1. Абай ақындығының алғашқы кезеңдерін көрсетіңіз
Абайдың «Шоқпардай кекілі бар, қамыс құлақ» өлеңін талдаңыз
жүктеу/скачать 317,29 Kb.
|
| 33. Абайдың «Шоқпардай кекілі бар, қамыс құлақ» өлеңін талдаңыз.
«Шоқпардай кекілі бар, қамыс құлақ...» - Абайдың 1886 ж. жазған өлеңі. Әрқайсысы 4 тармақты 8 шумақтан тұрады. 1886 жылы тудырған өлеңдердің тақырыбы әр алуан екендігін көрсететін бір-екі елең аттың сыны мен жазға арналған өлеңдер. Бүл шығармаларында Абайдың суретші-реалист ақын есебіндегі шеберлігі көрінеді. Аттың сыны -жаратылыстың жанды бір бейнесі болған бәйге атқа арналған өлең. Ғасырлар бойында мал өсірумен, көшпелі күйде тірлік еткен елдің ақыны аттың бағасын өзгеше түсінеді. Соның ішінде бәйге аттың орны мүлде бөлек. Ол қазақтың бағы заманнан бергі ауызша әдебиетінде де сан алуан «қиял пырағы» болып жырланып келген. Абай өмір кешкен кезде де ат - ер қанаты жүйрік ат, әсіресе, қазақ білген жануардың ішіндегі адамға ең ыстығы, қадірлісі. Бірақ, осы аттың жайын сипаттағанда Абай тағы да реалист-суретші боп шығады. «Қақтаған ақ күмістей» деген өлеңінде онша орынды болмаса да, мұнда қолмен қойғандай, барлық сыны сырт сымбатынан көрінетін көліктің жайын Абай кекілі, құлағынан бастап түгел толық баяндап шығады. Бәйге аттың мүсінін сынап санауда Абай үлкен білімділік, байқағыштық танытады. Ол әрі шебер ақын болудың үстіне, аса білгір саятшы, атсейіс сыншы боп шығады. Аттың бар мүсінін санап шығуда, әсем жырмен, үлкен шешендікпен шеберлеп сыпаттауда ақын қазақ тілінің осы жөніндегі мол байлығын да танытады. Өзге тілге аударуға аса қиын соғатын осы өлеңінде ақын сол тілдің бар мүмкіншілігін де өзгеше ұсталықпен пайдаланады. Жалғыз-ақ, атап айтатын бір жәй, осы атты сынап отырушы адамның кейбір салт-саналық көзқарасы турасында болу керек. Ақын осы атты еңбекші көпшіліктің күнделік тіршілігіне қажет болған күш көлігі есебінде жырламайды. Және жорықта жан серігі ететін жауынгер кезімен де қарамайды. Өзі жүйрік, өзі берік, жуан, жуас, қолға түспес, жақсы атқа қарап отырған көз өзі де еңбекші адамның көзі емес. Атты, оның іс-әрекетінің үстінде көрсетпей, «белдеуде тыныш тұрса, байлап көрсек» деп, тек қана көлденең тұрғызып қойып, созерцание түрінде тыныш қана тамашалап отырған ақын көзін көреміз. Онан соңғы атап өтетін өлеңдік ерекшеліктің бірі - бұнда және де шындықтан тыс, қиялды теңеулер жоқ. Қонымсыз романтика, тұманды теңеулер сияқты сырт жатқан, жалған жамаулар жоқ. Өте нақтылы, шыншыл, дәлшіл үлгіні көрсететін, реалистік шеберлікпен толық шыққан көркем шығарма болады. Мазмұнында ат жайын аса білгірлікпен дәл айтуды мақсат етіп алған шығарма өлеңдік құрылыста, сөздік байлықта, ақындық орамды шешендікте де біртегіс, тұтас келісімді танытады. м. әуеэов. Өлең 11 буынды қара өлең үлгісінде жазылған. Алғаш рет Қазан қ-сында басылған «Князь бен Зағифа» атты жинақта (1897) жарияланды. Басылымдарында аздаған текстол. өзгерістер кездеседі. Мүрсейіт қолжазбаларында, 1954 жылғы жинақта 2-шумақтың 2-жолы «Алды- арты бірдей келген ерге жайлы» болса, кейінгі жинақтарда Мүрсейіт қолжазбалары негізінде «Алды-арты бірдей келсе, ерге жайлы» делінген. 1909, 1933 жылғы басылымда 6-шумақтың 4-жолы «Белдеуде тыныш тұрсын байлап көрсек» деп көрсетілсе, кейінгі жинақтарда Мүрсейіт қолжазбалары бойынша «Белдеуде тыныш тұрса, байлап көрсек» деп алынған. 1939, 1945 жылғы басылымдарда 7-шумақтың 1-жолы «Тығылмай әм сүрінбей жүрсе көсем» болса, қалған жинақтарда Мүрсейіт қолжазбалары, 1909 жылғы басылымы бойынша «Тығылмай әм сүрінбей жүрдек кесем» деп берілген. Мүрсейіт қолжазбаларында, 1909, 1933, 1939, 1945, 1954 жылғы басылымдарда 8-шүмақтың 2-жолы «Кісіні бүл-бүл қағып жүргізгендей» болып алынса, 1957, 1977 жылғы жинақтарда бұл жол «Кісіні бол, бол қағып жүргізгендей» деп көрсетілген. Туынды қарақалпақ тіліне аударылған. жүктеу/скачать 317,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|