Эмбриология

Б ЕС IН ШI БАСЫЛЫМҒА АЛҒЫ СӨЗ
Окулыктың бесінші басылымы ғылымнын казіргі жетістіктеріне, оку 
үдерісінің ұйымдастырылуына орай және гистология, цитология және 
эмбриологияның Ресейдін негізгі жоғарғы оку орындарында — И. М. Сеченов 
атындағы Мәскеу медициналык академиясында, Ресейдің халыктар достығы 
университетінде, Санкт-Петербург медициналык жоғарғы оку орындарында 
және т.б. оку тәжірибесіне сүйене отырып, кайта кұрастырылды.
Окулык Ресей Федерациясының Денсаулык сактау министрлігінін 
медициналык жоғары оку орындары мен университеттердің медицина 
факультеттері үшін ұсынған гистология, цитология және эмбриологияның 
бағдарламасына (1998) сәйкес жазылып, бүл бағдарламаның дайындалуына 
осы окулыктың авторлары мен редакторлары белсенді атсалысты. Окулыкта 
жарык көрген пікірлер мен әріптес-гистологтардың сұхбаттасуы барысын- 
да айткан ұсыныстары мен сынама пікірлері ескерілді. Мысалы, 4-басы- 
лымда жалпы гистология бөлімін аяктаушы «Тіндердін жалпы кұралуының 
принциптері» атты XII тарау медициналык жоғарғы оку орындарындағы ги­
стология курсының бағдарламаларында «колданылмайды» деген пікірімен 
келісіп, 5-басылымнан алынып тасталды. Сонымен катар рецензенттердін 
тараулар атауларын біріздендіру кажеттілі туралы айтылған үсыныспен де 
келісіп, жүйелік гистология тарауларынын атауларындағы «мүшелер» де­
ген сөздің орнына «жүйе» термині («Сенсорлык жүйе», «Зәр шығару жүйесі» 
және т.б.) колданылды, өйткені окулыкта шынымен накты жүйе мүшелерінің 
кұрылысы, кызметі және әрекеттесуі баяндалады.
Көптеген тараулар, мысалы: «Гистология, цитология және эмбриологиянын 
зерттеу әдістері», «Эмбриология», «Кан жэне лимфа. Каннын жасалуы», 
«Дәнекер тіндер», «Жүйке тіні» және баскалары біршама өнделді. Эмбриоло­
гия тарауында тек адамның дамуына ғана катысты материал беріліп, ол енді 
«Адам эмбриологиясының негіздері» деп аталады. «Иммундык жүйе және 
иммундык реакциялардағы жасушалардың аракатынасы» тарауы «Қан жасау 
(түзу) және иммундык корғау жүйесі» тарауынан кейін беріледі.
Әрбір тарауға теориялық және тәжірибелік маңызы бар нактылаулар 
енгізілді. Көрнекті материалдар жаңартылып, суреттер мен электронды су- 
реттер косылды. Кейбір тарауларда шектес ғылымдардан косымша материал 
косылып, бүл карастырылып отырған нысандардың кұрылымы және кызметі 
тұрғысындағы түсінігімізді кеңейтуге мүмкіндік берді.
Окулыктын бұл басылымында авторлык ұжымның кұрамында өзгерістер 
болды. Тараулардың көпшілігін 
И. М. Сеченовтың атындағы 
Мәскеу 
медициналык академиясы гистология кафедрасының (проф. Ю.И. Афа­
насьев, 
проф. 
Е.Ф. Котовский) 
және 
Ресейдің 
халыктар 
достығы 
университетінің (проф. Н. А. Юрина, проф. А. И. Радостина, проф. В.Э. Тор- 
бек) қызметкерлері жазып шыкты.
Авторлар окулыкка колдану үшін отандык ғылымнын жетістіктерін 
бейнелеуге мүмкіндік берген микросуреттердің және кестелердің ерекше 
түпнүскаларын үсынған барша гистолог-әріптестерге алғыс айтады.

16
Бесінші басылымға алғы сөз
Осы оқулыкты дайындауда мұқабада аты жазылған редакторлармен бірге 
ерекше еңбек етіп, окулыкты кайта өндеуде маңызды ұсыныстар жасаған 
ғылыми редакторлар — профессор Е.А. Шубниковаға және профессор 
В. В. Ягловка үлкен алғысымызды білдіреміз.
И. М. Сеченов атындағы Мәскеу медициналык академиясының гистоло­
гия, цитология және эмбриология кафедрасының кызметкерлері, доценттер 
және Ресей халыктар достығы университетінің (проф. Н.А. Юрина, проф. 
А. И. Радостина, проф. В. Э. Торбек) кызметкерлері доценттер Л. П. Бобоваға, 
Т. В. Боронихинаға, В. Л. Горячкинаға, аға окытушы Е. А. Хачатурянға, ассис­
тен те. Б. Косаревичке, аға лаборант Л. В. Комратоваға, лаборант А. Е. Калюж- 
наяға және Ресей халыктар достығы университетінін кызметкерлері, доцент 
Т. И. Лебедеваға, зертхана меңгерушісі Т. М. Зиноваға, оку шебері Л.А. Ша- 
дринге алғысымыз шексіз.
РФ ғылымына еңбегі сіңген қайраткер, профессор Ю. И. Афанасьев
РФ ғьілымына еңбегі сіңген қайраткер, профессор Н А. Юрина

ШАРТТЫ ҚЫСҚАРТУЛАР
АБН — андроген байланыстырушы нэруыз 
АДГ — антидиуретикалык гормон 
АДФ — аденозиндифосфат
АВК — артериоловенулярлык косылыстар (анастомоздар)
АЯ — аркуаттык ядро
ББЗ — беткейлік белсенді заттар
БТБ — бурсто түзеуші бірлік
БПБФ — бурст-промоторлык белсенділік факторы
ВМЯ — вентромедиалды ядро
ГАГ — гликозаминогликандар
ГД — гонадолиберин
Гн — гранулоцит нейтрофилді
ГП — гликопротеиндер
ДЭЖ — дисперсті (диффузды) эндокринді жүйе
ДНК — дезоксирибонуклеин кышкылы
ДНИ — дезоксирибонуклеопротеид
ЖДГ — жыныстык детерминация гені
ДГТ — дегидротестостерон
ИЛ — интерлейкиндер
ИН — ингибин
аРН К — акпараттык рибонуклеинді кышқыл
Ig — иммуноглобулин
КБФ — колония белсендіруші фактор
КТБ — колония түзеуші бірлік
КДЖ — канның дің жасушасы
Л Г — лютеиндеуші гормон
Лдж — лимфоидты дің жасушасы
НЬҒ — ұрыктың гемоглобині (феталды)
HbA — ересек адамнын гемоглобині
HEV — hight endothelial venulae (биік эндотелийі бар венулалар)
NK — табиғи киллерлер 
НӨФ — жүйкенің өсу факторы 
ОЖЖ — орталык жүйке жүйесі 
ӨФ — өсу факторы 
П Г — протеогликаны 
ПЖ — плазмалык жасуша
ПӨРГ — парамезонефралды өзектің регрессиялық гормоны
ПП1Ж — полипотентті ізашар-жасушалар
PH К — рибонуклеинді кышкыл
рРНҚ — рибосомалык рибонуклеинді кышкыл
СГТФ — сперматогонияларды тежеуші фактор
СЭМ — сканерлеуші (растрлі) электронды микроскоптар
ТС — тестостерон 
_______ _________ ________

жүктеу/скачать 74,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: