| ӘЛИХАН БӨКЕЙХАНОВ
(1866–1938)
Туған жері: бұрынғы Семей облысы, Қарқаралы уезі, Тоқырауын болысының 7-ауылы (қазіргі Қарағанды облысы, Ақтоғай ауданындағы бұрынғы Қаратал кеңшары).
Қызметі: Алашорда мемлекеті мен Алаш партиясын (1917–1920) ұйымдастырушы әрі төрағасы, мал шаруашылығын зерттеуді ғылыми жолға қоюшы, ғалым, аудармашы, ормантанушы, экономист, тарихшы, этнограф, әдебиеттанушы, публицист ретінде қазақ халқының саяси әлеуметтік, мәдени рухани тарихында өшпестей із қалдырған ұлы тұлға.
Ата тегі – Шыңғыс ханның үлкен ұлы Жошыдан тарайтын төре тұқымы.
9 жасында әкесі оны Қарқаралыға апарып, жергілікті молданың қолына оқуға береді. Бірақ зерделі бала молдадан оқығандардан гөрі осындағы мектепте оқып жүргендердің сауаттылығын аңғарып, қаладағы үш сыныптық бастауыш мектепке өз еркімен ауысып алады. Бұдан кейін ол Қарқаралы қаласының үш жылдық училищесіне түсіп, оны да «өте жақсы» деген бағамен бітіріп шығады.
1886–1890
|
Омбы техникалық училищесінде оқып шығады.
|
1890–1894
|
Петербург Орман институтының экономика факультетін бітірген. Содан соң училищеде математикадан сабақ береді.
|
Қараша
1905
|
Мәскеуде өткен земство және қала қайраткерлерінің съезінде қазақ халқының жоғын жоқтап сөз сөйледі. Сөзінде ол қазақ халқының тіл, сайлау, дін т. б. бостандықтары мәселесін көтерді.
|
Маусым
1906
|
Семейде өткен қазақ сайлаушыларының съезінде «Халық бостандығы» партиясының бағдарламасын қуаттап сөз сөйлейді. I Мемлекеттік думаға Семей облысы қазақтары атынан депутат болып сайланды.
|
1906
|
Омбыда шыққан кадеттік «Голос степи», «Омиш» және «Иртыш» газеттерінде редактор.
|
1908
|
Петербургте шыққан меньшевиктік «Товарищ», кадеттік «Речь», «Слово» газеттерінде редактор.
|
1908
|
Самараға жер аударылды.
|
Маусым
1914
|
Мемлекеттік думадағы мұсылман фракциясының ұйымдастыруымен шақырылған Бүкілресейлік мұсылман съезіне қатысты, мұсылман фракциясы бюросының тұрақты мүшесі болды.
|
20.03.
1917
|
Уакытша үкіметтің Торғай облысы комиссары және Түркістан комитетінің мүшесі қызметіне тағайындалды.
|
Шілде
1917
|
Бірінші жалпықазақ съезі өткізілді, сондай-ақ «Алаш» партиясы құрылды.
|
1917
|
5-13 желтоқсанда Орынборда қазақ мемлекеттігі туралы мәселе қараған жалпықазақ съезд болды. Күн тәртібіндегі ең негізгі мәселе – кеңестік билікке қатынас жөнінде баяндаманы Бөкейханов жасаған. Съезд қазақ облыстарын бүліншіліктен сақтау мақсатында уақытша «Ұлт кеңесін» құрып, оның аты «Алашорда» болсын деген шешім қабылдады. 25 орыннан тұрған бұл үкіметтің төрағасы болып көпшілік дауыспен Бөкейханов сайланды.
|
1927
|
1 қазанынан бастап Мәскеуде ОГПУ органдарының бақылауында тұруға тиіс болды. Мәскеуде қызмет ету мүмкін болмай, Қазақстанға қайтып оралады.
|
1928
|
Алматыда ҚазМУ-да сабақ береді.
|
2.06.
1929
|
Алматыда Алаш қозғалысының 43 қайраткерімен бірге тұтқынға алынып, сол жылдың соңында Мәскеудегі Бутырка абақтысына жөнелтілді
|
27.09.
1937
|
КСРО Жоғарғы соты әскери коллегиясының негізсіз үкімі бойынша ату жазасына кесіліп, Москвада атылған. «Дон зиратында» («Донское кладбище») жерленген.
|
Соңғы тергеуде Алаш партиясы мен кеңестік билікке қарсы әрекеттеріне байланысты барлық жауапкершілікті өз мойнына алып, актық сөзінде: «Кеңестік билікті сүйген емеспін, бірақ, мойындауға мәжбүрмін»,– деп мәлімдеді.
|
14.05.
1989
|
КСРО Жоғарғы сотының қаулысы бойынша әрекетінде қылмыс құрамы жоқ болғандықтан ақталды.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
