Д. Р.ӘБдіқадырова

зқұма

лақ» 

 

14 

Қысқаша 

жазу 

 

1 

 

 

 

 

15 

Орташа жазу 

 

1 

 

 

 

 

16 

Ұзын жазу 

 

1 

 

 

 

 

17 

Ӛткен 

Тақырыптар-

ды бекіту 

 

3 

 

Ойын 

барысын 

жазу 

 

 

18 

 

 

Дебют 

48 

10, 

11, 

12 

Шебер 

ойыншылард

ың 

партиялары 

 

Ақшо

раев 

 

«Тоғы

зқұма

лақ» 

 

19 

Классикалық 

партиялар 

8 

 

Плакаттар 

 

 

20 

Жаңатас 

қорғанысы 

16 

 

Плакаттар 

 

 

21 

Қырғыз 

шалысы 

6 

 

 

 

 

22 

Дәстүрлі 

емес 

ойын  баста-

масы 

10 

 

Плакаттар 

 

 

23 

Тақырыптар

ды 

бекіту 

8 

 

 

 

 

24 

Миттельшпи

ль 

30 

12,2,5 

Ойын 

барысының 

плакаттары 

 

Ақшо

раев 

 

«Тоғы

зқұма

лақ» 

 

25 

Бай – отау 

 

2 

 

 

 

 

26 

«Тұздық» 

алмасу 

 

4 

 

 

 

 

27 

Амалсыз 

«Тұздық» 

4 

 

 

 

 

28 

9-ыншы 

отауға 

құмалақ 

жинау 

4 

 

 

 

 

29 

Тас алуға 

ойнау 

 

4 

 

 

 

 

30 

Жүріс ұтуға 

ойнау 

1 

 

 

 

 

31 

Құмалақ 

алудың 

Қырғыз әдісі 

1 

 

 

 

 

32 

Ӛткен 

Тақырыптар-

ды бекіту 

10 

 

 

 

 

33 

Эндшпиль 

 

 

36 

1,2,5,6 

Ойын 

барысы 

Плакаты 

 

Чылы

мов 

 

«Тоғы

зкорго

ол» 

34 

Құмалақ ұту 

комбинациял

ары 

12 

 

Позиция 

2-5-тен, 

4-8-ден т.б 

 

 

35 

Атсырау 

 

10 

 

 

 

 

36 

Жүрістерді 

санау 

тәсілдері 

2 

 

Плакаттағы 

тәсілдер 

5 сынып 

математ

ика 

 

 

37 

Қосымша 

жүріс ұту 

әдістері 

2 

 

 

 

 

38 

Ӛткен 

тақырыптар-

ды бекіту 

10 

 

 

 

 

39 

Жарыс 

ӛткізу 

ережелері 

2 

8 

Туризм және 

спорт 

Департамент

інің 

Ережелері 

 

 

40 

Разряд 

талаптары 

2 

7 

Бірыңғай 

Классифика-

ция 

 

 

41 

Квалификац

иялық  

турнир 

28 

7,8 

 

 

 

42 

Жарыстарға 

қатысу 

140 

7,1-4 

 

 

 

43 

Партияларды 

талдау және 

қорытындыл

ау 

41 

4,6,7 

 

 

 

 

 

 

 

Оқу ісінің меңгерушісі _______ Тренер __________ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Әр тақырыпқа арналған сабақ жоспары 

 

1 – сабақ. Дене шынықтыру – денсаулық, спорт-ұлт 

мақтанышы /2 сағ./. 

 

Сабақ  мақсаты:  Оқушыларды  Қазақстан  Республикасындағы 

дене  шынықтыру  және  спорттың  негізгі  ережелерімен  таныс-

тыру,  Қазақстан  халқының  Президенттік  сынамалар  бойынша 

дене  шынықтыру  даярлығының  негізгі  ережелерімен,  жоғары 

жетістікке жеткен  спортшылардың  ӛмірін  үлгі  ретінде  мысалға 

алып, дене шынықтыру және спортпен айналысудың керегі еке-

нін айту. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:  Дене  тәрбиесі,  спорт, 

Олимпиада, Президенттік сынамалар, салауатты ӛмір салты. 

 

Кӛрнекіліктер:  Газет  жинамалары,  мемлекеттік  қаулылар, 

Қазақстан спорт жұлдыздарының  суреттері. 

 

2- сабақ. «Тоғызқұмалақ» ойынының даму тарихы / 2 сағ./. 

 

Сабақ  мақсаты:  «Тоғызқұмалақ»  ойыны  туралы,  ойынның 

қазақ халқының кӛне  бір ойындары  екендігі туралы, жеке тұл-

ғалар туралы, қазіргі кездегі даму қарқыны туралы айтып беру. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:  Кӛшпенділер  тарихы 

мен мәдениеті туралы, құмалақ, тоғыз саны, «Абай жолы» кіта-

бы туралы, ҚР «Тоғызқұмалақ» Федерациясы, жарыстар туралы   

айтып  беру .. 

 

Кӛрнекіліктер:  А.Ақшораевтың  кітабы,  Қазақстан  қалаларын-

дағы   музейлерден   алынған  әр  түрлі   естелік  суреттер , газет  

қиындыларынан жиналған  ӛтілген  жарыстар туралы  хабарла-

малар . 

 

3-ші сабақ. «Тоғызқұмалақ» ойыны тақтасы  / 2 сағ./. 

 

Сабақ мақсаты: Оқушыларды бұрын қолданылған тақта түрле-

рімен  таныстыру,  ойынның    дами  түсуіне  байланысты  сапалы 

ӛзгерістерімен, қазіргі қолданылып жүрген ойын тақталарының 

құрылысын есте сақтау және тарихи қолданыста жүрген отаулар 

туралы айтып беру. 

 

Негізгі атаулар мен түсіндірме сӛздер: Тас ағаш, пластмассадан 

жасалынған тақталар туралы, тақтадағы отаулардың сандық нӛ-

мірлері,  қазіргі  кездегі  тақталардың  жасалуының  ерекшелікте-

рін, жылдам ойындар / блиц/, ойын диаграммаларын айту. 

 

Кӛрнекіліктер: тарихи тақталардың 5 түрі, тақта суретінің сыз-

басы кӛрсетілген плакаттар. 

 

4 -  сабақ. Жүріс. Жәй және ұтымды жүріс / 2 сағ./. 

 

Сабақ мақсаты: Оқушыларды тастарды отауларға дұрыс орна-

ластыруға  үйрету,  «Жүріс»  туралы  ойды  түсіндіру,  «Жәй  және 

ұтымды» жүрістер, ойлау қабілетін жетілдіру. 

 

Негізгі атаулар мен түсіндірме сӛздер: Жүріс. Жәй және ұтым-

ды жүрістер, жүрісті таңдау, спорттық тәлім, ұстадың жүр заңды 

ережесі. 

 

Кӛрнекіліктер:  «Тоғызқұмалақ» ойыны тақтасы   

 

5- сабақ. «Тұздық» - ойындағы жеңіске жетудің негізі / 2 сағ./. 

 

Сабақ мақсаты:  Оқушыларға «тұздықты» дер кезінде ұтымды 

алуды үйрету, «тұздықты» ойын барысындағы негізгі әдіс екен-

дігін және тәсілдерді ұтымды пайдалану туралы таныстыру, әр-

түрлі  «тұздықтардың»  қайсысы  күштірек  екендігін  салыстыра 

отырып  қорғанысқа кӛшу жолдарын түсіндіру. 

 

Негізгі  атаулар мен  түсіндірме  сӛздер:  «Тұздық»,  «тұздықтар-

дың» күші, айырбастау амалдары, амалсыз айырбас, ойын бары-

сындағы әртүрлі айырбас жолдарының нұсқалары. 

 

Кӛрнекіліктер:    «Тоғызқұмалақ»  ойыны  тақтасы,  «тұздық»  кү-

шін салыстыру кестесі. 

 

6 - сабақ. Ойынның мақсаты мен шарты  / 2 сағ./. 

 

Сабақ  мақсаты:    Оқушыларға  ойлау  қабілеттілігі  түрлерін  үй-

рету, ойын барысында ойын мақсаты мен шартын дұрыс қолда-

на  білуге,  ойынның  жалпы  білімділік  және  тәрбиелік  рӛлін  ай-

тып беру. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:  Құмалақ  алуға  ойнау 

және «атсырауға» ойнау, ойын  есебі, жеңіске жетудің айла мен 

әдістерінің негіздері, талдау, есте сақтау, ойлау қабілеттілігі ту-

ралы. 

 

Кӛрнекіліктер:    Шебер  ойыншылардың  ойындарынан  келтіріл-

ген партия кӛріністері, ойын тақтасы. 

 

7-8- сабақтар. «Атсырау»  / 4 сағ./. 

 

Сабақ  мақсаты:  Оқушыларды  эндшпиль  жағдайы  ойынында 

дұрыс  бағалауды  және  оған  ӛтудің  тиімді    жолдарын  үйрету. 

Ойын  барысында  «Атсырау»  жағдайын  дұрыс  қолдана  білудің 

рӛліне назар аудару. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:  «Атсырау»,  эндшпиль, 

ойындағы жалпы жүрісті санау жолдары. 

 

 Кӛрнекіліктер: Ойын тақтасы, Шебер ойыншылардың ойында-

рынан келтірілген партия кӛріністері. 

 

9-10-сабақтар. «Ат-жетер» отауын анықтау жолдары / 4 сағ./. 

 

Сабақ мақсаты: Оқушыларды «Ат-жетер» отауына жетуді есеп-

теу  формуласын  үйрету,  есептеудің    әртүрлі    жолдарымен  та-

ныстыру. 

 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:  «Ат-жетер»  отауы, 

«саусақпен»,  арифметикалық,  қырғыз  әдісімен,  қарсы  жақтың 

отау нӛмірін пайдаланып есептеу. 

 

Кӛрнекіліктер: Формула жазылған плакаттар, ойын тақтасы. 

11-16 – сабақтар. Ӛткен тақырыптарды бекіту / 12 сағ./. 

 

Оқушылардың ойын ережелері білімін және алғашқы мағлұмат-

тарды  толық  алғандарынан  кейін,  оларды  бір-бірімен  ойнату, 

ойын дағдыларын бекіту ӛте маңызды болып табылады. Осы ке-

зеңдерде  оқыту,  үйрету  барысында  мынандай  «Ойынды  жақсы 

ойнап меңгеру үшін-ӛте кӛп кездесулер, ойындар ойнау қажет» 

деген ұран ұстанған жӛн болып табылады. 

 

17-18-сабақтар. Ойынды жазу. Қысқа және орта жазулар /              

2  сағ./. 

 

Сабақ мақсаты:  Жазуға анықтамалар беру. 

 

Негізгі атаулар мен түсіндірме сӛздер: Ұзын жазу түрі, арнайы 

әдебиеттердегі  жазудың  негізгі  түрлері,  қысқа  және  орта  жазу-

лар. Партия ойындарын жазу-ойындарда шеберліктің ӛсу биігі-

нің жоғарылау шыңы екендігін айту. 

 

Кӛрнекіліктер:

Партия ойындарын жазу күнделігі, ойын тақтасы. 

 

19-сабақ. Ӛткен тақырыптарды бекіту / 2 сағ./. 

 

Партияларды дұрыс жазу үшін, ойын үстінде екі жақ бірдей  жа-

зып  отыруы  керек  және  келесі  ойналған  партияларды  мұқият 

тексеріп жазу керек. 

 

20-23-сабақтар. Дебют. Классикалық партиялар / 8 сағ./. 

 

Сабақ мақсаты:  Оқушыларды ойынның басында дұрыс шешім-

ге үйрету, классикалық партиялардағы негізгі жүрістерді кӛрсе-

ту, қолданған дебюттарды ойлап еске сақтау. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:  Дебют,  классикалық 

партиялар, ашық дебют. 

 

Кӛрнекіліктер:  Ашық дебют-классикалық партиялардан әртүр-

лі нұсқалары келтірілген плакаттар. 

 

24-31-сабақтар. Жаңатас қорғаны   / 16 сағ./. 

 

Сабақ  мақсаты:  Жаңатас  қорғанысының  негізгі  бір  түрін  кӛр-

сету,  оқушыларға  ашық  дебюттың  қорғаныстан  айырмашылы-

ғын үйрету. 

 

Негізгі атаулар мен түсіндірме сӛздер: Қорғаныс, жаңатас қор-

ғанысы, қырғыз нұсқалары, жабық дебют. 

 

Кӛрнекіліктер:    Жазуға  арналған  күнделік,  спорт  шеберлерінің 

партиялары, жаңатас қорғанысының әртүрлі нұсқалары келтіріл-

ген плакаттар 

 

32-34- сабақтар. Қырғыз гамбиті  / 16 сағ./. 

 

Сабақ мақсаты: Оқушыларға жабық дебюттың негізі бір түрле-

рін дұрыс қолдана білуге үйрету, ойында  әртүрлі дебюттардың 

аяқ астынан шыға келулерін айту. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:  Қырғыз  гамбиті,  жаңа 

және ескі қырғыз қорғаныстары, жабық дебют. 

 

 Кӛрнекіліктер:  Жазуға арналған күнделік, спорт шеберлерінің 

партиялары,  қырғыз  гамбитінің  әртүрлі  нұсқалары  келтірілген 

плакаттар.  

 

35-39-сабақтар. Дәстүрлі емес бастама / 10 сағ./. 

 

Сабақ  мақсаты:  Оқушыларға басқа  да  ойын  барысында  кезде-

сетін  дебюттарды  таныстыру,  бұлар  бастамалардың  әлсіз  жақ-

тары екендігін айтып түсіндіру керек. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:  А.Бойконың  дебюты, 

дәстүрлі  емес  бастамалар,  Қарағанды,  Батыс  Қазақстан, 

Оңтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан тоғызқұмалақ мектептері 

туралы айту. 

 

Кӛрнекіліктер:  Жазуға арналған күнделік, Қазақстандағы әр ай-

мақтардағы  спорт  шеберлерінің  партияларынан  кӛріністер  кел-

тіру. 

 

40-43- сабақтар. Ӛткен тақырыптарды бекіту  / 8 сағ./. 

 

Бұл  сабақтарды  бақылау-  тексеру  сабақтары  ретінде  ӛту  керек-

тігі  ескертіледі.  Бұл  мақсатта  оқушыларға    шебер  ойыншылар-

дың партияларын толық талдауы керектігі беріліп айтылады. 

 

44-сабақ. Миттельшпиль. Бай – отау / 2 сағ./. 

 

Сабақ  мақсаты:  Оқушыларға  «Миттельшпиль»,  «Бай  –  отау» 

атауларына  жалпы  анықтамалар  беру.  Оларға  дебюттен,  мит-

тельшпильге    ӛтуді  анықтауды  дұрыс  үйрету,  ойын  ортасында 

бай - отаудың күштірек жақтарын тиімді пайдалану керек екен-

дігін айту. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:  миттельшпиль,  бай-

отау. 

 

Кӛрнекіліктер:Жазуға  арналған  күнделік,  Қазақстандағы  әр  ай-

мақтардағы спорт шеберлерінің партияларынан кӛріністер келтіру. 

 

45-46- сабақтар. «Тұздық» айырбас / 4 сағ./. 

 

Сабақ  мақсаты:  «Тұздық»  тақырыбын  қайталау,  «тұздықтар-

дың»  күшін  бағалауды  оқушыларға  жеткізу,  оның  ойын  орта-

сындағы  артықшылығын,  «тұздықтарды»  алмасуды  дұрыс  пай-

далана білуді үйрету. 

 

Негізгі атаулар мен түсіндірме сӛздер: «тұздықтардың» күшті-

лігі, айырбас, амалсыз айырбас, миттельшпиль. 

 

Кӛрнекіліктер:  «Тұздықтардың»

 

күштілігі

 

кӛрсетілген

 

кесте, 

ойын тақтасы. 

    

 

 

47-48-сабақтар. Құтылмас «тұздық» / 4 сағ./. 

 

Сабақ мақсаты: «Тұздықсыз» ойнаудың тәсілі, құтылмас «тұз-

дықты» алудың дұрыс әдісі, 5,20,2 комбинациясы-  «Тұздықты» 

алудың негізгі оқу әдісі. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:  «Тұздық»,  құтылмас 

«тұздық», «тұздық» алу комбинациясы. 

 

Кӛрнекіліктер:  «Тұздық» алудың, 1-8 отаулардан алу жолдары-

ның бастапқы жағдайлары келтірілген плакаттар. 

 

49-50 -  сабақтар. 9-ыншы отаудағы құмалақтар / 4 сағ./. 

 

Сабақ  мақсаты:  9-ыншы  отаудағы  құмалақтарды  ұтымды  қоя 

білуге  үйрету,  «үштен  кӛп»  ережесімен  таныстыру  немесе 

Нигай ережесі. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:    «Үштен  кӛп»  ережесі, 

9-ыншы отау миттельшпильдегі қорғану отауы. 

 

Кӛрнекіліктер:  ойын тақтасы. 

 

 

51-52 – сабақтар. Құмалақ ұтуға ойнау / 4 сағ./. 

 

Сабақ  мақсаты:  Ойынның  ортасында  құмалақ  ұтуға  ойнаудың 

тиімділігі, құмалақ  ұтуға  ойнауға  кӛшудің  дұрыс жағдайын  ба-

ғалау. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:    Құмалақтар,  құмалақ 

ұту-партияның мақсаты мен негізі. 

 

Кӛрнекіліктер:  Әртүрлі  бастапқы  жағдайлар  кӛрсетілген  пла-

каттар. 

 

 

 

 

 

53-сабақ. Жүріс ұтуға ойнау. Құмалақ жинаудың қырғыз 

әдісі / 2 сағ./. 

 

Сабақ мақсаты: Қарсы ойнау, жағдайға қарап ойнау, жүріс ұту-

ға  ойнау,  «атсырауға»  ойнау-партиялардағы  жеңіске  жетудің 

кӛп кездесетін айла-тәсілі. 

 

Негізгі атаулар мен түсіндірме сӛздер:  Миттельшпильдегі жағ-

дай мен жүріс ерекшелігі, жүріс ұтуға ойнаудың қырғыз әдісі. 

 

Кӛрнекіліктер:  ойын тақтасы. 

 

54-58- сабақтар. Ӛткен тақырыптарды бекіту  / 10 сағ./. 

 

«Миттельшпиль»  тақырыптарында  ӛткен  тақырыптарды  толық 

түрде  меңгеруді  келесі  сабақтарда  партиялардың  барысын,  ор-

тасынан бастаған жӛн. Бұл үшін  шебер ойыншылардың партия-

ларынан,  6-10  жүрістен  соң  ойын  жағдайларын  міндетті  түрде 

талқылау керек. «Дебют» тақырыптарында қайталау мен бекіту 

мақсатында, дайындалған партиялар жағдайында дебютті дұрыс 

анықтауды талап ету керек. 

 

59-64-сабақтар. Эндшпиль. Құмалақ ұту жолдары  / 12 сағ./. 

 

Сабақ  мақсаты:  Оқушыларға  ойынның  ортасында  эндшпильге 

дұрыс кӛшкендігі туралы анықтауды үйрету. Тәсіл қолдану әдіс-

тер жағдайы кӛмегімен партияны жеңудің амалдары. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:    Эндшпиль,  5-тен              

2,8-ден 4, 10-нан 6 жағдайлары- құмалақ алудың алғы әдісі. 

 

Кӛрнекіліктер:    Әртүрлі  жағдайлардағы  амалдар  кӛрсетілген 

плакаттар, ойын тақтасы. 

 

65-69-сабақтар. «Атсырау» / 10 сағ./. 

 

Сабақ мақсаты: Эндшпильге қорғаныс пен тәсілдер, «атсырау» 

жағдайы эндшпильге негізгі әдіс. 

 

Негізгі  атаулар  мен  түсіндірме  сӛздер:    «Атсырау»  жағдайы 

эндшпильде  «тұздық»  жағдайынсыз  түрі,  «тұздықтардың»  әр 

түрлі күштілігі жағдайы. 

 

Кӛрнекіліктер:    Әртүрлі  бастапқы  жағдайлар  кӛрсетілген 

плакаттар.  Отау  саны 8,2  «тұздықтарына»  ерекше  назар  аудару 

керек. 

 

70-сабақ. Жүрістерді санау жолдары / 2 сағ./. 

 

Сабақ мақсаты: Оқушыларды «атсырауға» дейінгі математика-

лық есептеу әдістерімен таныстыру. 

 

Негізгі атаулар мен түсіндірме сӛздер:  2n, 3n-2, 4n-5, 5n-9, 6n-

14 формулалары және т.б. 

 

Кӛрнекіліктер:Математикалық формулалар кӛрсетілген плакаттар

. 

 

71- сабақ. Қосымша жүрістермен ұтудың әдістері / 2 сағ./. 

 

Сабақ мақсаты: Қосымша жүрістермен ұтудың негізгі әдістерін 

үйрету:  қарсыластың  отауларындағы  құмалақтардың  жиналып 

қалуын  есептеу  арқылы,  (негізі  екінші  отаудағы),  қарсыластың 

жүрісінің  амалсыз  азаюын  есептеу  арқылы,  ӛз  жағының  құма-

лақтарының дұрыс орналасуын есептеу арқылы. 

 

Негізгі атаулар мен түсіндірме сӛздер:  Қосымша жүрістер. 

 

Кӛрнекіліктер:  Әртүрлі  жағдайлар келтірілген плакаттар, ойын 

тақтасы,  шебер  ойыншылардың  партияларынан  алынған  клас-

сикалық  жағдайлар. 

 

72-76- сабақ. Ӛткен тақырыптарды бекіту  / 10 сағ./. 

 

 «Эндшпиль» тақырыптарындағы сабақтарды пайдалы бекітуде, 

шебер  ойыншылардың  партиясының  аяқ  жағын  кӛбірек  ойнап 

кӛңіл бӛлуіне жол беру керек. Осы эндшпильдегі дұрыс жалғас-

тыруларды әр сабақта терең талдап, кӛрсетіп отыру керек. Осы 

оқыту жағдайларында шебер ойыншылардың ойындарының бас-

тапқы қалыптарына оқушыларды жұмылдырып отыру керек. 

 

жүктеу/скачать 440,81 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: