Болат мырзалиев
жүктеу/скачать 14,41 Mb. Pdf көрінісі
|
Наука и жизнь Казахстана 4 6 2020
| Қорытынды
Қорытындылай келе, баланың ұлттық мінез- құлқын қалыптастыру үшін отбасында ата-а- налар оң мен солын танып, ақыл тоқтата бас- таған балаларға: «Үлкенге сәлем бер, жолын кесіп өтпе», «Жүріп келе жатқан адам, отырған адамға, атты адам жаяуға, аз адам көпке сәлем беруге тиіс», «Үлкендер мен ғалым адамдар ал- дында көп сөйлемеуге тырыс», «Үлкен кісілерді, ананы, әйелді көлікке қолтықтап демеп мінгізу, не түсіру керек», «Үйге кісі келсе орныңнан тұ- рып , жайдары қарсы ал, киімін іл, төрге шығар», «Үлкендерден бұрын тамаққа қолыңды салма», «Тамақты өз алдыңнан алып же, кісі алдында- ғына қол созба», «Сұйық тамақты сораптамай іш», «Дастархан үстінде әдемі отырып, әдепті сөйле», «Достыққа берік,адал бол», «Әр істе де әділ бол, әділ болсаң әлді боласың», «Кешірім- ді, мейірімді, сыпайы бол» деген сияқты нақыл- дармен бағыт-бағдар беріп, жастайынан рухани азықтандыра білген. Осындай қайталанбас асыл қасиеттерді бойына сіңіре білген жас ұрпақ өсе келе халқының болашағы үшін бар күш-жігерін салатын тұлға болып қалыптасады. Ұлттық мінез адамдардың тарихи қалыптас- қан бірлестігі мен ірі топтары болып саналатын этностың, ұлттың, халықтың өмір тіршілігі мен әлеуметтік жағдайының тұтастығы арқылы таны- лады. Әрбір халық пен ұлттың, этностың өзіндік мінез-құлықтарының ерекшеліктері болатын- дығы – тарихи шындық және объектив фактор. Қазақ халқының түркі тілдес өзге халықтардан ерекшеленіп тұратын өзіндік сипаты мен қа- сиеттері бар. Ыбырай Алтынсарин еңбектерінде өз халқының мінез-құлқына тән бірсыпыра қа- сиеттерді атап көрсеткенді. Оның анықтауынша, қазақ халқына қарапайымдылық пен кішіпейіл- 116 ҚАЗА ҚСТАННЫ Ң ҒЫЛЫМЫ МЕН Ө М ІР І • НАУКА И ЖИЗНЬ КАЗАХСТАНА • SCIENCE AND LIFE OF KA ZAKHST AN дік, ашық жарқын көңіл мен кеңпейілділік, өзге нәсілді адамдарға деген достық және сыйлас- тық көзқарас, қонақжайлық пен пайымшылдық сияқты қасиеттер тән. Сондай-ақ олардың бо- йында өзге де мінез-құлық сипаттары бар. Бұл орайда қазақтардың өз жері мен Отанына, туған еліне деген шексіз сүйіспеншілігі, мал шаруашы- лығымен айналысуға икемдігі, меймандостығы мен балажандығы, өмірдің қиыншылықтары мен әділетсіз істерге төзімділігі, сөз өнерін ар- дақтауы, шешендік қабілеті, еңбексүйгіштігі мен шыдамдылығы олардың жалпы ұлттық қасиет- тері болып табылады. Біз бүгінгі таңда өткен тарихымыздағы мә- дени мұраларымызды парасатты түрде дәріп- теп, оның баға жетпес рухани құндылықтарын өзгелерге көрсете алмасақ, онда біз өркениетті елдер құрамына еніп, өзіміздің бәсекеге барын- ша қабілетті халық екенімізді таныта алмаймыз. Білім беру мен тәрбие ісінің теориялары өмір тә- жірибесімен тығыз ұштасқанда ғана адам қаже- тін толық өтей алады. Ол жөнінде XVII—XVIII ға- сырларда өмір сүрген Я.А. Коменский «Ағайын- ды чехтарды тәрбиелеудегі» халықтық дәстүрдің жақсы нәтижелеріне сүйене отырып, баланы жастайынан еңбекке және жақсы мінез-құлыққа тәрбиелеудің жолдарын көрсетіп берді. Қазақ халқының салт-дәстүрі – талай ғасыр- лардың жемісі. Оның тамыры тереңде. Салт-дәс- түр халқымыздың рухани дүниесі қалай дамы- ғанының сырт көрінісі ғана емес, сондай-ақ бү- гінгі мен кешегіні байланыстырушы алтын көпір. Осындай мұраларды ескере отырып, біз бала тәрбиесіндегі төл мәдениетіміздің мәйегін тамы- ры тереңде жатқан әдет-ғұрып, салт-дәстүріміз- дің рухани құндылықтарынан алуды жөн көрдік. Төл мәдениетінен нәр алған жастардың бола- шақта еліміздің өсіп-өркендеуіне, стратегиялық дамуына зор үлес қосарына сеніміміз мол. жүктеу/скачать 14,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|