Жүйке талшыктарынын  козуды  өткізуі

талшыгыныц  козбатан  жсріндегі  Мембрана  әдеттегідей  сыртқы  бетіндегі  оң 

зарядын,  ішкі 

жагындағы  іеріс  зарядын  сақтап  калады.  Сондыктан 

мембрананын  қозған  жері  мен  қозбатан  жері  арасында  пайда  болған 

потенциал  айырмасы  жүйкенің  ішіндегі  жэне  сырзындагм  иондарды  оң 

зарядтан  теріс  зарядка  карай  жүйкс  бойымсн  жылжытады,  Мұның 

салдарынан  жүйкенің қозбаган  көршілес жеріндегі  мсмбрананыц

10-сурет .

  Қ о з у  ү р д іс ін ің  ж ү й к е   талш ы гы   б о й ы м еп   ө т у і  (Д .ж .  Ь ен о л л у ,  1 9 7 0 ).

I  -  м и е л и н с із   талш ы к  б о й ы м е н   д еп о л я р и за ц и я н ы ң   гаралуы ;

II  -м и с л и н д і  талш ы к  б о й ы м с н   д еп о л я р и за ц и я н ы ң   тар алуы   (са л ь та т о р л ы к   ө т к із у ).

Na+  нонына  өткізгіштікі  жоғарылай  бастайды,  ягни  теріс  заряд 

мембрананыц  осы  қозбаган  жеріне  көшеді.  Осы  сәтте  бүрын  козтан  жерде 

қозудың реполяризация  кезеңі  басталады.  Сөстіп, теріс заряд  кері  жылжымай, 

жайлап  мембрана  бойымен  орі  қарай  таралады,  Сонымен  қозудың  өтуі 

дегеніміз  теріс  зарядтың  (деполяризацияның)  жүйкенің  мембранасы  аркылы 

жылжуы.  Мислинді  талшықты  тітіркендіргсқде  мислин  кабыгы  электрлік 

изолятор  болғандықтан  тсріс  заряд  тек  Ранвьс  үзілісінде  (миелин  жоқ  жсрде) 

пайда  болады.  ІІайда  болган  әрекет  потенциалының  шамасы  козу  табалды- 

рмтмнан  5-6  есе  жокары  болуы  мүмкін.  Сондыктан  ол  көршілес  Ранвье 

үзілістерін  тітірксндірс  алады  жэне  теріс  зарядталған  үзіліс  пен  оң  зарядты 

үзіліс  арасында  оңнан  солга  қарай  талшыктың  бойымен  оның  сырты  мен 

ішіндегі  иоңдар  жылжи  бастайды.  Осының  себсбінсн  қозған  үзілістің  екі 

жагындағы  үзілістер  мембранасыньщ  Na+  ионына.  өткізгіштігі  күшейіп,  геріс 

зарядталады,  яғни  серпінісі  козған  үзілістен  қозбаган  үзіліске  көшеді 

(сскіреді).  Кейде  қозу  үрдісі  бір  үзілістсн  гана  смес  екі  үзілістен  де  сскіруі 

мүмкін.  Алгашқыда  қозған  үзілісте  реполяризация  кезеңі  басталуына 

байланысты  теріс  заряд  кері  жылжымай,  козған  үзілістен  эрі  карай  ғана 

жылжиды.  Имиульстің  (теріс  зарядтың)  осылайша  секірмелі  (сальтаторлы) 

таралуы  миелинді  талшықтардан  қозудың  жылдам  огуін  камтамасыз  етеді. 

Қозу секірмелі  гүрде өткізілсе, жүйке нейрон энергиясын  аз жүмсайды.

Тұрақты  тоқты ң әсері

1895  жылы  неміс  ғалымы  Пфлюгер  тұрақты  токтын  тіңдерге  тигізетін 

эсерін,  мұндағы  заңдылыктарды  зерттей  келе,  баска  ғалымдардың  Вольт, 

Дюбуа  -  Реймон  жұмыстарын  қорыта  отырып,  тұракты  ток  әсеріне 

байланысты  біркатар  кағидалар  айтты.  Олардың  ішінде  көңіл  аударатыны  - 

тұракты  токтың  полярлы  (үйектік)  әсерінің  үш  түрлі  срсжесі  мен  элсктротон 

заңы. Полярлы эсердің үш түрлі ережесі:

1.  Тұракты ток тінге ол қосылған  немесе ажырагып жіберілғен  кезде эсер 

етеді.

2.  Тұрақты  ток  тұйықталганда  қозу үрдісі  катодтың,  ал  ажыратыплғаңда 

анодтың тұрған жеріндс пайда болады.

3.  Түрақты  токтың  түйықталғандағы  әсері  ажыратылғандағысынан 

күштірек келеді.

Ф изиологиялы қ  электротон.  Түрақты  ток  үзақ  уакыт  тін  арқылы 

өткізілсе,  электродтар  койылған  жерлерде  оның  физиологиялық  касиеттері 

(қозғыштығы, өткізгіштігі) өзгереді.  Бүл қүбылыс физиологиялық электротон 

деп аталады (11-сурет).

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: