1 68
4-ТАРАУ. Батыр - элеуметтік-мэдени категория
Батырлар жырында батырлардың тұлгасы ерекше болады. Ол тіп-
ті күн сайын, сағат сайын өседі. Дегенмен шынайы өмірдегі батыр-
лардың түр-тұлгасы да келісті болтаны туралы қазақтың жыраула-
рының шығармаларынан айқын аңғаруға болады. Базар Өтемісов:
«Қас батырдың белгісі, қайтпайды салсаң араннан» десе, енді бірде:
«Батырлар жауға шапқанда,
Қолына жасыл ту алар,
Найзасын қарға асынып,
Алмасын қанға суарар», -
дейді448
Парпария жырындағы Аңшыбайдың мына даналы
сөздері ба-
тырлардың жалпы қағидаларын тізіп берген десе де болады:
«Орныңа тауып жұмсай біл,
Бойыңа біткен күш-қайрат,
Ақыл-ой мен сананың.
Дүниенің сыры көп,
Әккі жаудың қыры көп,
Жан-жағыңды шолып қарағын.
Өз бойыңа сай болсын
Сауыт-сайман жарағың.
Тұлпар болсын мінгенің
Сұңқар болсын ілгенің
Сұлу болсын сүйгенің,
Асыл болсын кигенің» 449.
Батырлар жауынгерлік этикасын қатаң ұстанатын. Осындай
тэрбиелік мэні бар дала кодексінің
бірі - батырларға қойылатын
талаптар жүйесі болды. Бұл талаптарды екіге бөліп қарастыруға
болады.
Біріншісі, сотые барысында қолданылатын жазылмаган
заңдар - жекпе-жекке
шыққанда кезекті бұзбау, жеңілген дұшпа-
нына достарымен
қоштасута рұқсат беру, қаруды дұрыс пайдала-
ну. Үлкен айқастарда жекпе-жекке
қатысу - батырлардың басты
міндеті. Жауынгерлердің шын мэнінде батыр атануы осы жекпе-
жекте жеңуден басталатын.
Достарыңызбен бөлісу: 
