16. Жұлынның ақ заты, жолдары мен жіпшелері.
Ақ зат (substantia alba; лат. substantia — зат; лат. albus — ақ) — үлпекті (миелинді) жүйке талшықтарынан құралған, орталық жүйке жүйесі мүшелерінің (ми, жұлын) заты. Ақ зат орталық жүйке жүйесінің афферентгі (орталыққа тепкіш) және эфферентті (орталықтан тепкіш) өткізгіш жолдарын құрайды.
Жұлынның ақ заттегі сұр заттегі айналасында алдыңғы, арткы жэне бүйірлік будалар (жіпшелер), funiculi spinales anteriores, posteriores et laterales, түрінде орналасады. Жүлынның ак заттегі құрамында орталыкка бағытталатын - кимыл жэне орталыкка ұмтылатын - сезімтал өткізгіш жолдар мен ассоциациялык талшыктардан тұратын проекциялык талшыктар отеді ассоциациялык талшыктар жүлын аумағында сегментаралык байланысты жүзеге асырады; олар жүлынның меншікті вентралді латералді жэне дорсалді будаларын, fascicu, proprii centralis lateralis et dorsalis, кұрайды бұл будалар жүлынның сұр заттегіне жан жағынан коршай отырып жанасады. Жұлынның ақ зат жүйке талшықтарынан жөне невриттерден түзіледі. Жұлынның ак затын жоғарыдан төмен қарай, төменнен жоғары қарай созылған орасан көп жүйке талшықтарынан түзілген буда немесе арқанша деп қарастыруға болады. Жоғарыда айтқанымыздай, жұлынның ак заты үш жұп жүйке арқаншасына бөлінеді. Алдыңғы будасы — жұлынның алдыңғы сайы мен алдыңғы түбір аралығында ақ зат, артқы будасы — артқы түбір мен артқы жүлге аралығындағы ақ зат, ал бүйірлік будасы алдыңғы жөне артқы аша аралығында орналасқан ақ зат болып саналады. Жүлынға бағытталатын барлық сезімтал өткізгіш жолдарының бірінші нейрондарының денелері, жұлын түйіндерінде, ganglia spinalia жатады. Жұлын түйіндері жасушаларының аксондары жүлынға бағыттала отырып, артқы түбіршіктер, radices dorsales түзеді. Арткы түбіршіктер талшыктары жүлынға енген соң екі топқа бөлінеді: жуан, мелинделген талшыктардан түратын медиалді жэне жіңішке аз мелиниделген талшыктардан түратын латералді. Артқы қыртысшаның медиалді талшыктар тобы ак заттегінің арткы жіпшесіне, funiculus posterior, бағытталады
Достарыңызбен бөлісу: |
