А. О. Тымболова драмалық шығармалардың лингвистикалық поэтикасы Алматы, 2013 А. О. Тымболова драмалық шығармаларды лингвистикалық поэтикасы
жүктеу/скачать 1,66 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Баймағамбет.
| Баймағамбет (сөздерін бұзып). Уа, Қанікей, Әйгерім, дәт депті-ау, дәтің болса – айт депті. Ертеде бір Итальян деген ел бопты. Сол елде Мыңетек пен Көпетек деген екі атаның баласы кескілескен жау болыпты. Күндердің күнінде сол екі елдің жарылмаған қауын, шайқалмаған уызы – екі сұлу жасы болыпты. Аттарын Рама, Жөлейт дер екен. Бірақ ағайын араз. Қия бастырмайды. Біріне бірінің ғашықтығын білгенде бұрынғыдан да түлен түртіп, екеуіне бірдей хатер туыпты. (319 б.)
Тілімізде дат сөзі дәт болып, жуан және жіңішке варианттарда жарыспалы түрде жұмсала береді. Жалпы, а дауыстысының ә дауысты дыбысымен алмасуы (умлаут) түркі тілдеріне тән құбылыс. Мысалдағы дауысты дыбыстың өзгерісі сөздің лексикалық мағынасына нұқсан келтірмеген. Ал хатер сөзіндегі қ, х дыбыстарының алмасып қолданылуы өзге тілден енген сөздерде, төл тілімізде де көп кездеседі. Бұл туралы «Көне түркі жазба ескерткіштерінде» бірқатар түркі сөздерінің құрамында қ дыбысы келетін реттерде х таңбасы қолданылған»,-деп көрсетілген [71, 651 б.]. «... х фонемасын қазақтың осы күнгі әдеби тіліне сіңісіп кеткен деуге болады»,-дейді І.Кеңесбаев [72, 132 б.]. Осы дауыссыз дыбыстардың сәйкестігі туралы Б. Сағындықұлы былай дейді: «Тіліміздегі белгілі бір сөз түрліше дыбыстала береді. Алайда мұндай қолданыстан олардың ішкі семантикасына ешқандай өзгеріс енбейді, әдеби тілде де, диалектілерде де тепе-теңдік қалпын сақтайды, коррелятты топ құрап, бір-бірімен жарыса өмір сүреді» [73, 7 б.]. Абай. Бәке, сен Ромео Джульеттаны айтқанда, руларын Мыңетек, Көпетек дейсің, оны өзіңнің үйсінің ғой деп жүрмісің? Монтекки, Капулетти демеп пе ек? (320 б.) Суреткердің осындағы ертекші Баймағамбеттің аузымен Монтекки, Капулеттиді Мыңетек, Көпетек, ал Ромео мен Джульеттаны Рама, Жөлейт деп айтқызуы біріншіден, сөздерді қазақ тілінің сингармонизм заңына бейімдеуі болса, екіншіден табу болып саналады. Баймағамбет. Әй, Абай-ай, сәнін ойлап жатам ба, сәті келіп қалған соң. (Күлкі.) (320 б.) Осындағы Баймағамбеттің сөзі шылауға аяқталып тұрғандықтан, өлең ұйқасын білдіріп, поэтикалық реңк тудырып тұр. жүктеу/скачать 1,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|