Қазак акындарынын поэзиясы. - 233 б

4.1. Батырдьщ әлеуметтік-рухани болмысы мен беделі
1 6 9
И.В. Ерофеева жекпе-жекте жеңіп батыр атанудың өзіндік 
шарттары болғанын атап өтеді. Мәселен, зерттеуші XVIII ғасыр- 
дың аяғы - XIX ғасырдың басындағы қазақ қоғамына қатысты 
мәліметтерді жинаушылардың еңбектерінен нағыз батыр атағын 
иелену үшін соғыс кезінде жау жағына үш рет өтіп, қылыш неме- 
се найзамен жау батырын түйреп өлтіргенде ғана батыр атануға 
болатыны туралы мәліметтер кездестіргенін алға тартады 45°.
Бір-біріне жақын келген екі жақтың эскері ең алдымен хас ба- 
тырларын шығарып жекпе-жек өткізеді. Жекпе-жек алдында ба- 
тырлар бір-біріне айбар көрсетіп, сөз қағыстырып, бір-біріне ай- 
бат шегіп алады.
Қазақ, қырғыз, қарақалпақ, якут, башқүрт, алтай, өзбек т.б. 
эпостарындағы батырлар бейнесін ашуды мақсат тұтқан Р.С. Ли­
пец өзінің еңбегінде батырлардың жекпе-жегі кезең-кезеңмен 
өтетінін жазады. Алдымен садақтан атысады, одан кейін алыс- 
тан шауып келіп найза түйреп, аттан жұлып түсіруге тырысады, 
соңынан қылыпі сермеседі. Бойларындағы барлық қару-жарақта- 
ры күйреп, сынып іске жарамсыз болып қалған соң қоян-қолтық 
ұрысқа кіріседі4
5
0
451 Ұрыстың жекпе-жек саласы да бірқатар зерт- 
теушілердің қаламына арқау болған. Олар жекпе-жектің маңыз- 
дылығын былай түсіндіреді:
- білекті, жүректі сарбаздары мен сардарларын танытып, жап- 
пай шайқас алдында қарсыластарының меселін қайтарып, 
басып, ықтырарлық дөңайбат көрсету;
- уақыт ұту, арт жақтағы жасақтардың келуін күту, тактика- 
лық әдістерді ойластыру;
- ұзақ жыл соғысқан екі жақ батырларының өшігуінің салда- 
рынан кек алу мақсаты.
Жекпе-жектің екі түрі: 1. Екі жақ жүптасып күш сынасуы.
2. Жеңімпаз батырға қарсы жақтың бірнеше батыры шығады.
Жекпе-жек кезінде мэрттік танытқан батырлар аз болмаған. 
Егер қарсыласының найзасы сынса, аты мертіксе ауыстырып ал- 
уына мүмкіндік берген. Ондай сэтті пайдаланып кетуге құнық-

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: