Қазақстан тарихы және қоғамдық пәндер кафедрасы «Қазақстан тарихы» пәні бойынша әдістемелік нұсқау Мамандығы
жүктеу/скачать 1,99 Mb.
|
Қазақстан-тарихы-Стом-1-курс
- Бұл бет үшін навигация:
- Ақпараттық –дидактикалық бөлім.
| 3.Жаңа тақырыпты түсіндіру: 40 мин (44% )
1.3 Тақырып жоспары: 1. Патшаның көші қон саясаты. 2. Кеңес өкіметінің көші қон саясаты. 3. Қазақстан- тоталитарлық лагерьлердің өлкесі. 4.Депортацияның басталуы. 5 . ҰОС кезіндегі жер аудару саясаты. Ақпараттық –дидактикалық бөлім. Қазақстан көп ұлтты мемлекетке айналуы ХVІІІ ғасырдан басталған еді. Қазақтар шұрайлы жерлерінен айырылып, шөлді құнарсыз жерге ығыстырылды. 1861 жылғы аграрлық реформадан кейін жерге мұқтаж орыс шаруаларын қазақ жеріне қоңыстандыра бастады. Жетісу әскери губернаторы Г. А. Колпаковскийдің бастамасымен 1868 жылы «Жетісуда шаруаларды қоңыстандыру туралы Уақытша ережелер» жасалды,ол 1883 жылға дейін күшін сақтады. Қоңыс аударушыларға 30 десятинадан жер бөлінді, түрлі салықтардан босатылды. ХІХ ғ. 70-90 – жылдары Қытайдан Жетісуға ұйғырлар мен дүнгендер қоңыс аударды. Олар Талғар мен Шелек өзендерінің жағалауына орналасып, Жетісу халқының санын екі есе көбейтті. Отарлау саясатының нәтижесінде қазақ елінің этнодемографиялық құрамы өзгеріске ұшырай бастады. 1904-1905 жылдары үкімет орындары қоңыс аударатын аймақтарды аудандарға бөлді. Осы саясаттың барысында Қазақстанға 1907-1914 жылдары 700 мыңға жуық адам қоңыстандырылып, қазақтардың саны азайды. Кеңес өкіметі 20- жылдары жер мәселесін тағы да келімсектердің пайдасына шешті. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістен кейін мыңдаған көтерілісшілер атамекенін тастап қашқаны белгілі. Осы кезде бай кулактар бос жерлерді өз меншігіне айналдырды. Сол себепті большевиктер жер-су реформасын жүгізіп, кулактардан артық жерді алуға мәжбүр болды. 1921 жылы Жайық, Ертіс өзенінің сол жағалауындағы жерлер қазақтарға қайтып берілді. Бірақ келімсектер рұқсатсыз қоңыстануларын тоқтатпады. 1929 жылы қазақ жеріне тағы да келімсектер келе бастады. 1926 жылғы санақ бойынша қазақтар саны 24,7 пайызға азайса, орыстар 8, 7 пайызға көбейген. Қазақтардың азюына азамат соғысы, 1921 жылғы ашаршылық та әсер еткен. 1937 жылы республикада 5120, 1 мың адам болды. 1926 жылмен салыстырғанда қазақтар 14,5 % кеміді. Бұл жағдайға ашаршылықтың да әсері болды. 1939 жылы елімізде 6093, 5 мың халық болып, оның 38 % қазақтар, 40, 2 % орыстар, 10,8% украйндар, қалған 11% басқа ұлт өкілдері құрады. Қазақтардың бұл санақта аз болуына 1937-1938 жылдардағы қуғын- cүргіннің әсері. Қазақтардың бұлай азайып кетуіне бір жағынан кеңес өкіметінің қыспаққа алуы болса, екінші жағынан ашаршылықтың әсері болды. Қазақтардан босаған аймақтарға лагерь тұтқындары орналастырыла бастады. Оларды «лагерь халқы» деп атап кетті. Осындай лагерьлердің бірі Карлаг 1930 жылы құрылды. Лагерь әр түрлі ұлт өкілдері тұратын жеті поселканың территориясына құрылды. Кейіннен оның территориясы 1 млн. 780 мың га жерді қамтыды. 30- жылдардың басында мұнда 37 000 адам болды. Оған қамауға алынғандардың төрт жасқа дейінгі 980 баласы лагерьдегі балалар үйінде тәрбиеленді. ҰОС қарсаңында лагерь тұтқынының саны елу мыңға жетті. Соғыстан кейін Карлаг пен Степлагта тұтқындар жетпіс мыңға жетті. Ал «Ақмола лагерінде» халқымыздың белгілі ақын жазушыларының жарлары қамауда болды. Депортация – күштеп көшіру немесе халықтарды жаза ретінде туған жерінен басқа жерге қоңыс аударту, соғысқа дейін қолданылған. Қазақстанға басқа халықтардың жаппай қоңыс аударғаны 1937 жылдан басталғанын көреміз. Қазақстанға бірінші күштеп поляктар, корейлер, немістер, күрдтер, ирандықтар болды. 1941-1942 жылдары 1,5 млн. немістер жер аударылса, соның жартысы қазақстанға қоңыс аударды. Латвия, Эстония, Литва, Молдавия елдерінің халықтары да күштеп қоңыс аударылып, шахталарда, құрылыста ормандарда лагерь тұтқыны сияқты жұмыс істеді. Халықтарды күштеп жер аудару ҰОС жылдарында жалғасты. 1943жылы Кавказ бен Қырым аймағындағы қарашайларды «отанға опасыздық жасады» деп Қазақстанға қоңыс аудартты. Сондай-ақ шешендер, әзірбайжандар, армияндар, түріктер, грузиндер де көптеп Қазақстанға қоңыс аударды. Қазақстан көп ұлтты мемлекетке айналуына тылда еңбек еткен еңбекшілер де өз үлестерін қосты. 1954-1964 жылдары Қазақстанға 102 ұлттың өкілдерін қамтыған 600 мыңнан астам ұлт өкілдері келді. Ал 1987 жылы көшу туралы жаңа заңның қабылдануына байланысты халықаралық «көші қон» қозғалысы етек жайып, негізінен неміс ұлты көшіп кетті. 1988 жылдан бастап жергілікті қазақ халқының саны бірінші орынға шықты. жүктеу/скачать 1,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|