Эмбриология
г 10 .2 0 -су р е т. Рецепторлық жүйке үштары (Р. В. Крстич бойынша, өзгерістерімен)
жүктеу/скачать 74,38 Mb. Pdf көрінісі
|
Гистология, эмбриология, цитологияАфанасьев 11
- Бұл бет үшін навигация:
- Фатер-Пачини денешігі (қысым); д — Руффини денешігі (жылу)
| г
10 .2 0 -су р е т. Рецепторлық жүйке үштары (Р. В. Крстич бойынша, өзгерістерімен): а — бос жүйке аяқтамалары (ауырсыну); б — Мейсснер денешігі (жанасу); в — Кра узе колбасы (суық); г — Фатер-Пачини денешігі (қысым); д — Руффини денешігі (жылу) жасушалардын араларында ирендеген бұтақтарды түзейді. Коллагенді ми- крофибриллалар және талшыктар тактильді жасушаларды капсуламен, ал капсуланы эпидермистің базальды кабатымен байланыстырады, сондықтан эпидермистің әрбір жылжуы түйсіну денешігіне жеткізіледі. Адамда табакшалы денешіктер (corpusculum lamellosum — Фатер—Пачини денешіктері) кең тараған. Олардың көлемдері 0,5 1-2 мм болады. Мұндай денешіктің ортасында өзгерген леммоциттерден кұралған ішкі буылтык, не- месе колба (bulbus internus) орналасады (10.22-сурет). Табакшалы денешіктің қасында миелинді сезімтал талшык миелинді кабатынан айрылады, ішкі буылтыкка кіріп, сол жерде тармакталады. Сыртынан денешік фибро- бласттардан және спиральды бағытталған талшыктардан түратын катпарлы капсуламен қоршалған. Табакшалардың араларындағы сұйықтыкпен тол- 10.5. Жүйке үштары (жүйкелік аяқтамалар) 299 1 0 .2 1 -сур ет. Терінің дәнекер тініндегі түйсіну денешігі (микрофотография). Күміс нитратын сіңіру тырылған кеңістіктердін кұрамында коллагеннің микрофибриллала- ры болады. Капсулаға кысым табакшалардың араларындағы сұйыктыкка толы кеңістіктер аркылы ішкі буылтыкка беріледі және ішкі буылтықтағы миелинсіз талшыктармен кабылданады. Табакшалы денешіктер кысымды және вибрацияны кабылдайды. Олар дерманың терен кабаттарында (әсіресе саусак терісінде), шажыркайда және ішкі мүшелерде кездеседі. Капсуламен капталған жүйкелік аяктамаларға, сонымен коса, бұлшык ет- тер мен сіңірлердің рецепторларын да: жүйке-бүлшык ет ұршыктары (fusus neuromuscularis) және жүйке-сіңір ұршыктары {fusus neurotendineus) (І0.23-су- рет) жаткызады. Жүйке-бұлшык ет ұршыктары каңкалык бұлшык еттерде сенсорлык мүшелер болып табылады, олар созылу рецепторлары түрінде кызмет аткарады. Ұршық, созылатын дәнекер тінінен кұралған капсуланың ішінде орналасқан, бірнеше көлденең-жолакты бүлшык ет талшыктарынан — интрафузаль- ды талшыктардан тұрады. Бұлшык еттің капсуладан тыскары жаткан қалған талшыктары экстрафузальды деп аталады. Капсуланың кұрылысы катпарлы болып келеді. Онда сырткы және ішкі қабаттарды ажыратады. Капсуланың және интрафузальды талшыктардың араларында сұйыктықпен толтыралған кеңістік болады. Интрафузалды бұлшык ет талшығының рецепторлық бөлігі жиырыл- майтын, орталық бөлігі болып табылады. Интрафузалды талшықтардың екі түрін ажыратады: ядролық қалталары (bursa nuclearis) бар талшықтар және ядролық тізбектері бар талшықтар (vinculum nucleare). Адамда ұршыкта ядролық калталары бар талшықтардың саны 1-ден 3-ке дейін болады. Орталық кеңейген аймакта көптеген ядролар болады. Ядролык тізбектері бар талшыктардың саны ұршыкта 3-тен 7-ге дейін жетеді. Олар ядролык калталы талшыктарға карағанда, екі есе жіңішке және екі есе кыска болып, ядрола- |