Эмбриология

8-Тарау 
ДӘНЕКЕР ТІНДЕР
Дәнекер тіндер, әдетте полидифферонды және жасуша аралык затының 
үлесі көбірек болып (талшыкты кұрылымдар мен аморфты компонент), 
организмнін ішкі ортасынын тұрактылығын камтамасыз ететін мезенхиманын 
туындылары.
Дәнекер тін адам денесінің салмағынын 50% астамын кұрайды. Ол 
мүшелердің стромасын, тіндердің арасындағы кабаттарды, терінің дерма- 
сын, канканы түзеуге катысады. Дәнекер тіндердің көпкызметтілік сипаты 
олардың кұрамының және кұралуынын күрделілігімен аныкталады.
Дәнекер тіндердің қызметтері. Дәнекер тіндер әр түрлі қызметтерді 
аткарады: коректік, корғаныш, тіректік (биомеханикалык), пластикалык, 
морфогенетикалык. Трофикалык кызмет, сөздің кең мағынасында, әр түрлі 
ұлпалык кұрылымдардың коректенуін реттеумен, зат алмасуға қатысумен 
және организмнің ішкі ортасынын тұрактылығын ұстап тұруымен байланы- 
сты. Судың, тұздардың, коректік заттардың молекулаларының интегративтік- 
буферлік орта — негізгі зат аркылы тасымалдануы бұл қызметтердің іске 
асырылуында маңызды рөл аткарады. Қорғаныш кызметі организмді 
физиологиялык емес механикалык закымдардан сактап, сырттан түскен неме- 
се организмде пайда болған бөгде заттарды залалсыздандыру болып табылады. 
Бүл физикалык корғаныш аркылы (сүйек тінімен), сонымен катар, жасушалык 
және гуморалдык иммунитет реакцияларына қатысатын макрофагтардың 
және иммуноқабілетті жасушалардың фагоцитарлык жұмысымен аткарылады. 
Тіректік (биомеханикалык) кызмет алдымен барлык мүшелердің талшыкты 
негізін кұрайтын, коллагендік және эластикалык талшыктармен, канкалык 
тіндердің жасушааралық затынын кұрамы мен физикалык-химиялық ка- 
сиеттерімен (минералдануымен) камтамасыз етіледі. Жасуша аралык зат 
неғұрлым тығыздау болған сайын, соғұрлым тіректік, биомеханикалык 
кызмет басымырак болады. Дәнекер тіннін пластикалык кызметі оның 
өзгеріске ұшырап отыратын өмір сүру жағдайына бейімделуімен, калпына 
келуіне, мүшелердін зақымдалулары кезінде дефектілердін орнын толтыруда 
катысуымен айкындалады. Морфогенетикалык (кұрылымдарды түзеушілік) 
қызметі тіндік кешендерді түзеумен және мүшелердің жалпы кұрылымдық 
құралуын камтамасыз етумен (капсулалардың, мүшеішілік тоскауылдардың 
түзелуі), оның кейбір компоненттерінің әр түрлі ұлпалардын жасушаларының 
пролиферациясы мен саралануына реттеушілік ықпалымен белгіленеді.

190
8-Тарау. Дәнекер тіндер
Дәнекер тіндердін жіктелуі. Дәнекер тіндердің түрлері бір-бірінен кұрамы, 
жасушалық дифферондары және талшыктарының аракатынасымен, сонымен 
коса жасуша аралык негізгі аморфты заттың физикалык-химиялык касиетіне 
орай ажыратылады. Дәнекер тіндер мсншікті дәнскер тіндерге (борпылдак 
дәнекер тін және ерекше касиеті бар дәнекер тіндер) және канкалык тіндерге 
бөлінеді. Акырғылар, өз кезегінде, шеміршек тінінің үш түріне (гиалинді, 
эластикалык, талшыкты), сүйек тінінін екі түріне (ретикулофиброзды 
және табакшалы), сонымен катар, тістің цементі және дентиніне жіктеледі 
(8.1-сызбанұска).
Дәнекер тіндердін гистогенезі. Дәнекер тіндердің даму негізі мезенхи­
ма болып табылады (грек тілінен 
mesos —
ортаңғы, 
епсһіта
— толтырушы 
зат). Бүл, ортаңғы ұрыктык жапыракшасының босаңсыған бөлігі болып 
табылатын, эмбрионалдык бастамалардын бірі (кейбір көзкарастар бой- 
ынша — эмбрионалдык тін). Мезенхиманың жасушалык элементтері 
дерматомның, склеротомның, спланхнотомнын висцералды және париетал- 
ды жапыракшаларының саралануының кезінде пайда болады. Одан баска, 
жүйкелік айдаршадан (ганглиозды табакшадан) дамитын эктомезенхима 
(нейромезенхима) ажыратылады. Ұрык дамыған сайын, мезенхимаға баска 
эмбрионалдык бастамалардан бастау алатын, мысалы, нейробластылык диф- 
ферон жасушалары, канкалык бұлшык еттердің бастамасының миобластыла- 
ры, пигментоциттер және т.б.
Яғни, үрықтың дамуының белгілі бір сатысынан кейін, мезенхима әр 
түрлі ұрык жапыракшаларынан және тіндердін эмбрионалдык бастамалары-
Д әнекер тіндер
Меншікті дәнекер 
тіндер
Қаңқалық
тіндер
Талшықты 
Ерекш е қасиеті
бар дәнекер тіндер 
(ретикулярлық, май тіні, 
шырышты)
Ш емірш ек 
тіндері (гиалинді, 
эластикалық, 
талшықты)
Сүйек тіндері 
(табақшалы, 
ретикулоф иброзды , 
тістің цементі және 
дентині)
Борпылдақ 
(мүш елердегі 
тін аралық 
қабатшалар, 
тамырлар 
мен жүйкенің 
айналасындағы 
қабаттар)
Тығыз
Пішінделген нем есе 
қалыптасқан тін 
(сіңір, байлам, апоневроздар)
I
П іш інделмеген нем есе 
қалыптаспаған тін 
(дерм аны ңторлы
қабаты және т.б.)

жүктеу/скачать 74,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: