Өткелбаев Н. Жалаңтөс баһадүр // Тамыры терең, тарихы кенен - Қазалы. - Алматы

1 6 0
4-ТАРАУ. Батыр - әлеуметгік-мәдени категория
Құлымбеттің пірі еді,
Қара аруақ орнаған424
Тағы бір деректерде, 1680 жылы Күлтөбеде Тэукені хан ре- 
тінде таққа отырғанда рухани тұлта ретінде Сұпы Әжінің пір 
сайланғаны да айтылады425 4
2
6
Сондай-ақ исламға дейінгі көне рух- 
тардың бірі - Ғайып Ирен, қырық шілтен де батырлардың пірі 
ретінде белгілі.
Ислам дінінің енгізілуімен бірге қазақтар Қыдыр атаны пір тұ- 
тады. Дәуіт пайғамбар ең бірінші металл өңдеуді үйренген адам. 
Алла тағала оған темір соғып, сауыт жасауды үйреткен. Сондық- 
тан ол қару-жарақ жасаушы ұсталардың пірі саналды. Сондықтан 
ұсталар соққан сауыттарға Дэуіт пайғамбардың балғасы тиген 
деп сенген. Сондай-ақ бүкіл мұсылмандардың атақты батыры, 
төртінші халиф - Ғали (Әлі, Хазрет Әлі) қазақ батырлары пір тұ- 
тып, сыйынатын әулиелердің бірі.
Батырлар қиналған шақта, соғысқа түскенде аруақтарын ша- 
қыратын болған. Олар ұйықтағанда да киелері оларды қорып, 
қорған болып жүреді. Батырдың киесі болуы оның күпггілігінің 
белгісі. Негізінен батырдың киесі жайшылықта көзге түсе бер- 
мейтін, тек сотые кезінде, қиналған шағында батырды қолдап жү- 
ретін ерекше күш ретінде сипатталды.
Батырлардың келесі ерекшелігі олар қару-жарақтарын соқ- 
тырғанда да эр түрлі ырым-жоралғы жасатып отырған. Мысалы: 
қырық күн кептіру, қырық ұстаға соқтыру т.б. Олар қаруды жан- 
ды санап, оған мадақ айтып, айқасқа кірер алдында қарулары- 
мен серттесетін. Ер Сайын жырында «Қатарланған қамалды, Қақ 
жармасаң - сатан серт, Оқ жеткізсем - матан серт» деген жолдар 
да дэлелдеи түседг40
Батырлар, әскерилердің ұстатан қаруларын қарапайым адамта 
асынута рұқсат етпеген, себебі ер қаруын асыну - батырлардың

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: