Эмбриология
1 4.7-сурет. Адгезиялық белбеуше (жабысу белбеушесі): а — оның жасушада ор-
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
| 69
1 4.7-сурет. Адгезиялық белбеуше (жабысу белбеушесі): а — оның жасушада ор- наласуы; б — кесіндідегі түрі; в — молекулярлық құралуының схемасы. 1 — плаз- молемма; 2 — ілмектеу нәруыздарының қабаты; 3 — актинді микрофиламенттер; 4 — байланыстырушы гликопротеидтер цитоплазма жағынан жанасып орналасады. Бұл кабатка цитоплазма жағынан аралык филаменттер шоғыры енеді. Көршілес жасушалардың плазмолем- малары сырт жактарынан десмосомалар аймағында трансмембраналык нәруыздардың — десоглеиндердін көмегімен байланысады. Мысалы, тері эпидермисінің әрбір жасушасының жүздеген десмосомалары болады. Десмосомалардың кызметтік маңызы негізінен жасушалардың арасындағы механикалык байланыс болып табылады. Десмосомалар әр түрлі эпителий- лерде, жүректін және жазык бұлшык еттерде жасушаларды бір-бірімен бай- ланыстырады. Жартылай десмосомалар эпителийлік жасушаларды базальды мембранамен байланыстырады. Жануарлардыц жасушаларында коммуникациялык байланыстар саңылаулы байланыстардан және синапстардан тұрады (4.9-сурет). Саңылаулы байланыстар немесе нексустар (nexus) ұзындығы 0,5—3 мкм, ал плазмолеммаларды бөліп тұратын аралыктын ені 2—3 нм болатын аймақ (4.9-суретті караңыз). Цитоплазма жағынан бүл аймакта ешкандай мембрана мацынын арнайы кұрылымдары табылған жок, бірак көрші жасушалардың плазмолеммаларында біріне-бірі карама-карсы орналаскан арнайы нәруызды кешен (коннексондар) болып, олар бір жасушадан екінші жасушаға канал түзейді. Байланыстың бүл түрі барлык тіндер тобында да кездеседі. Саңылаулы байланыстың кызметтік маңызы иондардың және үсак молекулалардың (молекулярлык массасы 2 103) жасушадан жасушаға тасымалы болып табылады. Мысалы, жүрек бүлшык етінде, түзелу негізінде иондык өткізгіштіктін өзгеруі жататын козу, жасушадан жасушаға нексустар аркылы жеткізіледі. |