мишыкка зейінді ұйымдастыруға, ұзак есте сактау ісіне, мидың 
сөйлеу жүмысына т.б. катысуға мүмкіндік береді. Мишыктың үстінде 
иірімдер (катпарлар) мен жүлгелер өте көп, олар оның ауданын (ересектер- 
де 975—1500 см2) әжептәуір ұлғайтады. Жүлгелер мен катпарлар мишыктын 
кесіндісінде оған тән «өмір ағашы» көрінісін береді. Мишыкта сұр заттың 
негізгі бөлігі оның үстіңгі беткейінде орналасып, оның кыртысын кұрайды. 
Сүр заттың аз бөлігі ак затта орталык ядролар түрінде теренде орналасады. 
Әрбір катпардың ортасында ак заттын жұка кабатшасы орналасып, сыртынан 
сүр затпен — кыртыспен- капталады (11.4-сурет, I, II).
Дамуы. Мишык арткы ми аймағында жүйкелік түтікшенін дорсолате- 
ралды кабырғасының өсіп кетуінің нәтижесінде пайда болады. Адамнын 
дамуының бірінші апталарында матрикстік аймактың нейробласттарының 
миграциясы ядролардың және Пуркинье жасушаларының калануына әкеледі. 
9 - 1 1-апталарда матрикстік дін жасушалары эпендималык кабаттан бөлініп, 
мишыктын бастамасынын үстіне орын ауыстырады (бірінші реттік мигра­
ция). Ол жерде олар сырткы герминативті кабатты (дамудың 21-аптасында 
оның калындығы 6—9 жасушалардың кабатын кұрайды) түзейді. Осы жерден 
жасушалар нейробласттарға дифференцияланып, кері бағытта көше бастай- 
ды. Жасушалардың Пуркинье жасушаларынын кабатынан өтуін радиалды 
(бергманның) глия бағыттайды.
Қыртыстың тереңінде, 
Пуркинье жасушаларынын астында жина- 
лып, нейробласттар кыртыстың ішкі түйіршікті кабатын калыптастырады. 
Нейробласттардын мұндай орын ауыстырулары олардын жетілуіне орай 
мишыктын кыртысынын кабаттык калыптасуына септесіп, оған тән 
ішкі нейрон аралык байланыстардын пайда болуына жағдай тудырады. 
Қыртыста өтетін дифференциялану үдерістері нәресте туғаннан кейін де 
жалғасады. Мысалы, жоғарғы герминативті кабат адамнын мишығында 
оның өмірінін алғашкы жылынын барысында сакталады. 5 жаска дейін 
мишыктын кыртысынын жеке ерекшелігі нашар жетілген. Бірак, жалғасып 
жаткан гистогенетикалык үдерістер, атап айтсак, кыртыс нейрондарының

320
11-Тарау. Жүйке жүйесі
өсінділерінің тармакталуынын күрделенуі, олардың мамандану үдерістері, 
адамның 20 жасына карай, кыртыстың гистологиялык элементтерінің анык 
байкалатын кұрылысындағы жеке ерекшеліктерін пішіндейді.

жүктеу/скачать 74,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: