1 дәріс. Механикалық қозғалыстардың теориялық негіздері
жүктеу/скачать 3,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Дәрістер мазмұны
| r
F (7.1.2) Егер денелерді материялық нүктелер деп санауға болмаса, олардың әрқайсысын материялық нүктелер деп санауға болатындай массалары i m және k m , ара қашықтықтары , i k r кішкентай бөліктерге бөлу керек (7.1.1-сурет). Онда , , 3 , γ i k k i i k i k i k m m r = − F r , (7.1.3) мұнда «–» таңбасы екі элемент арасындағы , k i F әрекет күші , i k r векторына қарсы екенін көрсетіп тұр. Жалпы жағдайда мұндай есептің шешуі күрделі. Ал, Жердегі бақылаушыға түбегейлік маңызы бар шар мен материялық нүктеден құралған екі дене жүйесін мысалға алсақ, шешу оншалықты қиынға түспейді. Зертханалық тәжірибе арқылы тартылыс күшін Г.Кавендиш бірінші болып 1798 жылы бұралма таразы көмегімен өлшеген еді. Осы әдіс кейінгі тәжірибелерде де қолданылды. Г.Кавендиш аспабының сұлбасы 7.1.2 - суретте беріліп отыр. Салыстырмалы жеңіл С иіннің ұштарында массалары m бірдей екі шарлар орналасқан. Иін ортасында жеткілікті ұзын жіңішке жіпке ілінген. Иін ортасына оған қоса А айна бекітілген. Айнадан шағылған жарық сәулесі жіптің, яғни, иіннің бұрылу бұрышын көрсетеді. Иінге бекітілген m массаларға әр жақтан (суретте көрсетілгендей) массалары М үлкен қорғасын шарлар белгілі бір қашықтыққа жақындатылады. Тартылыс күштерінің әсерінен ол күштердің моменті мен жіптің бұралу моменті теңескенше бұралма таразының иіні шағылған жарық сәулесі көрсеткен белгілі бір бұрышқа бұрылады. Ауыр массаларды әр түрлі қашықтықтарға жақындата отырып, Г.Кавендиш Ньютон заңының дұрыстығын дәлелдеді. Г.Кавендиштен кейін де оның тәжірибелері әр жағдайда қайталанып, бүкіләлемдік тартылыс заңы тексерілді. Қазіргі кезде осы тәжірибелердің негізінде ХБЖ-де γ тартылыс тұрақтысы үшін мынадай мән қабылданған: 3 11 2 γ 6,67 10 . м кг с − = (7.1.4) 7.1.2. Гравитациялық энергия жүктеу/скачать 3,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|