Әлем флорасы мен фаунасы пәнінің мақсаты мен міндеттері
жүктеу/скачать 83,87 Kb.
|
| Космополиттер (биогеографиядағы) — барлық құрлықтарда немесе мұхиттарда өмір сүретін өсімдіктер мен жануарлардың түрі. Космополит өсімдіктерге жататындар, мысалы, көптеген төменгі сатыдагы организмдер (бактериялар, саңырауқұлақтар) және бірқатар су өсімдіктері (шалаңдар, қамыстар тағы басқалар.). Космополит жануарларга жататындар — теңіз жануарлары (мидин ұлуы), сондайақ жер бетіндеғі жануарлар, мысалы, жағалық қарлығаштар т. б.
Эврихор – негізінен микроскопиялық ағза, экологиялық және географиялық кең таралған.Космополиттен де кең. Диаспора (грекше «жайылып таралу») - шыққан елінен тыс өмір сүретін, тұрғылықты елінде біртұтас және тұрақты этникалық топтар құратын, өзінің жеке басы мен қауымдастығын сақтау және дамыту үшін әлеуметтік институттары бар халықтың (этнос) бөлігі. Диаспорамен қарым-қатынасты көптеген елдер сыртқы саясаттың маңызды бағыты ретінде таниды. Кейбір елдер үшін (Израиль, Армения, Үндістан) тарихи отанына саяси және экономикалық қолдау көрсететін диаспоралар ерекше маңызды рөл атқарады. Диаспора ұлттық мәдениетті сақтау мен ұлттық бірегейлікті қалыптастыруда да маңызды рөл атқара алады. Вегенер теориясы. Материктердің баяу жылжуының алғашқы ғылыми теориясын неміс метеорологы және геологы Альфред Вегенер тұжырымдаған. 1912 жылы ол материктердің геологиялық құрылымындағы көптеген ұқсастықтарды, сондай-ақ геологиялық өткендегі қазба флора мен фаунаның ортақтығын көрсетті. Алыс дәуірлердегі климаттың сәйкес келуі де күшті дәлел болды. Вегенер гранитті жыныстардың жұқа қабаты жер бетінде алғаш рет пайда болды деп мәлімдеді. Уақыт өте келе гранит блоктары шамамен 570-280 миллион жыл бұрын болған бір үлкен пра-континентке - Пангеяға шоғырланды. Сонымен бірге бұл жерді қоршап тұрған пра-мұхит пайда болды. Содан кейін Пангея бөлініп, кішігірім бөліктерге бөлінуді жалғастырды. Сол жылдардағы бұл революциялық теория көптеген түсініксіз геологиялық фактілерді жай ғана түсіндірді. Вегенер материктердің қозғалыс механизмін Жердің айналуы мен Жердің, Күн мен Айдың өзара тартылуы нәтижесінде тепкіш күштердің әрекетімен негіздеді. Осылайша ол Солтүстік Американың Еуропа мен Африкадан бөлінуін, Атлант мұхитының пайда болуын, сондай-ақ Американың екі континентінің алдыңғы бөлігіндегі Кордильера мен Анд тауларының орасан зор қатпарлы тау жоталарының қарқынды қалыптасуын түсіндірді. Тынық мұхиты платформасында алға жылжу.Материктердің полюстерден экваторға қарай жылжуы Жердің айналмалы қозғалысы нәтижесінде Еуропа мен Африканың соқтығысуына әкеліп соқтырды, нәтижесінде Африкада Атлас таулары, ал Альпі, Карпат, Динар таулары және Еуропадағы басқа тау жоталары. Гималай тауларының пайда болуы, өз кезегінде, Декан тауларының Азиямен соқтығысуы нәтижесінде болды. Бұл жас тау жоталары Вегенер бойынша жалпы танылған дрейф бағыттарына дерлік перпендикуляр құрлықтардың баяу қозғалысы нәтижесінде пайда болды.Ескі тау жоталары әртүрлі бағыттарға бағытталған, мұны Вегенер полюстердің де, Жердің айналу осінің сол уақыттағы ауытқу бағыты тәуелді болатын әртүрлі орналасуымен түсіндірді. Реликт ареал. Реликт өсімдіктерге жалпы сипаттама Реликт[1] (лат. relіctum — қалдық) — геологиялық замандарда кеңінен таралған, осы кезде тек шағын алқаптарда сақталған өсімдіктер мен жануарлар түрлері немесе табиғи бірлестіктер. Реликттер өздері тіршілік еткен заманның жасымен: мыс., палеозой заманымен (латимерия), мезозойзаманымен (гаттерия, гинкго), кайнозойзаманымен (секвойя, қортық қайың, т.б.) ерекшеленеді. Кайнозойдың мұздану немесе мұзданудан кейінгі кезеңінен сақталған Реликт өсімдіктер мен жануарлар палеонтологиялық Реликтілер деп аталады.Қазақстанда нағыз Реликт жануарларға қоқиқаз бен реликт шағала жатады: олардың алғашқысы байырғы мекенінен тым алыстап кеткен, соңғысы тек Алакөлдіңалабында ұялайды. Жануарлар мекенінің өзгеруі олардың тіршілік жағдайларының ұзақ уақыт өзгеріп отыруына байланысты. Қазір жұпартышқан, Мензбир суыры, жалман, Үстірт арқарының таралу аймағы тарылып кетті. Ал Жетісу аяқтыбалығы Қазақстанда ғана сақталып қалған. Ертеде ылғалды жерлерді қоныс еткен, оңт. өңірлерге ғана тән кейбір жануарлар (кіші аққұтан, сары құтан, сұлтан тауығы, қырғауыл, бірқазандар, т.б.) Реликт жануар ретінде Каспий т-нің солт-нде тіршілік етеді. Қазақстанда Реликт өсімдіктер деп Шарынөз-нің аңғарында кездесетін шаған (ерен) тоғайын атауға болады. Скрэб. Скрэбтің алып жатқан жері, типтері Скрэб (англ. scrub - бұта, қалың бұталы шөп) - Австралияның құрғақшыл аудандарда қуаң жер өсімдіктері, (ксерофильды), көбінесе мәңгі жасыл бұталардың және аласа ағаштардың қалың ормандары. Бұталы эвкалиптердің, (ең құрғақ аудандар), әртүрлі акациялар, казуарин, шөлмекті ағаш кездеседі, (ылғалдылау аудандарда); бұршақ, мирта тұқымдасынан көп бұташалар басым болады. Діңдері майысқан, өте бұтақталған, жапырақтары ксероморфты ағаштар болады. Ормандағы аласа ағаштар тобы көбінесе болмайды, әлсіз дамыған шөптесін жамылғыда, шымқабатты астық тұқымдастар, ащышөптер, кейбір суккуленттер болады. Скрэб деп осыған ұқсас Африканың және Үндістаннын өсімдіктер типін айтады Биосферадағы геохимиялық зат айналымдары. Зат айналымы атмосферадағы, литосферадағы, сонымен қатар, биосфера құрамына кіретін қабаттардағы жүретін процестерге заттардың бірнеше рет қатысуымен көрінеді. Заттардың бүкіл ғаламшарды қамтитын айналымын негізінен екіге бөліп қарастырады: үлкен (геологиялық) және кіші (биологиялық немесе биотикалық). Өсімдік судағы сутекті фотосинтез процесі кезінде органикалық заттарды түзуге пайдаланып, молекулалық оттекті бөліп шығарады. Тірі организмдередің тыныс алу мен органикалық заттардың тотығу процестерінің нәтижесінде су қайтадан түзіледі. Гидросферадағы барлық бос су өзінің тіршілік ету тарихында айырылу мен ғаламшардағы тірі затта жаңадан қайта түзілу циклінен бірнеше рет өткен. Жерде бос оттектің өте жоғары мөлшері бар ерекше атмосфераның болуы фотосинтез процесіне байланысты. Атмосфераның жоғарғы қабатында озонның түзілуі, оттек айналымымен тығыз байланысты. Өсімдіктердің фотосинтездік белсенділігінің қосымша өнімі болып табылатын оттек су молекулысынан босап шығады. Жердегі азоттың 2%-нан аз мөлшері атмосфера мен тірі заттың құрамында болады, міне осы ғаламшардағы тіршілікті ұстап тұрады. Азот ең маңызды органикалық молекулалар – ДНҚ, белок, липопротеидтер, АТФ, хлорофил, т.б. құрамына кіреді. Өсімдік ұлпаларындағы оның көміртекпен арақатынасы шамамен 1 : 30-дай, ал теңіз балдырларында 1 : 6-дай. Азоттың бір бөлігі атмосферадағы электр зарядтары кезінде оксидтердің түзілуі нәтижесінде фиксацияланады. Қазіргі заманауи өнеркәсіп атмосферадағы табиғи азот фиксациясынан жоғары мөлшерде азотты фиксациялап, оны ауылшаруашылық өсімдіктерінің өнімін жоғарылату үшін пайдалынады. Осылайша, биосферада тірі организмдер құрамына кіретін барлық элементтердің айналымы жүреді. Қазіргі заманғы айналым соңғы 600 млн. Жылдағы жылдамдық пен айналымдардың сипатына жақындады. Биосфера тәртіпке салынған аса зор экожүйе, бұнда организмдер тек ортаға бейімделіп қана қоймайды, олар Жерде тіршілікке қолайлы жағдайды өздері жасайды және қолдайды. 13.Организмдердің биіктік белдеу бойынша таралуы. жүктеу/скачать 83,87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|