Ауыл шаруашылық малын өсіру және селекция емтихан сұрақтары
Генетикалық информацияга сүйенген фенотиптік өзгергіштіктің үлесі
жүктеу/скачать 252,79 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Фенотиптік өзгергіштік
| 86. Генетикалық информацияга сүйенген фенотиптік өзгергіштіктің үлесі:
Генотиптік өзгергіштік — популяциядағы дарақтар құрылымын генетикалық өзгешелікпен қамтамасыз етуші фенотиптік вариансаның бөлігі. Генотиптік варианса дарақтар тобын генетикалық əртүрлілікпен қамтамасыз етеді. Тұқым қуалайтын генотиптік өзгеріштіктің фенотиптік өзгеріштікке қатынасы - тұқымқуалаушылықтың коэффициентін көрсетеді Фенотиптік өзгергіштік – генотипті өзгертпей фенотиптің өзгеруі; өзгергіштіктің тұқым қуаламайтын түрі болып табылады. Фенотиптік өзгергіштіктің түрлері: маусымдық фенотиптік өзгергіштік: табиғаттағы маусымдық құбылыстарға байланысты фенотиптің өзгеруі (қояндар мен тиіндердің түсінің өзгеруі; құстардың тұқымдық қауырсындарының пайда болуы және т.б.); жасқа байланысты фенотиптік өзгергіштік: организмдегі жасқа байланысты өзгерістер (адамда шаштың ағаруы, еліктердің мүйіздерінің пішіні мен өлшемдерінің өзгеруі және т.б.); модификациялық өзгергіштік – генотиптің өзгеруімен байланысты емес, қоршаған орта әсерінен туындаған фенотиптің өзгеруі; бейімделгіш болып табылады. Модификациялық өзгергіштік. Қазіргі заманғы «бейімделуші модификация» түсінігі ғылымға Чарльз Дарвин енгізген «белгілі бір өзгергіштік» ұғымына сәйкес келеді. Бұл жағдайда пайда болған белгінің ерекше модификацияланған өзгерісі тұқым қуаламайды, бірақ мұндай өзгергіштік ауқымы немесе реакция жылдамдығы генетикалық түрде анықталады және тұқым қуалайды. Реакция жылдамдығы – генотиппен анықталатын ағзадағы белгінің мүмкін болатын көрініс диапазоны. Асыл тұқымды жұмыс, әдетте, адам үшін қажетті бағытта реакция жылдамдығын өзгертуді, мысалы, мөлшерінің ұлғаюын немесе белгілі бір заттардың көбірек жиналуын көздейді. Модификациялар тек берілген организмнің бүкіл өмірінде сақталады. Модификациялық өзгергіштікке мысал ретінде су және жартылай су өсімдіктерінде әр түрлі жапырақ түрлерінің пайда болуын айтуға болады. Мысалы, жебенің ұшы су астында ұзын, таспа тәрізді жапырақтарды шығарады. Өсімдік су бетіне жеткенде (су қоймасының өсуі немесе таяздануы нәтижесінде) су бетінде орналасқан ұзын жапырақшасы мен сопақша тақтасы бар өзгермелі жапырақтар пайда бола бастайды. Резервуардың одан әрі өсуі немесе кептіруімен тақталары жебе ұшының пішіні бар ауа жапырақтары пайда болады. Бұл кезеңде өсімдіктің гүлденуі орын алады. Сандық және сапалық белгілер модификациялық өзгергіштікке ұшырайды. Модификациялардың пайда болуы қоршаған ортаның жарық, жылу, ылғал, топырақтың, ауаның химиялық құрамы мен құрылымы сияқты маңызды факторлардың ферменттердің белсенділігіне әсер етіп, белгілі бір дәрежеде биохимиялық реакциялардың жүруін өзгертуімен байланысты дамып келе жатқан организмде кездеседі. Бұл, атап айтқанда, гималай қояндарында примула мен жүндегі гүлдердің әртүрлі түстерінің пайда болуын түсіндіреді. Табиғатта бұл құбылысты маусымдық түлеу кезінде байқауға болады: қысқы жүн әдетте жазға қарағанда жеңілірек болады. Адамдардағы модификациялық өзгергіштіктің мысалдары ультракүлгін сәулелердің әсерінен тері пигментациясының жоғарылауы (тотығу), физикалық күш салу нәтижесінде тірек-қимыл аппаратының күшті дамуы және т.б. Модификациялық өзгергіштік физиологиялық гомеостаз құбылысын да қамтуы керек – организмдердің бейімделу реакциясы арқылы өзгермелі орта жағдайларына төтеп беру қабілеті. Сонымен, адам теңіз деңгейінен әр түрлі биіктікте тұрғанда, қызыл қан жасушаларының саны тең емес шығарылады: теңіз деңгейіндегі аудандарда тұратын адамдардың қанында олар биік тауларда тұратын адамдарға қарағанда екі есе аз. Бұл реакция қайтымды: теңіз деңгейінде орналасқан жерлерге көшу қандағы эритроциттер санының төмендеуіне әкеледі. Модификациялық өзгергіштіктің айрықша белгілері: мұрагер емес; қайтымды; адаптивті (бейімделу) сипаты бар; белгілі бір түрдің барлық дараларында бір типті өзгерістер қоршаған ортаның белгілі бір өзгерісіне. Осы қасиеттердің барлығы Чарльз Дарвиннің өзгергіштіктің бұл түрін белгілі бір өзгергіштік деп атауға итермеледі. жүктеу/скачать 252,79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|