Алеуметтану тероиясы indb
жүктеу/скачать 16,19 Mb. Pdf көрінісі
|
АЛЕУМЕТТАНУ ТЕРОИЯСЫ TPG 130318 (1)
| сенциализм идеясы. Яғни тіршілік иелерінің өздеріне ғана тән бірегей қасиеттері
болмайды; олардың болмысы – басқа тіршілік иелерімен қарым-қатынастың же- місі. Басқаша айтқанда, кез келген тіршілік иесінің немесе материалдық объекті- нің, оның ішінде адамдардың, ешқандай болмысы жоқ. Сонымен қатар AЖТ – қа- зіргі заман тарихына негізделген шығу тегін іздеу идеясына қарама -қайшы. Пост- структурализм (және постмодернизм) сияқты, АЖТ негізсіз (antifoundational), яғни бұл барлық заттың астарында негізгі құрылым болатыны және сарапшылар- дың міндеті осы құрылымдарды ай қындау екені туралы идеяны жоққа шығарады. Алайда AЖТ мәніне постструктуралистік орталықсыздандыру (decentering) тұжырымдамасы жақындаған. Бұл – фокустың орталықтан (немесе мән-мағы- насынан, шығу тегі мен т.б.) шеткі аймақтарға ауысуын білдіреді. Нақтырақ айтқанда, АЖТ агенттің тіршілік көздерін, әсіресе желілер мен адамзаттық емес объектілердің пайда болуын назардан тыс қалдырды. Актор желінің бір бөлігіне айналады; мұны біз «актордың» «желілендірілуі» деп қабылдауымыз- ға болады (Gomart and Hennion, 1999:223). Акторлар желілерге бағынышты әрі оны құрастырушы: «Aкторлар – желілік эффектілер, олар өз ауқымындағы тіршілік иелерінің қасиеттерін қабылдайды» (J. Law, 1999:5). Фокус агенттер- ді қамқорлыққа алудан желіге және объектілерге, материалдық емес тіршілік иелеріне қарай ауысады. Бұл АЖТ-ның ерекше қыз метінің бірі: «әлеуметтік ғылымдардың адамзаттық емес объектілерді зерт теуіне жол ашады» (Callon, 1999:182) (Осыған орай, адамзаттық емес объектілердің және адамзаттың оларға қарым-қатынасы К. Кнорр Цетина [2001] постәлеуметтік байланыс- тар деп атаған ұғымының маңызды аспектісі). Біз бұл туралы төменде тал- қылаймыз, бірақ адамзаттық емес объектілерге назар аударған маңызды, біз адамзатқа «объектілер жартылай серіктес» екенін айтуды ұмытпауымыз қажет (Gomart and Hennion, 1999:223). АЖТ микро-макро және агенттік-құрылымдық теориясынан бас тартады (13-тарауды қараңыз). Біріншіден, бұл екі континуум постструктуралистер мен постмодернистер қабылдамаған қазіргі заманғы дуализмнің үлгісі ретінде қарастырылады (Джон Лоу [1999:3] айтқандай, «бұл бөліктердің барлығы жо- йылды»). Сондай-ақ екі континуумге де қатысты мәселе – континуумның бір полюсіне ауысу, сөз жоқ, басқа полюс жайлы бар ақпаратпен қанағаттанбауға әкеледі. Ең бастысы, континуум дұрыс емес заттарға назар аударады. Негізгі мәселе агенттік/микро- немесе құрылым/макро- емес, айналыстағы тіршілік иелері сияқты әлеуметтік процестер болып саналады. Басқаша айтқанда, бас- ты назар желіге аударылуы керек, бұл – төменде талқыланатын тағы бір басты мәселе. Латур (1999:22) атап өткендей, АЖТ – «заманауи емес жағдайда қал- қып жүретін сұйық кеңістік» теориясы. Бұл бақылаудан AЖТ-ның айқын сипаттамасын көреміз: 4 «Біз өзара қарым-қатынасқа (желілер) қақтығысу (күш сынау) арқылы түсетін заттың негізгі шартты бірліктерін (актанттар) ғана ұғына ала- 735 18-тарау • XXI ғасырдағы әлеуметтік теория мыз. Бұл қарым-қатынастарда ұқсас бірліктердің күші мен бірегейлік- терге қатысты мәселелер өздері кіріктірілген қарым-қатынастардың ке- шеніне негізделіп, уақытша орнығады». (Brown and Capdevila, 1999:34) Актант термині (семиотиктерден алынған [Fuller, 2007c]) нақтылауға тұ- рарлық. Бұл – әрекет ететін тек адамдар емес дегенді білдіреді. Адамнан басқа тіршілік иелері де әрекет ете алады және актант бола алады! Нәтижесінде бұл түсіндірме актанттардың екі түріне бірдей қолданылуы керек. Кроуфорд (2005:2) айтқандай, «зерттеушілер адамдар мен ұйымдарды, қа- телерді және коллекторларды, компьютерлерді және олардың бағдарламала- рын зерттеу үшін тіркеулерді ешқашан шатастырмауы керек». Сондай-ақ ак- танттарды талқылау барысында назар қайтадан актордан желіге ауысады. Ла- турдың (1999:18) айтуынша, «актант қабілеті актордың не істей тінінде емес... алайда ол бұлардың әрекетін, субъективтілігін, ниетін, моральдық қасиеттерін жүктеу/скачать 16,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|