Қазақстан Республикасының Тәуел- сіздігін жариялаған күн – біздің
жүктеу/скачать 3,79 Mb. Pdf көрінісі
|
Телғожа ЖАНҰзАҚ, филология ғылымының докторы, профессор Т Т деректерге сүйене отырып, нағыз Хантәңіріні тауып, оның биіктігі 7439 метр екенін анықтап, бірақ Пик Победы – «Жеңіс шыңы» деп атайды. 1964 жылы Труд командасы құрамында болған Лидия Романова әйелдер арасынан тұңғыш рет Хантәңірі шыңын бағындыруға қатысып, оны бағындырушылардың қатарында болады. 2015 жылға дейін Хантәңірі шыңын бағын- дыруға аттанған альпинистер саны аз болмаған. Солардың ішінен 62 жастағы Глеб Соколов 15 тамыз 2015 жылы Хантәңір шыңына 33 рет шы- ғып, рекорд жасаса, қазақ халқының атынан Хан тәңірі шыңына тұңғыш рет 2012 жылы шы- ғып, оны бағындырған ер жүрек ұлы Мақсұт Жұмабаев. Кейбір деректерде аталғандай Қазақстан Республикасының таулы аймақтарында биіктігі 6 мың метрден асатын он екі тау бар болса, олардың арасындағы Хантәңірінің биіктігі нақты 6995 метр деп көрсетілуде. Хантәңірі – жер жүзіне белгілі көне түркілерге ортақ тау. Ол таудың хан және тәңір (тәңірі) деген екі сөзден жасалғаны анық болғанмен, кейбіреулер хан сөзін ортағасырдан ғана белгілі десе, тәңірі сөзін де тым арыға апармайды. Сондықтан оған назар аударып, зер салудың жөні бардай. Түркі-моңғол тілдеріне ортақ хан термині атам заманнан бері қолданыста болды. Оның б.з.д. V-VІІІ ғасырларында-ақ Qan тұлғасында қол данылғанын түркі жазба ескерткіштерінен оқимыз. Көне түркі жазба ескерткішін зерттеу- ші-ғалым Ғ.Айдаров: «Қан – правитель. Хан [Тон., 2; Онг. 4; Мч. 9] деп көрсетеді [Айдаров Г. Язык орхонских памятников древнетюркской письменности А. 1971, С. 362]. Көне түркі сөздігінде де (Древнетюркский словарь. –Л., 1969, –С. –417).Qan хан – «правитель; пове- литель; предводитель» деген түсінік беріп, То- ньюк жазба ескерткішінен мысал берген. Онда taңriančatemiş ęrinč qan bertim qaniңin qodup ičikdiңнебо так сказало: «Я дало [тебе тюркский народ] хана, аты, покинув своего хана, под- чинился [табгачам]» [Tonг]. Моңғол тілінде Хаан, қырғыз тілінде кан, кан көтеру [қырғыз орфографиясында «қ» әрпі жоқ, сондықтан кан деп жазылды да қан деп айтылады]. Демек, хан терминінің мағынасы түркі халықтарында бірдей екенін, оның ерте орта ғасырдан барын, тіптен әріден келе жатқанын көреміз. Алатаудың екінші құрамындағы тәңір (тәңірі) термині де ежелгі заманнан айтыла келе біздің дәуірімізге жетіп, әлі де қолданыс табуда. Ол термин – сөз біздің дәуірімізден бұрынғы V ғ. өмір сүрген шумер тілінде дингир – «құдай», «аспан» мағынасында қолданылса, б.д.д. ІІІ-І ғасырларда хун тілінде ченли – «аспан» мәнінде айтылыпты. Оның V-VІІІ ғасырлардағы көне түркі тілдеріндегі қолдануын, жазылу нұсқаларын көне түркі сөздігінде (Л. 1969) бы- лайша көрсеткен: täңri 1.Небо; 2. Бог,божество; 3.Божественный; 4.Повелитель, господин (544 б.). taңrici–священнослужитель. Taңrikan – божественный. Моңғол тілінде тэнгэр – аспан, көк. (Б.Базылхан. Қазақша-моңғолша сөздік. Уланбатор – 1977, 303 б.) болса, қырғыз тілінде теңгир 1. бог (употребляется вместо кудай или как көк) [К.К.Юдахин. Киргизско-русский сло- варь. М. 1965, 725]. Тілімізде ежелден айтылып келе жатқан тәңір сөзі бірнеше мағынаға ие болса, көптеген туынды сөздер мен сөз тіркестеріне бай. 10 томдық «Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінің» 9 томында «Тәңір 1.Құдай, Алла Тағала, құдірет. 2.Ауыс. Құдіретті күш иесі; пір» деп түсіндірілген. Бұл сөздікте тәңір сөзінің «аспан», «көк» мағыналарының көрсетілмей қалғанын байқаймыз. Хантәңірі туралы ақын-жазушыларымыздың көптеген өлең жырлары мен поэмалары, әңгімелері және халық аңыздарының бары көпке мәлім. Сондай бір аңызда Тәңір туралы былайша баяндалады: «Бір замандарда не аспан, не жер болмай, ұшы-қиыры жоқ мұхит қана болыпты. Бір кездері мұхит ішінен Ақ жарық пайда болады да оның ішінде алтын жұмыртқа болады. Жұмыртқа ішінде болашақты жарататын Тәңір ұйықтап жатады. Ол миллион, миллион жылдар ұзақ ұйықтайды да, кенет оянады. Тәңірі жұмыртқаны жарып сыртқа шығады. Тәңір жұмыртқаның үстіңгі жағынан Аспанды жасай- ды да төменгі жағынан Жерді пайда қылады. Аспан жерге құлап, астан-кестен болмау үшін Тәңірі олардың арасына Темірқазық қояды. Тәңірі қазыққа аспандағы аттарды арқандап, жұлдыздарды байлап қойып, Аспанды айналады. Тәңірі Аспан мен Жерді бөлгеннен соң, ұрпақ пайда болу үшін енді өзі еркек және әйел боп екіге жарылады. Әйел құдайды Умай деп атап, Сумер тауының басына, аспанға, Аспан тауының қасындағы Сүткөліне орналастырады. Ана сүті Умай, жұлдыз жолы – Сүткөл болады. Тәңірінің тынысы жел мен бұлт, даусы – гүрсіл, Тәңірінің оң көзі – Күн, сол көзі – Ай. Тәңірі найзағай мен гүрсіл боп Құдаймен адамдардың өмір сүруіне қауіп туғызатын қараниеттілерді құртады. Тәңірі – үлкен Құдай, басқа Құдайлар оның әмірі мен бұйрығын мүлтіксіз орындай- ды. Тәңірі – бәрін көргіш. Тәңірге белгісіз ешқандай бүкпе сыр болмақ емес. Адамдар өздерінің қалауларын Аспан Құдайы Тәңірінің ықтиярымен орындауға тиіс. Адам баласы өз иесі Аспан мен Жер, әлем қожасы Мәңгі Тәңірге тікелей тәуелді. Адам бағы Аспан Тәңірі құдайға қызмет етумен байланысты». Аспан тәңірі Құдай туралы миф пен аңыздарды мифология туралы кітаптарды оқығанда ғана жете білуге болады. Демек, Тәңір, Құдай, Алла – түркі халықтарымен қатар басқа халықтардың сенім, нанымымен тікелей байланысты жата- ды. Қытай тіліндегі Тянь-Шань атауының ескі қазақ тілінде Еренқабырға аталғаны белгілі болса, кейініректе Тәңіртау аталуын Қытай жеріндегі қазақ ағайындардан естиміз. Осы Тәңіртауының ең биік тауының Қантау аталуы, оның қалқасындағы найзадай шаншылып, төбесі сүйірлене келіп, аспанмен тіркескен тау- ды Хантәңірі тауы деп атауы көп замандар бойы барлық жұртты қызықтырып та, мән-мағынасын білуге ынтықтырып келді. Зерттеушілер Хантәңірі – «аспан әміршісі», «аспан тау», «құдайлар тауы» деген тұжырымға тоқтады. Хантәңірі атауының екінші сыңарындағы теңгір (тәңірі) ежелгі шумер тілінде дингер – «құдай», «аспан», хұн тілінде ченли «аспан» мәніндегі сөз екені айтылса, көне түркі тілінде täңri «аспан», «құдай», «әмірші», «билеуші» де-
Қыздырумен ой базарын, Көргенімше беймазамын. Бұзып кетсем қайтеді осы, Бұ дүниенің кейде заңын. * * *
Ілесе алмай іңірдің аяңына Кері жүрер тұс енді таяды ма? Жаңа ғана басталған қуанышым Аяқталған сияқты баяғыда. Бұл сауалдың жауабын біл- мекке қаламызда орналасқан бірнеше мейрамханаға барып қайтқан едік. Алайда сұрағымызға көңіл қуантарлық жауап таба алмадық. Себебі қазақтың ұлттық тағамын насихаттап жүрген мей- рамхана саусақпен санарлық. Ас мәзіріне көз жүгірткенде бірде- екілі ұлттық тағаммен шектеледі. Елімізде өзге елдің асханасын жа- рыса дәріптеп жатқанда, өзіміздің ұлттық тағамымызды насихаттай- тын дәмхананың санаулы ғана болғанына іштей қынжылғанымыз рас.
Қиықша, мыжыма, бөртпе, т ө ң к е р м е , б ү р к е м е , а қ л а қ , қорықтық, қимай, борша. Бұл тағамдарды естуіңіз бар ма? Бізде осындайда ас түрлері бар ма деп таңырқап отырған боларсыз. Аталған тағамдар өзіміздің ұлттық тағамдарымыз. Насихатталуы мәз болмай тұрған шақта, оны қайдан білеміз деп көңіліңізді жұбатарсыз-ау. Қазақтың ұлттық тағамдары дегенде бірден ойға оралатыны ет, бауырсақ, қымыз, шұбат. Қазақтың төлқұжатына айналған ұлттық сусынымыз қымызды осыдан бірнеше жыл бұрын немістер патенттеп алды деген сөз шықты. «Бұл біздің ұлттық сусынымыз ғой» деп билік өкілдерінен бастап қарапайым халыққа дейін дүрліктік. Бұған кім кінәлі? Әрине, қымызымызға бей- жай қарап, қолда бар алтынымыз- ды бағаламаған өзіміз кінәліміз. Бұл күнде италияндықтардың пиццасын, жапондардың сушиін, түріктердің донерін білмейтін адам кемде-кем. Түріктердің донері демекші, қаламыздың орталығында орналасқан до- нер дәмханасына бас сұқтық. Қ а б ы р ғ а д а і л у л і т ұ р ғ а н с у - таныстыру, ән, би, үй тапсырмасы бойынша үлкен дайындықпен келіп, көрермендерді таңғалдырды. Мүмкіндігі шектеулі азаматтардың құқықтары, білім алуы, жұмысқа орналасуы, оңалту бағытындағы мемлекеттік бағдарламалармен та- н ы с т ы р у м а қ с а т ы н д а « М ү г е д е к құқы конвенциясы» атты конферен- ция ұйымдастырылды. Елбасының Қазақстан халқына арнаған «Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында азаматтарды жұмысқа орналастыру басты мәселелердің бірі ретінде атап өтілді. Сондықтан да «Жәрдем» қоры назарына бұл мәселе айрықша алынған. Бос жұмыс орында- ры жәрмеңкесі ұйымдастырылды, оған жиырмадай ірілі-ұсақты кәсіпорындар қатысты. Қатысушылар түйіндемелерін беріп, ақпаратпен қамтылған.
20 №52 (1310) 24 желтоқсан 2015 жыл
АНА ТІЛІ Жанкүйерлер үмітін ақтаса игі құрылтайшы және шығарушы:
Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгi бас директор – редакторлар кеңесiнiң төрағасы Жұмабек КеНЖаЛИН қабылдау бөлмесi 394-42-90 жарнама бөлiмi 394-41-27 kaz_gazeta@mail.ru www.kazgazeta.kz бас редактор Самат ИБРаИМ бас редактордың бiрiншi орынбасары
бас редактордың орынбасары
ақбота исләмбЕк – тіл мәселелері және мәдениет бағдагүл балаУбаЕВа – білім және ғылым нұрлан құмар – әлеумет және ақпарат Фототiлшi азамат құсайыноВ Беттеуші нұржан асаноВ Терімші назгүл бЕйсЕмбаЕВа Корректор динара масакоВа Хатшы-референт лунара атамқұлоВа апталық қазақстан республикасы мәдениет және ақпарат министрлiгiнiң ақпарат және мұрағат комитетiнде қайта тiркеуден өтiп, 2006 жылғы 4 маусымда №7345-г куәлiгi берiлдi. газет аптасына бір рет шығады. «ана тiлi» газетiнде жарияланған материалдардың авторлық құқы «қазақ газеттерi» Жшс-ға тиесiлi, жарнаманың мәтiнi мен тiлiне редакция жауапты емес. «ана тiлiнде» жарияланған материалдарды көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi. Жарияланған мақала авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. газет авторларынан мақалалардың 3 беттен (14 кегль) аспауын, электрондық нұсқасымен қоса әкелуiн сұраймыз. редакция оқырман хаттарына жауап бермейді, қолжазба кері қайтарылмайды. газеттiң терiлуi мен бет қатталуы «қазақ газеттерi» Жшс-ның компьютерлiк орталығында жасалды. индекс 65367. офсеттiк басылым. газет: алматы қаласы, мұқанов көшесі, 223 «в». «алматы-болашақ» ақ, тел: 378-42-00 (бухг.), 378-36-76 (факс); ақтөбе қаласы, т.рысқұлов көшесі, 190, «а-Полиграфия» баспаханаларында басылып шықты
толымбек әбдірайым 8 701 345 7938 (астана) Жанғабыл қабақбаЕВ 8 771 769 6322 (ақтөбе обл.) батырбек мырзабЕкоВ 8 (7102) 90-19-73 (қарағанды обл.) бектұр тӨлЕУғалиЕВ 8 (7292) 40-41-01 (маңғыстау обл.)
сұлтан тайғарин Меншікті тілшілер: Өтеген нәУкиЕВ (атырау) 8 701 518 46 81 орал шәріПбаЕВ (семей) 8 705 661 14 33 оразалы ЖақсаноВ (қостанай) 8 777 230 71 84 Жарқын ӨтЕшоВа (мәскеу) Zharkyn-1@yandex.ru
ғарифолла әнЕс – филология ғылымының докторы шерубай құрманбайұлы – филология ғылымының докторы, профессор аягүл миразоВа – педагог-ұстаз, қазақстанның Еңбек Ері талас омарбЕкоВ – тарих ғылымының докторы, профессор материалдың жариялану ақысы төленген кезекшi редакторлар Нұрлан ҚҰМАР Ақбота ИСЛӘМБЕК Таралымы 20020 РЕДАКцИя ТЕЛЕфоНДАРЫ: 394-42-46 (қаб.бөлмесi/факс), 394-41-30
050009, алматы қаласы, абай даңғылы, 143, 6-қабат а
Ғасырдың жүгін көтерген ән мен күйге не жетсін? «Қамажай» десе, қуана тамашалайтын халықтың би өнері де жүрек төрінен орын алғаны белгілі. ал өнер атаулының бәрін бір арнаға тоғыстырып, дәстүрімізді жаңғыртып жүрген елімізде қаншама ансамбльдер бар. Сол өнер ұжымдары баба ама- натын бүгінге жалғап келе жатқан алтын көпір іспетті. Осы қатарда «алатау әуендері» концерттік бірлестігі «Құлансаз» фольклорлы- этнографиялық ансамблі өнерін ерек- ше тілге тиек етуге тиіспіз. Төл тарихтың терең түкпіріндегі жиналған бағалы құндылықтар жарыққа шығып, зерттеліп-зерделеніп музейлерден орын алып, халық игілігіне айналуда. Му- зей – оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, олардың санасына адамгершілік, еңбек, патриоттық, эстетикалық дағдыларды қалыптастыруына ықпал жасайтын рухани орта. Талдықорған қаласындағы абай мен Тәуелсіздік көшелерінің қиылысында сырты жа- сыл бояулы ағаш үйді үнемі көріп жүрміз. Үлкендер жағы бұл Ілияс Жансүгіровтің әдеби музейі екенін жақсы біледі, ал сол жермен сәбилерін балалар емханасына үнемі апарып жүрген жас аналар бұл ғимаратты білмеуі де мүмкін. Облысымыздағы елеулі мәдениет ошақтарының біріне айналған Ілияс Жансүгіровтің әдеби музейін қазіргі кезде мәдениет саласында көп жылдар бойы қызмет еткен Нұргүл Жауынбаева басқарады. Біз музей директоры Нұргүл Қызырбекқызынан музейдің та- рихы мен бүгінгі тыныс-тіршілігі жайында әңгіме өрбіттік. өзі қала тұрғындарының дәстүрлі әнге су- сап жүргендіктерін аңғартты. Ән қанаты қағылып, күй шанағы шертіліп, би самалы ескен кешті атақты композиторлардың туындыла- ры толықтырды. Атап айтсақ, Төлеген Нышановтың «Бәйдібек бабасы», Жолдасхан Құрамысовтың «Жамбыл ата елі», Талғат Сембаевтың «Жетісу жерұйығым», Латиф Хамидидің «Қазақ в а л ь с і » с ы н д ы ә н д е р т ы ң д а р м а н жүрегіне жол тартты. Сонымен қатар Ассамблеяның 20 жылдығы мен Ұлы Жеңістің 70 жылдығына байланысты ән мен биді де құлансаздықтар ұмыт қалдырмай, сахна төрінде тамаша орын- дап берді. «Күй – құдірет, күй – аңыз» демекші, Ақтоты Дүйсебаева мен Абы- лай Ибрагимов арасында өткен «Күй- тартыс» көрермендердің көңілін көкке көтергендей болды. Тепсініп тұрып тартқан күйдің құдіреті құлақтың құрышын қандырып, жанды жалын болып шарпып өтті. Концерт соңында көрермендердің ортасында отырған облыс әкімінің орынбасары Бақтияр Өнербаев қорытынды сөз сөйледі. – А р м ы с ы з д а р , Ұ л ы д а л а н ы ң өнерсүйер ұрпақтары. Бүгін қаламызда «Құлансаз» фольклорлы-этнографиялық ансамблінің тамаша өнер кеші болды. Бұл өнер жұлдыздары қаламызда ғана емес, еліміздің түкпір-түкпірінде, шетелдік сахнада өнер көрсетіп келеді. Осындай өнер ұжымына қарап отырып, әлемдік деңгейде концерт беруге болады деген ойға қалдым, – деп Бақтияр Әлтайұлы «Құлансаз» фольклорлы-этнографиялық ансамблінің ұжымына алғысын жеткізді. Сырлы әуен мен самалдай тербеген саздан ел рухани сусын алып қайтты. «Біздің ел пайғамбарлар мен мадияр- ларды тудырмады демесек, адамның небір бұлбұлы мен дүлдүлін тудырған ел» дейтін Медетбек батырдың мәйекті сөзі тегін емес екен. Салмақты сөздің қадірін білетін құлансаздықтар өз жетістігін жақсы қырынан дәлелдеумен келеді. Ен- деше, өнер жолы қашанда қиындығы мен қызығы егіз жүретін сала десек те, қазақ халқының дәстүрлі өнерін ту етіп, соның бай да мазмұнды тағылымынан нәр алған «Құлансаз» ансамблінің қашан- да алға қойған мақсаттарын орындап, әлі талай жетістікке жетіп, біраз биікті бағындыратынына сенім мол. Өйткені өркенді өрлікпен еншіленген өнер ұжым- ның келешегі де кемелділікпен керегесін кең жаятыны анық. Біздің тілек сол. Қажет АНДАС, журналист Алматы облысы спорт бетпе-бет келгені мәлім. Кейін ел еңсесі көтерілгенде сол бүлінген отаулар қайта бүтінделіп, халықпен қауышты. Сол қатарда «Құлансаз» ансамблі де болды. Әрине, аталған ансамбль дүркіреп тұрған шағында талай киелі сахнада өнер көрсетті. Қиын жылдары әупірімдеп күй кешкен күні де болды. «Құлансазды» қайта құлпырту мақсатында 2010 жылы облыстық бюджеттен қомақты қаражат бөлініп, ансамбль қайта түледі. Соның арқасында музыкалық аспаптар, сахналық киімдер, ұжымның музыкалық студиясы түгелдей жаңартылды. Десе де, қазақтың тарихы тереңде, өнері өрде екені даусыз. Сол өнердің көгінде жұлдыздай жанған жанның бірі – Әсет Бейсеуов. Ақындардың жүрегін әлдилеген өлеңді әнге айналдырған композитордың есімі тарих сахнасында жаңғырып келеді. Ал осыдан отыз жыл бұрын өзі құрып кеткен «Құлансаз» фольклорлы-этнографиялық ансамблі – оның бүгінгі табысы, еткен еңбегі мен төккен терінің жемісі. Міне, осылай іргесін көрнекті композитор қалап, Алматы облысының бұрынғы әкімі Серік Үмбетовтің жанашырлығы, ҚР еңбек сіңірген артисі Ержан Қосбармақов және ҚР мәдениет қайраткері Марат Жалбыров қайта түлеткен ұжымның алдағы асар биігі аз болмады. Тіпті аз ғана уақыт ішінде алыстағы Моңғолия, Корея, Польша, Американың Лос-Анджелес, Нью-Йорк, Вашинг- тон қалаларында, Қытай мен Германия елінде, Тәуелсіздігіміздің 20 жылдығына орай Алматы мен Астана, Талдықорған қалаларында концерт беріп, көрерменін тәнті етті. Мұндай жетістікке жетудің өзіндік себебі бар. Әрине, ансамбль құрамындағы өнерпаздар да жоғары кәсіби оқу орнында тәлім алған өнерлі, кәсібіне мығым, терең білімді жастар. Сонымен қатар өз репертуары, өз әндері бар ұжым ерекше сұранысқа ие деп мақтанышпен айтуымызға болады. Ансамбль репертуарындағы «Қарасай күйі», Жамбылдың «Угәй-ай», «Ел едім есім – Малай» әндері, Нұрғиса Тілендиевтің «Ата толғауы», «Әлқисса», «Аққу», «Бооуырлаштары», Жолдасқан Құрамысовтың «Жамбыл ата елі», «Жам- был ата жан ата», Талғат Сембаевтың Шымкентте бокстан ерлер мен әйелдердің арасында Қазақстанның 2015 жылғы үздік былғары қолғап шеберлері марапатталды. Сайыста ерлер арасынан 2015 жылғы Азия ойындарының чемпионы, үстіміздегі жылғы өткен әлем чемпионатының күміс жүлдегері Иван Дычко үздік боксшы атағына лайық деп танылса, әйелдер арасындағы бас марапат Қытайда өткен Азия чемпионатының алтын жүлдегері Дариға Шәкімоваға табыс етілді. Негізі өткен әлем чемпионатында Данияр Елеу- сінов пен Иван Дычко ғана ақтық финалға шық- қаны есімізде. Сол жекпе-жекте Данияр мен Иван күміс жүлделерді ғана қанағат етіп қалған болатын. Сонда көптеген жанкүйерлеріміз екі саңлақтың бірі «Жетісуым – жерұйығым», Бауыржан Есебаевтың «Қайнар көзі ырыстың», «Арман қала – Талдықорған», «От – Ана – Отан», «Жамбыл атама», «Жаннат мекенім – Жетісуым», «Аққайнарым», Өмірбек Байділдаевтың « Туған жер», Дүйсебай Шаштайұлының « Сүйінбай сазы», Ш.Ахметованың «Киелі мекен», Е.Рахмадиевтің «Арғымақ арман», То- лымбек Әлімбекұлының «Жыршылар толғауы», тағы басқа да өзіне баурап әкететін туындылар тыңдарманның ықыласына бөленіп келеді. «Биші қайың», «Тұмарқыздың биі» сияқты бишілердің мың бұрала билейтін билері концерттің шырайын ашып, көрермен көңілін еселей түседі. «Сырлы аяқтың сыры кетсе де, сыны кетпейді» деген- дей, «Құлансаздың» көнекөздері Марат Әбдіқадіров пен Базарбай Карбозовтың дуэті де өнердің ешқашан бәсі төмен бол- майтынын дәлелдеп келді. 2011 жылдың сәуір айында шыққан ансамбльдің үн таспа (диск) жинағында жоғарыда аталған шығармалардың бірқатары қамтылғаны анық. Қай тұрғыдан алсақ та, «Құлансаз» ансамблі әр концертте жаңа қырымен та- нылуды мақсат еткенін білеміз. Соған сай репертуарын жаңарту мен жандандыруды күн тәртібінен түсірген жоқ. Бедел биігі күн сайын артып, шығар ма шылық топтың жасампаздығы толыға түскендіктен аталған ансамбль 2011 жылдың наурыз айынан бастап «Құлансаз» ансамблі МКҚК «Алатау әуендері» концерттік бірлестігі бо- лып құрылды. Ұжым қазақ халқының ұ л т т ы қ , д ә с т ү р л і , ф о л ь к л о р л ы қ әуендерін, әндерін, билерін кеңінен насихаттауды мақсат етті. Осыған орай, репертуары да жаңа, соны туындылар- мен толықты. Айта кетерлігі, кейінгі жылдары ансамбль Алматы облысы әкімдігінің қолдауымен кемелденіп, репертуары толығып, музыкалық аспап- тар, сахналық киімдер, аппаратурасы мен студиясы түгелдей жаңартылды. Ш ы ғ а р м а ш ы л ы ғ ы ш ы ң д а л ы п , жетістіктерін еселей түсті. Айталық, «Құлансаз» ансамблі Қазақстан Ре- с п у б л и к а с ы Т ә у е л с і з д і г і н і ң 2 0 жылдығына арналған республикалық фольклорлы-этнографиялық ансамбль- чемпион болады деп болжам жасаған. Бірақ олай болмай шықты. Мырзағали Айтжанов шәкірттерінің неліктен соңғы сынға екі-ақ бокысшысы жолдама алғаны туралы көп талқыға түскені де жайдан-жай емес еді. Әрине, шетелде өткен жарыстарға еліміздің былғары қолғап шеберлері көк туымызды тек көктен ғана желбіретіп келгені бойымызға әдет болып қалыптасып қалғаны өтірік емес. Қазақстандық боксшылардың Алматыда өткен әлем чемпио- натында алтын мен күмістің бәрін жиып берген боксшылармыздың әлем чемпионатынан алтын- сыз оралуын жанкүйерлердің сәтсіздікке балауын түсіністікпен қарағаны орынды да болар. Өйткені Қазақстан боксын бүгінгі таңда әлем мойындап отырғаны жасырын емес. Сондықтан да тек қана жеңістерімен желпінтіп келген саңлақтарымыздың дердің «Ғасырлар сазы» дәстүрлі му- зыка фестиваль-байқауында ІІІ орын лауреаты атанса, Польша мемлекетіне гастрольдік сапармен барып, сол елдегі славян халықтарының арасында өтетін Жаңажылдық фестивальда өнерін ортаға салды. Қазақтың қос ішекті, қасиетті қара домбырасы, даланы күңіренткен қобызы, шертері, аса таяғы, саз сыр- найы, шаңқобызы, тағы да басқа ұлттық аспаптары талғамы жоғары Поль- ша тыңдармандары мен фестиваль қонақтарын әуезді, сырлы үнімен тәнті етіп, құрметке бөленді. Еуропа төріндегі дүбірлі шараға Азия елдерінің арасынан «Құлансаз» ансамблінің бірінші рет қатысқанын айта кеткен артық болмай- ды. АҚШ-тың Вашингтон, Нью-Йорк, Лос-Анджелес қалаларында өз өнерін көрсетті. Әлемдік өркениеттер тоғысқан Америка елінің тұрғындары ұжымның өнерін жоғары бағалап, қызығушылық танытқанын тағы да бір жақсылықтың басы деп білдік. 2013 жылдың Азер- байжан елінің Габала қаласында өткен фестиваліне ансамбльдің бишілері қатысса, осы жылдың қыркүйек айын да интеграция аясында өткен «1 желтоқсан – Тұңғыш Президент күні» мерекесіне ансамбль ұжымы Көкшетау, Қарағанды, Теміртау, Астана, Павлодар, Өскемен қалаларында өз өнерін көрсетіп гастрольдік сапармен барып қайтты. 2014 жылы фольклорлы-этнографиялық ансамблі XVI Халықаралық «Шабыт» шығармашыл жастар фестивалінде халық музыкасы номинациясы бойын- ша І орынды иеленді. Аталмыш ұжым биылғы «Ән мен күйі қалықтаған көгінде, Бақ-береке Ұлы дала елінде» атты VI концерттік маусымның шымылдығын Абылай ханның «Қара жорғасымен» ашты. Ұлы дала елінің 3 мың жылдық тарихындағы тартыс пен қанды қасап кезеңі және мамыра-жай тірліктегі ұлан-асыр тойының көрінісін көз алдымызға алып келген құлансаздық өнерпаздардың таланты, шабытты шайқалтып орындайтын шәкірттері талдықорғандық Мәдениет сарайын дүркіретіп жіберді. Эстрадалық концерт- те бос қалатын орындар көзге шалынбай, зал ішінде ине шаншар орын қалмауының әлем жарысындағы жеңіп алған күміс пен қола жүлделері алтынға татымайтынын айтқанымыз жөн болар. Дегенмен де, басты мақсат Бразилияда өтетін олимпиада ойындарына жолдамалар санын көбірек алу ой түбінен қылаң берері хақ. Сан көп болып сапа жоқ болса, ол да бір күйінішке әкелері белгілі. Алайда жолдама алғандардың санына қарай сапасы да түйенің екі өркешіндей тең болса, ойдағыдай болар еді. Онда үміт артар былғары қолғап шеберлерінің олимпиада ойындарындағы табыстарын да көретін уақыттың ауылы алыс емес шығар деп сенейік. жүктеу/скачать 3,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|