Алеуметтану тероиясы indb
Үндістандағы дін мен капитализм
жүктеу/скачать 16,19 Mb. Pdf көрінісі
|
| Үндістандағы дін мен капитализм.
Біздің мақсаттарымыз үшін Вебер ойла- рының ([1916–1917] 1958) Үндістандағы дін мен капитализмнің өзара байла- нысына әсерін қысқаша талқылау жеткілікті. Мысалы, Вебер уәж, оның егжей- тегжейлерін емес, қытайлық жағдайға ұқсас, каста жүйесінің құрылымдық ке- дергілерін талқылады (Gellner, 1982:534). Айтқандай, каста жүйесі әлеуметтік мобильділікке үлкен тосқауылдар қойды, адам өмірін егжей-тегжейіне дейін реттеуге бейім болды. Брахмандардың идеялық жүйесі бірнеше құрамдас бө- ліктен тұрды. Мысалы, брахмандардан өрескел істерден аулақ болып, әдеттегі әсемдік пен мінез-құлықтағы әдептілікті бақылаумен айналысу күтілді. Пенде- шілік өмірге немқұрайды қараған брахманның діни ұстанымының басты идея- сы болды. Сондай-ақ брахмандар жоғары әдеби білімге аса мән берді. Брахман- дар мен конфуцийліктер арасында маңызды айырмашылықтар болғанымен, әр- қайсысының этосында капи тализмнің өсуіне мүмкіндік бермейтін кедергілер болды. Индуизм діні де осындай идеялық кедергілер туғызады. Оның негізгі идея- сы реинкарнация болды. Индуизм бойынша, адам өткен өмірдегі мінез-құл- қына сәйкес соған лайықты кастада өмірге келеді. Касталық рәсімге адал қыз- мет етуіне қарай, үндіс келесі өмірде марапатталады. Индуизм кальвинизмге қарағанда ережелерді дұрыс орындау арқылы мұратыңа қол жеткізуге болады деген идея тұрғысынан дәстүрлі болды; инновациялар, әсіресе экономикалық саладағы инновациялар, келесі өмірде жоғары кастаға әкеле алмады. Бұл дү- ниедегі қызмет маңызды емес еді, өйткені әлем уақытша және рухани ізденуге кедергі келтіреді деп түсіндірілді. Осы және басқа тәсілдерге сәйкес индуизм- мен байланысты идеялар жүйесі, капиталистік экономикалық жүйені және, тұтастай алғанда, рационалды реттелген қоғамды құруға қабілетті адамдарды шығара алмады. |