Ау ректоры Т. И. Есполовтың редакциясымен Алматы: «Service Press» жшс, 2015. 288 бет. қазақша орысша ағылшынша. Ббк 74. 58 Қ 17


бет16/17
Дата10.01.2017
өлшемі
#1561
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17
Пайымдау | Видение | Vision
Президент 
Республики 
Казахстан 
 
Н. А. Назарбаев во время чтения лекции в 
Евразийском  Национальном  Университете 
им.  Л.Н.  Гумилева  на  тему:  «К  экономи-
ке  знаний  через  инновации  и  образование» 
отметил,  что  «в  современной  экономике 
акцент делается уже не столько на мате-
риальные товары и услуги, сколько на «ин-
теллектуальный потенциал».

272
of  agriculture  and  the  world  scientific  and  educational 
space  for  the  development  of  socially-oriented,  highly 
cultured and tolerant person.
Educational work is carried out in accordance with the 
University Development Strategic Plan till 2020 where the 
University vision and mission are defined. 
Vision:  Kazakh  National  Agrarian  University  an  elite 
institution  of  innovative  type,  the  leader  of  the  agrarian 
sector of the economy of Kazakhstan, Middle and Central 
Asia:
•  carryies  out  scientific  and  educational  process  at 
the  level  of  international  standards,  in  cooperation 
with  the  real  sector  of  the  economy  and  ensures  the 
competitiveness  of  graduates  in  the  global  labor 
market;
•  has  entered  into  the  800  universities  of  the  world 
ranking agency QS;
•  ensures  the  integration  of  education,  science  and 
industry  innovation  in  the  agricultural  sector,  the 
mobility of students and faculty;
•  creates  new  knowledge  in  agricultural  science  of 
Kazakhstan;
•  ensures the creation of conditions for the development 
of human capital.
The University mission is to create conditions for the 
formation  of  competitive  professionals  in  demand  in  the 
agricultural sector and the global scientific and educational 
space, as well as for the development of socially-oriented, 
highly cultured and tolerant person.
The development strategy of the University meets the 
aims,  objectives  and  priorities  of  the  national  education 
system,  which  is  reflected  in  the  implementation  of  the 
five  key  development  priorities.  This  is  the  development 
of intangible assets, integration into intensive agricultural 
research  and  production  consortium,  dynamic  entry 
into  the  international  scientific  and  educational  space, 
development  of  educational  and  scientific  infrastructure, 
creating a contingent of motivated students.
The  development  plan  of  the  University  corresponds 
to the priority directions of economic policy of Kazakhstan 
–  the  development  of  agricultural  science  and  education, 
as  an  integral  part  of  the  agro-industrial  complex  of  the 
country. In implementing the mission, goals and objectives 
of  the  University  the  tasks  were  considered  set  by  the 
President  of  the  Republic  of  Kazakhstan  –  Leader  of  the 
Nation N.A. Nazarbayev to the people of Kazakhstan, in the 
Strategic Plan of Development of Kazakhstan till 2020, the 
Concept of transition of the Republic of Kazakhstan to the 
“Green Economy”, the Programme for the development of 
agriculture  for  2013-2020  –  “Agribusiness-2020”  and  the 
other policy documents of the country.
The Supervisory Board is introduced in order to provide 
public  participation  in  the  activities  of  the  University,  its 
transparency and responsibility. A new system of interaction 
between  the  state,  society  and  business  structures  is 
formed  through  the  activities  of  the  Supervisory  Board. 
Since its formation the Supervisory Board has contributed 
significantly  to  the  development  of  the  University.  These 
years  have  become  the  period  of  the  revision  and  full 
implementation  of  the  University  Development  Strategy 
for 2020.
Under  the  leadership  of  the  university  rector  a 
management  team  was  formed,  as  a  result  of  which  the 
collective work has identified five development priorities.
In the field of research and development, perspective 
directions  were  identified  in  fundamental  and  applied 
Пайымдау | Видение | Vision
The President of the Republic of Kazakhstan 
N.A.  Nazarbayev  during  the  lecture  on  the 
theme:  “Through  innovations  and  education 
into  the  knowledge  economy”  at  Gumilev 
Eurasian  National  University  pointed  out  that 
“in a modern economy the focus is not so much 
on  material  goods  and  services,  but  on  the 
intellectual capacity”.

273
research  of  agricultural  science  industry.  A  set  of 
advanced  research  laboratories  were  founded,  including 
an  updated  veterinary  clinic,  Center  for  Biotechnology, 
Laboratory  of  geoinformation  technologies,  Kazakhstan-
Japan  Innovation  Center,  which  features  a  laboratory  of 
engineering  profile  “Electron  Microscopy”  laboratory  of 
food and environmental safety and educational research 
and  diagnostic  laboratory.  New  modern  laboratories 
are  created  for  training  under  the  program  SPPIID.  The 
Kazakhstan-Korean  Center  of  “green  technologies”  is 
under construction; a new greenhouse has been built for 
experimental  work  on  the  cultivation  of  vegetables  and 
other agricultural crops under glass area. On the basis of 
training  and  production  facilities  “Agro-University”,  the 
educational innovation center “Agrotechnopark” is being 
created, the main aim of which is the commercialization of 
agricultural technologies. The Extension Center with the 
exhibition pavilion, as well as the information, consulting, 
educational and training centers, and others are scheduled 
to  be  opened  at  “Agrotechnopark”,  where  there  will  be 
an opportunity for online learning mode. The industrial-
technological complex “Agrotechnopark” will also include 
educational-experimental fields and grains, vegetables and 
fruits processing gilds, grain and vegetables storage. The 
business  incubator  “Agrotechnopark”  will  accommodate 
breeding complex, training and production greenhouses, 
pond farms, poultry farm, an apiary, a testing laboratory 
for  agricultural  machinery,  engineering  and  landscape 
design office, as well as a training ground for the electronic 
commodity exchange.
In  accordance  to  the  objectively  recognized 
agricultural  priority,  growth  of  high  technology  and 
standards  of  quality  of  life,  globalization  of  the  world 
economy and the food market, KazNAU will become a real 
center for research and staffing of agricultural industry in 
Kazakhstan  which  will  be  able  to  take  leading  positions 
in the foreign food market. In this regard, it is necessary 
to  create  the  National  Center  of  Quality  and  Safety  of 
Agricultural  Products,  with  the  help  of  which  will  be 
developed  and  implemented  a  national  program  of  a 
comprehensive  survey  of  agricultural  areas  (pollution  of 
pesticide  residues,  heavy  metals  and  radio  nuclides)  and 
the  National  Program  for  the  Protection  of  soils.  For  the 
first  time  in  Kazakhstan  new  programs  for  the  training 
of specialists in the field of laboratory diagnostics will be 
offered.
On  the  basis  of  international  experience  and 
international standards of project management, a special 
program  for  the  transformation  of  KazNAU  into  the 
National Research University was developed in 2010. 
 
Пайымдау | Видение | Vision

274
Тарих | История | History

275
У
 
ниверситеттің даму стратегиясын негізгі 
төрт  стратегиялық  бағыт,  13  нысаналы 
индикатор мен 71 көрсеткіш құрайды.
Бірінші  стратегиялық  бағыт  –  «Жоғары 
оқу  орнын  инновациялық  қызметке 
бағдарланған  зерттеу  орталығы  ретінде  қалыптас-
тыру»  бағытын  іске  асыру  үшін  еліміздің  индустрия-
лық-инновациялық  және  әлеуметтік-экономикалық 
даму 
басымдықтарына 
сәйкес 
университеттің 
ғылыми-зерттеу және инновациялық әлеуетін дамыту 
мақсаты қойылды.
Осы  бағыт  бойынша  мына  негізгі  міндеттер 
анықталды: әлемдік деңгейге сәйкес ғылыми-зерттеу 
және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар жүргізу; 
инновациялық инфрақұрылымды қалыптастыру және 
дамыту.
Магистрлік  және  PhD  докторлық  зерттеулердің 
тақырыптық  тіркелімі  жоғары  оқу  орнының  ғылыми 
бағыттарына  және  аграрлық  сектордың  орнықты 
даму  басымдықтарына  сәйкес  қалыптастырылды. 
Магистрлік  және  докторлық  диссертациялардың 
барлығы 
университеттің 
ғылыми 
жобалары 
шеңберінде орындалуда.
стратегия
стратегия | strategy
Стратегия – жеңіске жету ғылымы. А. Толстой | Стратегия – наука побеждать. А. Толстой  
Strategy – is the science to win. A. Tolstoy 
Университетте ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-
конструкторлық 
жұмыстарды 
жүргізу 
әлемдік 
деңгейдегі  талаптарға  сай  келеді,  инновациялық 
инфрақұрылымды дамытуға жағдай жасайды.
Жоғары  оқу  орнын  инновациялық  дамуға 
бағдарланған зерттеу орталығы ретінде қалыптастыру 
6  ғылыми-зерттеу  институтының,  4  инновациялық 
орталықтың, 17 зертхананың қатысуымен жүзеге асы-
рылуда. Жыл сайын ғылыми-зерттеу жұмыстары мен 
ҒЗТКЖ бағдарламалары бекітіледі.
Екінші стратегиялық бағыт – «Бәсекеге қабілетті 
мамандар дайындау» бағыты бойынша негізгі мақсат 
–  Болон  үдерісі  қиғадаттарының  іске  асырылуын 
қамтамасыз  ету,  ұлттық  және  халықаралық  аккре-
диттеу  агенттіктерінде  акредиттелген  білім  беру 
бағдарламаларының дестесін кеңейту, университеттің 
білім беру қызметін жетілдіру, жұмысқа орналастыру 
бағдарламаларын дамыту, білім алушыларды ғылыми-
зерртту жұмыстары мен ҒЗТКЖ жобаларына тарту жо-
лымен білім сапасын арттыру болып белгіленді.
Осы  бағыт  бойынша  5  индикатор  белгіленді: 
жоғары оқу орнының әлемдік рейтингтерге қатысуы, 
акредиттелген  білім  беру  бағдарламаларының  үлесі, 

276
білім  алушылардың  оқу-әдістемелік  әдебиетпен 
қамтамасыз  етілуі;  біліктілік  арттырудан  өткен 
профессорлар-оқытушылар 
құрамының 
үлесі; 
жұмыс  берушілердің  мамандар  дайындау  сапасына 
қанағаттану деңгейі (әлеуметтік сауалнама арқылы).
Білім беру сапасын арттыруға бағытталған негізгі 
міндеттер:
1.  Болон  үдерісі  қағидаттарын  іске  асыруды 
қамтамасыз ету.
2.  Ұлттық 
және 
халықаралық 
аккредиттеу 
агенттіктерінде  аккредиттелген  білім  беру 
бағдарламалары дестесін кеңейту.
3.  Университеттің білім беру қызметін жетілдіру.
4.   Жұмысқа орналастыру бағдарламаларын дамыту.
Үшінші  стратегиялық  бағыт  –  «Білім  беру 
және  ғылыми  инфрақұрылымды  дамыту»  бағыты 
шеңберінде  университетті  дамыту  арқылы  оның 
материалдық-техникалық  базасын  нығайту  мақсаты 
қойылды.
Осы бағыт бойынша негізгі міндет – материалдық-
техникалық базаны дамыту болып белгіленді.
Төртінші стратегиялық бағыт – «Жастарда белсенді 
азаматтық  ұстаным  қалыптастыру»  бағыты  бойын-
ша  негізгі  міндет  –  университет  түлегін  мәдениеті 
жоғары,  әлеуметтік-жауапкершілікті  тұлға  ретінде 
қалыптастыру.
Бұл бағытты іске асыру тәрбие жұмысында жүйелі 
бағдарлану,  әлеуметтік  әріптестікті  дамыту,  салауат-
ты  өмір  салтын  қалыптастыру  жолымен  жүзеге  асы-
рылады.
«Салауатты  өмір  салтын  қалыптастыру»  міндеті-
нің барлық көрсеткіштері артып келеді.
Жалпы алғанда университеттің даму стратегиясы 
қолда бар ресурстарға, университет мүмкіндіктеріне, 
және еңбек нарқы талаптарына сәйкес келеді.
Университет  қойылған  миссияларды,  мақсат-
міндеттерді  еңбек  нарығының  талаптарына  сай  іске 
асыру үшін барлық мүмкіндікке ие.
Университеттің  миссиясын,  мақсат-міндеттерін 
қолдау  үшін  төмендегідей  әдіс-тәсілдер  қолданы-
лады:
•  білім 
алушылардың 
ынталы 
контингентін 
қалыптастыруға  бағытталған  кәсіптік  бағдарлы 
жұмыстарды жетілдіру;
•  академиялық еркіндікті кеңейту және таңдау бой-
ынша түрлі пәндерді оқытудың жеке траектория-
сын  қалыптастыру  шеңберінде  кредиттік  оқыту 
технологиясын және қашықтан білім беру техно-
логияларын жетілдіру;
•  мамандар  резервіне  енгізу  үшін  профессор-
оқытушылар құрамы, әкімшілік-басқару персона-
лы, магистранттар мен докторанттардың базалық, 
техникалық  және  басқарушылық  құзыреттілігін 
бағалау;
•  менеджмент  сапасы  жүйесінің  қызмет  етуін 
тұрақты  түрде  қолдау,  қызметті  жүйелі  түрде 
өзін-өзі бағалау және білім беру бағдарламаларын 
халықаралық аккредиттеуден өткізу;
•  жекелеген  ғылыми  бағыттар  бойынша,  сондай-
ақ  агроөнеркәсіптік  кешенді  дамыту  бағыт-
тары  бойынша  да  зерттеулерге  мониторинг 
жүргізуге  мүмкіндік  беретін  магистрлік  және 
PhD  докторлық  жұмыстар  тақырыптарының 
кеңейтілген  тіркелімін  қалыптастыру,  жарияла-
нымдар  санын  және  зерттеулердің  нәтижелеріне 
қызығушылық танытқан ұйымдар мен агробизнес 
Стратегия | Стратегия | Strategy
Университетті 
ұлттық 
зерттеу 
университетіне 
трансформациялану 
жұмыстары 
жалғасуда. 
«Қазақстан-
2050»  стратегиясының  және  2014–2016 
жылдарға 
арналған 
Университетті 
трансформациялаудың 
жол 
карта-
сы  тұрғысынан  ҚазҰАУ-ды  ҚазҰАЗУ-ге 
трансформациялаудың Тұжырымдамалық 
моделі әзірленді.

277
құрылымдарының  құрамын  дер  кезінде  қадаға-
лап отыру;
•  ел  өңірлерінің  мамандарға  деген  сұранысын 
бағалау 
және 
агроөнеркәсіптік 
кешен 
кәсіпорындары  мен  ұйымдары  үшін  де,  сондай-
ақ  жекелеген  ауылшаруашылық  тауарларын 
өндірушілер  үшін  де  қажетті  мамандықтар  мен 
мамандар дайындау мен қайта дайындаудың білім 
беру  бағдарламаларының  тізімін  қалыптастыру 
бойынша іс-шаралар кешенін іске асыру;
•  инновациялық  жобалардың  деректер  банкін 
қалыптастыру,  инновациялық  зерттеулерге  мо-
ниторинг  жүргізу,  жобаларды  құрылымдау  және 
оларға  артықшылық  беру,  инновациялық  жоба-
лар қоржынын қалыптастыру;
•  білім беруді, ғылым мен өндірісті интеграциялау-
ды ұлғайту;
•  технологиялар  мен  жабдықтар  трансферін  дамы-
ту;
•  университетті  ұлттық  зерттеу  университетіне 
трансформациялау 
мақсатында 
жобалардың 
стратегиялық қоржынын іске асыру;
•  корпоративтік 
басқару 
құрылымы 
мен 
қағидаттарын 
жетілдіру, 
жобаларды, 
бағдарламалар  мен  жобалар  қоржындарын 
басқаруды  реттеуші  халықаралық  стандарттар 
негізінде  жобалық  басқарудың  құралдары  мен 
әдістерін кеңінен пайдалану;
•  университет  рейтингін  көтеру  мақсатында 
импакт-факторы  нөлдік  емес  халықаралық  жур-
налдарда  ғылыми  мақалаларын  жариялау  үшін 
профессор-оқытушылар құрамын ынталандыру;
•  ғылыми-зерттеу  әзірлемелерін  коммерциялан-
дыру  және  патенттелген  зияткерлік  меншік 
объектілерінің санын көбейту;
•  кафедраішілік рейтинг жүйесі арқылы кафедраны 
дамытуға  бағытталған  профессор-оқытушылар 
құрамын ынталандыру жүйесін жетілдіру;
•  ақпараттық  ортаны  дамыту,  электронды  универ-
ситет моделін қалыптастыру.
Университет  қызметі  туралы  негізгі  ақпарат 
көздері  мыналар:  университеттің  ресми  веб-сайты 
www.kaznau.kz.
Университет халықаралық білім беру кеңістігінде 
де  танымал.  Бұған  халықаралық  ынтымақтастықты 
кеңейту,  халықаралық  ұйымдарға,  жобалар  мен 
бағдарламаларға,  шетелдік  әріптес  жоғары  оқу 
орындары  ұйымдастыратын  онлайн  режіміндегі 
вебинарларға,  конференцияларға  қатысу  септігін 
тигізеді.
Университетті  ұлттық  зерттеу  университетіне 
трансформациялану 
жұмыстары 
жалғасуда. 
«Қазақстан-2050» 
стратегиясының 
және 
2014–2016 
жылдарға 
арналған 
Университетті 
трансформациялаудың  жол  картасы  тұрғысынан 
ҚазҰАУ-ды 
ҚазҰАЗУ-ге 
трансформациялаудың 
Тұжырымдамалық моделі әзірленді.
Корпоративті  басқару  жүйесін  енгізу  жұмыстары 
жүргізілуде. 
Р
еализация  стратегии  развития  универси-
тета включает четыре главных стратегиче-
ских  направления,  13  целевых  индикато-
ров и 71 показатель.
Для  реализации  первого  стратегическо-
го  направления  –  «Формирование  вуза  как  исследо-
вательского  центра,  ориентированного  на  иннова-
ционную  деятельность»  поставлена  цель  –  развитие 
научно-исследовательского  и  инновационного  по-
тенциала  университета  в  соответствии  с  приорите-
тами  индустриально-инновационного  и  социально-
экономического развития страны. 
По  данному  направлению  определены  основ-
ные  задачи:  проведение  научно-исследовательских  и 
опытно-конструкторских работ, соответствующих ми-
ровому уровню; создание и развитие инновационной 
инфраструктуры.
Сформирован реестр тематик магистерских и PhD 
докторских  исследований  в  соответствии  с  научны-
Стратегия | Стратегия | Strategy

278
ми направлениями вуза и приоритетами устойчивого 
развития аграрного сектора. Все магистерские и док-
торские диссертации выполняются в рамках научных 
проектов университета.
Проведение научно-исследовательских и опытно-
конструкторских работ в университете соответствует 
требованиям  мирового  уровня,  создает  все  условия 
для развития инновационной инфраструктуры.
Формирование  вуза  как  исследовательско-
го  центра,  ориентированного  на  инновационное 
развитие  осуществляется  с  участием  6  научно-
исследовательских  институтов,  4  инновационных 
центра, 17 лабораторий. Ежегодно утверждается про-
грамма  научно-исследовательской  работы  и  научно-
исследовательских  и  опытно-конструкторских  разра-
боток.
По  второму  стратегическому  направлению  –  
«Подготовка конкурентоспособных кадров» основной 
целью определено – повышение качества образования, 
путем обеспечения реализации принципов Болонско-
го  процесса,  расширения  пакета  образовательных 
программ, аккредитованных в национальных и меж-
дународных аккредитационных агентствах, совершен-
ствования образовательной деятельности университе-
та, развития программы трудоустройства, вовлечение 
обучающихся  в  проекты  научно-исследовательской 
работы  и  научно-исследовательских  и  опытно-
конструкторских разработок.
По данному направлению определено 5 индикато-
ров: участие вуза в мировых рейтингах, доля аккреди-
тованных образовательных программ; обеспеченность 
обучающихся  учебно-методической  литературой; 
доля  профессорско-преподавательского  состава,  про-
шедших повышение квалификации; уровень удовлет-
воренности работодателей качеством подготовки спе-
циалистов (из социального опроса).
Основными  задачами,  направленными  на  повы-
шение качества образования являются:
1.   Обеспечение  реализации  принципов  Болонского 
процесса.
2.   Расширение  пакета  образовательных  программ 
аккредитованных в национальных и международ-
ных аккредитационных агентствах.
3.   Совершенствование  образовательной  деятельно-
сти университета.
4.   Развитие программы трудоустройства.
В  рамках  третьего  стратегического  направления 
–  «Развитие  образовательной  и  научной  инфраструк-
туры»  поставлена  цель  –  повышение  материально-
технической  базы  университета  путем  ее  раз- 
вития.
По данному направлению основной задачей выде-
лено развитие материально-технической базы.
По  четвертому  стратегическому  направлению  – 
«Формирование активной гражданской позиции у мо-
лодежи»  главной  целью  определено  –  формирование 
высококультурной,  социально-ответственной  лично-
сти выпускника университета. 
Реализация этого направления достигается путем 
обеспечения системного подхода в воспитательной ра-
боте, развития социального партнерства, формирова-
ния здорового образа жизни.
По всем показателям задачи «Формирование здо-
рового образа жизни» за отчетный период наблюдает-
ся тенденция к росту. 
В  целом  стратегия  развития  университета  соот-
ветствует  имеющимся  ресурсам,  возможностям  уни-
верситета и требованиям рынка труда. 
Университет  имеет  все  возможности  для  реали-
зации поставленных миссии, целей и задач в соответ-
ствии с требованиями рынка труда.
Для  поддержания  миссии,  целей  и  задач  универ-
ситета используются следующие подходы: 
•  совершенствование профориентационной работы, 
направленной на формирование мотивированно-
го контингента обучающихся;
•  совершенствование кредитной технологии обуче-
ния  и  дистанционных  образовательных  техноло-
гий  в  рамках  расширения  академической  свобо-
ды и формирования индивидуальной траектории 
Стратегия | Стратегия | Strategy

279

280

281
обучения с широким спектром дисциплин по вы-
бору;
•  оценка  базовых,  технических  и  управленческих 
компетенций  профессорско-преподавательского 
состава,  административно-управленческого  пер-
сонала, магистрантов и докторантов для включе-
ния их в резерв кадров;
•  постоянная поддержка функционирования систе-
мы менеджмента качества, регулярная самооцен-
ка  деятельности  и  прохождение  международной 
аккредитации образовательных программ;
•  формирование развернутого реестра тематик ма-
гистерских  и  PhD  докторских  работ,  позволяю-
щего  осуществлять  мониторинг  исследований, 
как по отдельным научным направлениям, так и 
по направлениям развития агро-промышленного 
комплекса,  своевременно  отслеживать  количе-
ство публикаций и состав организаций и структур 
агробизнеса, заинтересованных в результатах ис-
следований;
•  реализация  комплекса  мероприятий  по  оценке 
потребностей  регионов  страны  в  специалистах  и 
формированию  перечня  востребованных  специ-
альностей и образовательных программ подготов-
ки и переподготовки кадров, как для предприятий 
и  организаций  агро-промышленного  комплек-
са,  так  и  для  отдельных  сельхозтоваропроизво-
дителей; 
•  формирование  банка  данных  инновационных 
проектов,  проведение  мониторинга  инновацион-
ных  исследований,  структурирование  и  приори-
тезация проектов, формирование портфеля инно-
вационных проектов;
•  расширение  интеграции  образования,  науки  и 
производства;
•  развитие трансфера технологий и оборудования;
•  реализация  стратегического  портфеля  про-
ектов  в  целях  трансформации  университета 
в  национальный  исследовательский  универ- 
ситет; 
•  совершенствование  структуры  и  принципов  кор-
поративного управления, повсеместное использо-
вание инструментов и методов проектного управ-
ления  на  основе  международных  стандартов, 
регламентирующих  управление  проектами,  про-
грамм и портфелей проектов:
•  стимулирование 
профессорско-преподаватель-
ского  состава  на  публикации  научных  статей  в 
международных  изданиях  с  ненулевым  импакт-
фактором в целях повышения рейтинга универси-
тета;
•  коммерциализация 
научно-исследовательских 
разработок  и  увеличение  количества  запатенто-
ванных  объектов  интеллектуальной  собствен-
ности;
•  совершенствование 
системы 
мотивации 
профессорско-преподавательского  состава,  на-
правленной  на  развитие  кафедры,  через  систему 
внутрикафедрального рейтинга;
•  развитие информационной среды, формирование 
модели электронного университета.
Основными источниками информации о деятель-
ности  университета  является  официальный  веб-сайт 
университета www.kaznau.kz.

жүктеу/скачать

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет