Эмбриология
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев
| 61
Гиалоплазма Гиалоплазма (грек тілінен hyalines — мөлдір) немесе цитоплазманың матриксі жасушаның манызды бөлігі, нағыз ішкі ортасы болып табылады. Электронды микроскопта цитоплазманың матриксі гомогенді немесе электронды тығыздығы төмен ұсактүйіршікті зат түрінде анықталады. Ги алоплазма — коллоидты үйымалы жүйе. Бүл жүйе күл түріндегі жағдайдан гель түріндегі затка және керісінше, ауысуға кабілетті. Гиалоплазманың ұйымдастырылған, ретке келтірілген көпкомпонентті жүйесінде оның жеке аймактары өздерінін агрегаттык жағдайын сырткы жағдайға немесе кызметтік кажеттілікке орай өзгертуі мүмкін, сырт көзге күрылымсыз ги- алоплазмада әр түрлі нәруыз молекулаларының фибриллярлык, жіпшелік кешендерінің пайда болуы және ыдырауы жүріп түрады. Гиалоплазманың кұрамына негізінен әр түрлі глобулярлык нәруыздар кіреді. Олар эукариот- ты жасушалардағы нәруыздардын жалпы мөлшерінің 20—25%-ын күрайды. Гиалоплазманың маңызды ферменттерінін катарына канттардын, азотты негіздердін, амин кышқылдардың, липидтердің және баскадай маңызды қосылыстардың метаболизмінің ферменттері жатады. Гиалоплазмада нәруыз синтезі кезіндегі амин кышқылдарды белсендіру ферменттері, транспорттык (трансферлік) рибонуклеинді кышкылдар (тРНҚ) орналасады. Гиалоплазма да рибосомалар мен полирибосомалардың (полисомалардың) катысуымен жасушаның өзінің меншікті кажетіне керекті, осы жасушаның тіршілігін колдауға және камтамасыз етуге арналған нәруыздардың синтезі жүреді. Жасушаның осмостык және буферлік касиеттері гиалоплазманың күрамы мен күрылымына карай аныкталады. Гиалоплазманын маңызды кызметі осы жартылай сүйық ортанын жасушаның бүкіл күрылымдарын біріктіріп, олардың бір-бірімен химиялык әрекеттесуін камтамасыз ету. Гиалоплаз ма аркылы жасушаішілік тасымал үдерістерінің көп бөлігі іске асырылады: аминокышкылдардың, май кышкылдарының, нуклеотидтердін, канттардын тасымалы жүреді. Ол жерде плазмалык мембранаға, одан митохондрияларға, ядроларға және вакуольдерге бағытталған иондардың түракты легі болады. Гиалоплазмада аденозинтрифосфаттың (АТФ) анаэробты синтезі — глико лиз өтеді. Ол жерде АТФ молекулаларының негізгі бөлігінің жиналуы және тасымалы жүреді. Гиалоплазмада көптеген заттардың — гликогеннің, май тамшыларының, кейбір пигменттердің — коры жинакталады. 4.2 .2. Органеллалар Органеллалар барлык жасушалар үшін міндетті және тұракты, тіршілік үшін маңызды кызметтер аткаратын, микрокүрылымдар. жүктеу/скачать 74,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|