11.Нәруыздарды тұнбаға түсіру және бөлу әдістері Белоктарды бөліп алу және талдау әдістері
Жоғары тазартылған ақуыз препараттары ғылыми зерттеулерде, медицинада және биотехнологияда әртүрлі қолданбаларды табады. Көптеген белоктар, әсіресе глобулярлылары өте төзімді болғандықтан (80-бетті қараңыз), оқшаулау өте жұмсақ әдістермен және төмен температурада (0-5°С) жүргізіледі. Бұл әдістерге ионалмасу хроматографиясы жатады, ол туралы б. 68. Ақуызды оқшаулаудың басқа әдістері осы бөлімде берілген.
Тұздану
Белоктардың ерігіштігі тұздардың концентрациясына (иондық күштен) қатты тәуелді. Дистилденген суда белоктар көбінесе нашар ериді, бірақ иондық күші артқан сайын олардың ерігіштігі артады.
Диализ
Төмен молекулалық қоспаларды бөлу немесе ортаның құрамын өзгерту үшін диализ қолданылады. Әдіс көлеміне байланысты белок молекулаларының жартылай өткізгіш мембраналардан өте алмайтындығына негізделген, ал төмен молекулалы заттар мембранамен шектелген көлем мен оны қоршаған ерітінді арасында біркелкі таралады.
Гельді сүзу
Гельді өткізу хроматографиясы (гельді фильтрация) ақуыздарды молекулалардың мөлшері мен пішіні бойынша бөлуге мүмкіндік береді. Бөлу полимерлі материалдардан (1а) жасалған ісінген гельдің (өлшемі 10-500 мкм) сфералық бөлшектерімен толтырылған хроматографиялық колонналарда жүргізіледі. Гель бөлшектері белгілі бір орташа диаметрмен сипатталатын ішкі арналардың арқасында өткізгіш болып табылады.
Натрий додецил сульфатының қатысуымен полиакриламидті гель электрофорезі
Қазіргі уақытта натрий додецилсульфатының қатысуымен полиакриламидті гельдік электрофорез электрофорезі ақуыз препараттарының біртектілігін анықтаудың кең таралған әдісі болып табылады. Әдіс зарядталған бөлшектердің электр өрісінің әсерінен қозғалу қасиетіне негізделген.
12.Түсті реакциялар.Маңызы. Жалпы түсті реакциялар
Нәруыздар түсті өнімдердің түзілуіне әкелетін ерекше түсті реакциялар береді. Нәруыздарға жалпы түсті реакциялар тән. Оларға пептидтік байланысқа жасалатын биурет реакциясы және α-амин қышқылдарына жасалатын нингидрин реакциясы жатады
Биурет реакциясы
Бұл әдіс ақуыздың пептидтік тобының және полипептидтің сілтілік ортада мыс иондарымен (II) - Сu2+ күлгін түсті комплекстік қосылыс түзу қабілеттілігіне негізделген. Түстің қарқындылығы пептидтік байланыстың санына тікелей тәуелді.
Нингидрин реакциясы
Әдіс нингидриннің альфа-амин қышқылының, пептидтердің, нәруыздардың амин тобымен әрекеттесу нәтижесінде көк түсті комплекстік қосылыс түзу қабілеттілігіне негізделген. Түстің қарқындылығы ерітіндідегі амин қышқылдарының мөлшеріне тікелей байланысты. Сондықтан оны ам ин қышқылдарының концентрациясын анықтауға пайдаланады. Жалпы түсті реакциялардың маңызы
Түсті реакциялар нәтижесінде биологиялық материалда нәруыздың және амин қышқылының бар екенін және нәруыз қосылыстарының гидролиз дәрежесін, яғни ерітіндіде ақуыз, полипептидтер, пептидтер немесе амин қышқылдары бар екенін анықтауға болады
Жеке аминқышқылдарына жасалатын түсті реакциялар
Мульдер реакциясы (ксантопротеин) триптофанды, фенилаланинді және тирозинді ашады; Паули диазореакциясы триптофан, тирозин, гистидинді ашады; Миллон реакциясы – тирозинді; Шульце-Распайль және Адамкевич – триптофанды; натрий нитропруссидімен реакция және Фоль реакциясы– құрамында күкірті бар АҚ; натрий гипобромиті– аргининді аша алады.