А. Р. Рустенов, Н. Ж. Елеугалиева генетика практикумы

57 
G АВ Аb aB ab
F
2
A_B_ 
қызыл масақты, қылшықсыздар 
9 
A_bb 
қызыл масақты, қылшықтылар 
3 
aaB_ 
ақ масақты, қылшықсыздар 
3 
aabb 
ақ масақты, қылшықтылар 
1 
Бір бөлікте 5,875 дана өсімдіктер, (94 өсімдік F
2
: 16 бөлік). 
Қарастырылған мысалдағы бидайды дигибридтті будандастырғанда
келісім критериі χ
2
тең 1,17 (кесте 7).
Төрт фенотиптік кластар бойынша еркіндіктің сандық дәрежесі тең 3 (n – 1 = 4 
– 1 = 3). χ
2
стандарттық мәні үш еркіндіктің сандық дәрежелерінде 7,81. χ
2
нақты 
мәні(1,17) кестедегіден төмен болып шықты χ
2
(7,81), яғни, нақты алынған 
ажыраулар көрсеткіштері теориялық күтімділікке сәйкес (9:3:3:1) екен.
Кесте 7. Дигибридтік будандастырудағы бидай дәндерінің келісім 
критерийін χ 
2
анықтау.
Дәндердің фенотиптік 
кластары 
Өсімдік саны 
d = Q − q 
d
2
Q 
q 
Қызыл масақты, 
қылшықсыздар 
50 
52,875 
(9 бөлік ∙ 5,875) 
2,875 
8,27 
0,16 
(8,27 : 52,875) 
Қызыл масақты, 
қылшықтылар 
21 
17,625 
(3 бөлік ∙ 5,875) 
3,375 
11,39 
0,65 
(11,39 :17,625) 
Ақ масақты, 
қылшықсыздар 
16 
17,625 
(3 бөлік ∙ 5,875) 
1,625 
2,64 
0,15 
(2,64 : 17,625) 
Ақ масақты, 
қылшықтылар 
7 
5,875 
(1 бөлік ∙ 5,875) 
1,125 
1,27 
0,22 
(1,27 : 5,875) 
Барлығы 
94 
94 
0 
1,17 = χ
2
Өзіндік шешуге арналған есептер.  
Есеп 2. 32. Бұршақтың екі гомозиготалы сорттарынан, дәндері сары және 
жасыл 420 дәндер алынған, соның ішінде 120 дәні жасыл.
1. 
Нақтылы алынған фенотипті жасыл дәндердің теориялық 
күтімділіктен ауытқу көлемін анықтаңдар?
2. 
Осы кластың d
2
көрсеткіші неге тең?
3. 
Сары дәнділердің фенотиптік класының d мәнін анықтаңдар.
4. 
χ
2 
неге тең? 
5. 
Еркіндік деңгейінің қайсысына χ
2 
мәні сәйкес келеді?
Есеп 2.33. Қоңыр аталық тышқандар екі қара аналық тышқандармен 
будандастырылды. Будандастыру үш қайтара өткізілді. Бірінші аналықтың 
ұрпағында 13 қоңыр және 15 қара түстілер шықты. Екінші аналықтың барлық 
16 бөлік 
(94 өсімдік) 

58 
ұрпақтары (25 дана) қара болды. Мұнда, доминантты белгі қара түс. Әкесі мен 
аналығының генотиптерін анықтаңдар. 
 
2.6. Гендердің өзара әрекеттесуі 
Жұмыстың мақсаты: гендердің өзара әрекетесулерінің түрлерін 
түсіндіріу және мысал есептерге сәйкес есептерді өзіндік шығару. 
Қысқаша мағлұмат: Мендельден кейін гендер мен олар анықтайтын 
белгілердің ара қатынасының күрделірек және әртүрлі сипатта болатыны да 
белгілі бола бастады. Біріншіден, бір геннің өзі қатарынан бірнеше белгіге 
әсерін тигізетіндігі, екіншіден бір белгіні кейде бірнеше ген бірлесе 
шығаратыны. Зерттеулер нәтижесінде гендердің өзара әрекетесуінің екі түрі 
бары анықталынды: аллельді және аллельді емес.  
Гендердің өзара әрекеттесуілерін төмендегідей бөледі (33 сурет ). 
33 сурет. Гендер әрекеттесінің жіктелуі 
Кесте 9. Гендердің өзара әрекеттесуінің жүйелілігі 

жүктеу/скачать 4,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: