Мазмұны Кіріспе Компьютерлік желілер туралы жалпы түсінік І тарау
Компьютерлік желілер туралы түсінік
жүктеу/скачать 103,01 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Электрондық оқулықтар, электрондық зертханалық жұмыстар жасау мәселесі.
| Компьютерлік желілер туралы түсінік
Ең қарапайым желі (network-сеть) кем дегенде 2 компьютерден тұрады. Олар мәліметтерді бірігіп пайдалана алатындай кабель (бірнеше сымнан тұратын өткізгіш) арқылы жалғасқан. Барлық желілер күрделілігіне қарамастан бір-бірімен осы кабельдер арқылы жалғасады. Компьютерлік желілердің пайда болуы мәліметтерді бірігіп пайдалануға көп көмегін тигізеді. Дербес компьютер – құжат құруда, кесте дайындауда, графикалық мәліметтер және басқа да ақпараттардың түрлерімен танысуда тиімді құрал. Бірақ ол сіздің жұмысыңыздың нәтижесін тез арада басқа біреумен бөлісуіңізді қамтамасыз етпейді. Желі болмаған жағдайда жасалынған жұмыспен басқа қолданушылар жұмыс жасау үшін әрбір құжатты қағаз бетіне шығаруға немесе дискетке көшірмесін түсіруге тура келеді. Сонымен қатар барлық қолданушылар құжаттың көшірмелерін өзгертіп-түзеткенде, ол құжатты қайта жинап өңдеу қиындық туғызатын. Жұмыстың мұндай схемасы автономиялық ортадағы (автономная среда) жұмыс деп аталады. Егер де осындай ортадағы әрбір қолданушы өзінің компьютерін басқа компьютерлердің желісіне қосса, онда ол қолданушы олардың құжаттарымен де, принтерімен де ортақ жұмыс істей алар еді. Яғни, компьютерлер тобының және басқа құрылғылардың бірігуі желілер деп аталады. Ал, біріккен және ортақ қолданылатын компьютерлердің қоры желілер арақатынасы деп аталады. Желіге қосылған компьютерлер келесі мүмкіндіктерді бірігіп пайдалана алады: Мәліметтер қорымен; Ақпараттар қорымен; Принтерлермен; Модемдермен; Басқа да құрылғылармен. Электрондық оқулықтар, электрондық зертханалық жұмыстар жасау мәселесі. 1.1. Телекоммуникациялық жүйелерге негізделген білім беруші электрондық басылымдар мен қорлар Біздің өркениетіміздің күллі тарихы қоғамның қалыпты дамуы үшін, адамдар арасында ақпараттық алмасулардың маңызы зор екендігін көрсетті. Бұл тұрғыда ақпараттық алмасу ерекше роль атқарады. Бір адамнан екінші бір адамға ақпарат алмасу мүмкіндігінің, нәтижесінде, мүмкін, оның пайда болуымен бір уақытта мұны оқыту ісі де келіп шықты. Қазіргі кезде оқытушы мен оқып жатқан адамның жұмыстарының жемісті болуы да ақпараттық алмасулардан тұратын болып келетіндігі кездейсоқ емес. Білім беруші электондық басылымдар мен қорлар ақпаратты жеткізуде қазіргі заманғы технологияның мүмкіндіктері мен артықшылықтарына сүйене отырып, осы секілді алмасуларға жол ашады. Қазіргі әлемде ақпараттық алмасу процесінде компьютер мен телекоммуникацияның компьютерлік құралдары үлкен роль атқарады. Өткен ғасырдың алпысыншы жылдардың орта шенінде адамдар бір-бірімен компьютерлерін байланыстырып үйрене бастады. Мұның өзі компьютерлердің компьютерлік желіге қосуына, бірнеше компьютерлердің кез-келгенінде отырып, әрбір адамның құралдық, программалық және ақпараттық осынау қорлардың бүкіл бірлігін пайдалану арқылы, ақпарат алмасуына мүмкіндік ашып берді. Бұл сияқты желіде жекелеген компьютерді пайдаланушылар өзара файлдары мен хабарламаларымен алмасуға желілік принтерді және де басқа да перифери-йлік құрылғылармен , әсіресе, ақпараттарды қолдана отырып, дербес компьютер желісінде бар іріктеліп, екшелген ақпараттармен пайдалануға мүмкіндік ала алады. Өзара байланысты компьютерлерді әр түрлі көзқарас тұрғысынан қарастыруға болады. Бір жағынан, компьютерлерді біріктіру дегеніміз бұл- компьютерлік желі болып табылады. Екінші жағынан – бұл кеңістікте ақпарат берудің, адамдардың қарым-қатынас жасау құралы деген сөз. Міне нақтылы осы құрылғының арқасында, компьютерлік желілер көбіне-көп жағдайларда телекоммуникация желілері деп аталып жүр. Жергілікті және глобалды телекоммуникациялық желілер деген бар. Заң бойынша, жергілікті деп, аудан, қала, ел көлеміндегі бір ғана ғимараттың ішіндегі бір ұйым, мекеменің компьютерлерін байланыстыратын желіні атайды. Басқаша сөзбен айтар болсақ, көбінесе жергілікті деп, кеңістік жағынан шектелген желі аталады. Жергілікті желілер білім беру жүйесінде де таралған. Мектептердің, жоғары оқу орындарының және басқа да білім беру мекемелерінің көпшілінінде жергілікті желімен жұмыс істейтін компьютерлер бар. Сонымен қатар, қазіргі заманғы технологиялар әр түрлі ғимараттың ішіндегі компьютерлерді ғана емес, сондай-ақ түрлі әр түрлі континенттердегі жекелеген компьютерлерді байланыстыруға мүмкіндік береді. Түрлі елдерде болуына қарамастан, филиалдары бір ғана компьютердің жергілікті желісіне жалғанған оқу орындарының болатындығы кездейсоқтық емес. Оның үстіне, жергілікті желілер білім беру саласында бар жергілікті желілерден хабар беретін әр түрлі оқу орындарының компьютерлерін де біріктіре алады. Жергілікті желілерге қарағанда глобалды желілер кеңістіктік шектеушілікке бағынбайды. Глобалды желіге кез-келген компьютер қосыла алады. Кез-келген адам осы желіге орналасқан ақпаратпен қатынас орнатуға мүмкіндік ала алады. Глобалды телекоммуникацияның барынша көп тарағандығының мысалы Интернет желі болып табылады. Интернет жалғыз ғана телекоммуникаци-ялық желі емес. Одан басқа Fido немесе Sprint желілері де бар. Осылайша, мектептердің көпшілігі мен жоғарғы оқу орындары жергілікті желімен де, глобалды желімен де жұмыс істей береді. Негізінен алғанда жергілікті және глобалды желі деген түсініктің өзі де біржақты екендігін түсінген абзал. Сонымен, мәселен, білім беру жүйесінің телекоммуникациялық желісі бір жағынан, денсаулық қорғау, қорғаныс, өнер немесе мәдениет жүйесіндегі ұйымдарындағы коомпьютерлерді қамтымайтындығы тұрғысынан алғанда, жергілікті де, екінші жағынан, мұндай желі түрліше континенттерде орналасқан білім беру жүйесі мекмелерінің компьютерлерін қамти алады және осы жағынан алғанда, мұны толықтай алғанда глобалды деп есептеуге де болады. Текоммуникациялық желілерді адам өмірінің барлық салаларына енгізу кеңінен сипат алып отырғанын білім беру саласынан жиі көреміз. Мұның өзі интернет глобалды желісінің пайда болуымен тығыз байланысты. Білім беру саласында телекоммуникациялық желілерді пайдалану, негізгілері мына төмендегідей болып табылатын жаңа мүмкіндіктерге жол ашады: - оқу-әдістемелік ақпараттарымен қатынас орнатуды кеңейту; - оқушылардың қарым-қатынастық машықтарын, байланыс жасау мәдениетін, ақпарат іздеуді меңгеруін қалыптастыру; - шұғыл түрдегі ақыл-кеңес беру арқылы көмек көрсетушілік; - білім беруді дербестендіру, өз бетінше жұмыс істеуге арналған қорларды дамыту; - нақтылы уақыт ішінде виртуалды түрдегі оқу сабақтарын (семинарлар, лекциялар) өткізуді қамтамасыз ету; - қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру; - біріккен зерттеу жобаларын ұйымдастыру; - ғылыми-зерттеу қызметін модельдеу; - күрделі және қауіпті нысандарды модельдеу, қатынас орнату; - педагогтардың желілік бірлестігін қалыптастыру; - оқушылардың желілік бірлестігін қалыптастыру; - оқып үйренушілер санасында сыни тұрғыда ойлауды, іздеу машықтары мен қажетті және дұрыс ақпараттарды іріктей білуге қол жеткізу. Білім беруде пайдаланылатын телекоммуникациялық құралдар, телекоммуникациялық желілерде ақпарат алмасуды қамтамасыз ететін білім берудің ақпараттар құралы болып табылады. Білім беру жұмысында телекоммуникация құралдары мен қорларды пайдалану, электрондық почта, телеконференция, жойылған қатынасты ақпаратқа қайта орнату сияқты қоғамдық телекоммуникациялық сервистерге енгізіліп отыр. Әлемдік, ресейлік және қазақстандық ақпараттық Интернет-қорлардың көптүрлілігі глобалды телекоммуникациялық желілердің аса үлкен ағартушылық қуат-күшке ие екендігінің айғағы. Педагогтар мен білім алушы шәкірттер үшін бірдей қажетті білім беруші электрондық басылымдар мен қорлар саналатын гипермәтіндер ең жақсы технология. Ақпараттарды гипермәтіндік түрде түсінудің астарында айқындалған мәтіндік көріністердің бір түрінен екінші түріне ауысып отыру арқылы мәтінді дәстүрлі түрде ұғыну түсінігі жатыр. Осыдан келіп, гипермәтін немесе линейлі емес деп аталатын жүйе келіп шығады. Гипермәтіндік жүйені компьютерлендірудегі негізгі идея, гипермәтіндік мақалалардың сақталып отыруы мен олардың өзара алмасып отыруының қамтамасыз етілуі болып табылады. Алайда, гипермәтін әрқашан да компьютермен және сәйкес түрдегі авттоматтандыру технологияларымен тығыз байланысты болып отырады. Гипермәтінді кеңінен қолдану, оқу, сондай-ақ, кәсіптік білім беруде де көптеген артықшылықтарға ие. Олардың қатарында: гипермәтіннің автоматтандырылған жүйеде оқытудағы мүмкіндігі, көптеген элементтер тобын ғана емес, ақпарат беру жүйесінің артықшылықтарын да қарастыруға мүмкіндік береді.; жаңалықтың ауқымды қорларда ұсынылуы. Көлеміне қарамастан, гипермәтіндік жүйе қажетті деген ақпараттарға қол жеткізуге, нақтылы пайдаланушының есебінен құрылатын іздеу стратегиясын ұсынуға мүмкіндік туғыза алады. Гипермәтін әрбір аспектінің немесе ұғымның байланыстары жайын білдіре алатын болғандықтан, интеллектуалдық қызметті көтермелеуді қамтамасыз ету; Пайдаланушының гипермәтіндік жүйені қолдануына шектеудің қойылмауы, және пайдаланушы қызметінің гипермәтіндік жүйеге бағытталуы; Ақпараттар семантикалық талаптар бойынша ұйымдастрылуы, мұның өзі ообъективті ақпараттық ортаның артықшылықтарына байланысты туындап жатады. Осы жоғарыда аталған қасиеттер гипермәтінді қай салада қолданылып отырғанына қарамастан, әмбебап технология ете түседі. Бірақ, мұндай ақпараттық жүйелердің оқу процесін ұйымдастыру мен жүзеге асыру мәселелеріне қатысты тұрғыда алғанда, өзіндік ерекшеліктері де жоқ емес. Мына төменде көрсетілгендей, педагогикалық аспектілер туралы әңгіме етудің де маңызы аса зор: гипермәтін принципімен құрылған метариалды үйрену қабылдау материалды игеру мен негізгі мазмұнның есте қалуына аса оңтайлы, ыңғайлы; практикалық сабақтарда қолданылып жүрген гипермәтін, білім алушыларға түрлі мүмкіндіктерге ие, сондай-ақ, өз тарапынан жасалатын жұмыстар мен білім алушылардың белсенді іс-қимыл жасауына динамикалық жүйе дарытады; гипермәтінмен жұмыс істеу білім алушылардың интеллектуалдық дәрежесін көтереді; Ақпараттарды гипермәтіндік ұғымдарға негізделген жұмыстар түрінде оқыту, білім алушылардың түрліше ақпараттардан және оларды түрлі нұсқада қолдана білуден хабардар болуы; Гипермәтінді пайдалана отырып, материалды игерту, білім алушылар санасында оқып оотырған дүниелері жайлы нақты ұғымның қалыптасуына мүмкіндік ашады; Гипермәтін оқу прцесінде компьютерлік және телекоммуникациялық техниканың енгізілуіне мүмкіндік беретін практикалық құрал болып табылады. Ал енді гипермәтінге кеңінен тоқталайық. Гипермәтіннің негізгі компоненті оның зімен тұрғылас мақаласындағы нақтылы мәтін мен сілтемелер тізімі тақырыбына құрылған бас тақырыпшадан тұратын анықтамалық немесе ақпараттық мақала болып табылады. пайдалану ыңғайлылығына қарай, гипермәтін әліпбилік көрсеткішпен жасақталған да болады. Ақпараттық мақала мақалада бейнеленіп отырған нысанның аты мен заты болып табылатын бас тақырыптан тұруы керек.мақалалардың өзі тез оқылатын, бір қарап көз жүгірткеннің өзінде оны әрі қарай жалғасырып оқуға қызықтырып тұратындай не болмаса ол тұрғылас өзге материалдармен танысып өтіп кетудің қайсысы дұрыс екендігін сілтей алатындай бьлуы шарт. Басты мазмұндық жүк көтеріп тұрған мақаланың негізгі элементі мәтін болып табылады. Хабарламалық мақаланың мәтіні ұғыммәнін айқындайтын мысал, дәлел, айғақ, салыстыру, бағалаулар сияқты формадағы түсініктермен толыққан болуы да мүмкін. Мәтінді тез көзжүгіртіп оқып шығу, егер, осы сияқты көмекші ақпарат негізгілерінен, басты деген ақпарат түрлеріне қарағанда тез көзге түсетіндей болса, тез қабылданады. Мысалы, ол аса кішкентай әріптермен басылған немесе негізгі хабарламадан айтарлықтай оң жаққа бейімделіп бөлек абзацта жазылған болуы мүмкін. Мұнан басқа, қазіргі заманғы компьютерлік құралдарды гипермәтінді ұйымдастыруға пайдалану, оны жасаушыларға ағартушылық сипаттағы электрондық басылымдар мен қорларды қолдануға мүмкіндік береді. Оқыту ісіндегі электрондық басылымдар мен қорлар гиперсілтеме ретінде мына сияқты түрде қолданылады: терминдер мен ұғымдар сөздіктеріне арналған сілтемелер; дербес жайларға (портеттер мен қысқаша библиографиялық мәліметтер) арналған сілтемелер; Статистикалық иллюстрацияларға сілтемелер (бейнелеу және шартты-графикалық); Мультимедиялық элементтерге арналған сілтемелер (анимациялық көріністер, аудиожазбалар мен бейнекөріністер); Хрестоматиялық немесе қосымша материалдарға сілтеме; Мәтіннің құрылымдық элементтеріне сілтеме (бөлімдерге бөлу, тақырыптың нөмірі, пункті мен подпункті, бекітуге арналған сұрақтар тізімі немесе жазылып қойылған ауызша және т.б. тізімі); Монографиялар, оқу және ғылыми әдебиеттеріне сілтеме (тақырыптың немесе бүкіл курстың соңында келтіріледі); Жағрафиялық атаулар тізіміне сілтеме; Интернет желісінің ақпараттық қорларына сілтеме. Білім беруші электрондық басылымдар мен қорлар түрінде тек қана сөздер емес, сондай-ақ, сөз тіркестері мен сандар, графикалық элементтер де қолданыла береді. Электрондық құжаттарда гипермәтін құжат беттерінің активті элементтері болып табылады, яғни пайдаланушы өз іпайдаланып отырған гипермәтіннің көмегімен басқа бір құжат үшін жергілікті компьютердегі немесе Интернет желісіндегі қордың ішіне кіре алады. Оқытудағы электрондық басылымдар мен қорлардың мазмұнын реттеуде, гипермәтінді жасау мен жаңалықтарды ұйымдастырудың тмендегідей талаптарын айқындауға болады: гипермәтіндерде олардың қайда бағытталып отырғандығы туралы толықтай ақпарат болуы тиіс және олар нақты белгіленуі қажет; гиперсілтемелердің әр қадамының әрбір үзігінде айқын логикалық шарттылық болуы керек; әрбір блімде (тақырыпта), параграф пен подпараграфта тақырыптың басына, бөлімдеріне оралу арқылы, параграф мен подпараграфқа, пункт пен подпунктке өте алатындай, сілтемелер көрсеткіштері болуы тиіс. Сілтемелер мәтінде гипермәтіндік оқытудағы электрондық басылым мен сөздердің арасындағы байланыстар құрылымына жауап бере аларлықтай жасаушының ой-пайымына қарай қойылады. Негізінен алғанда, бұл сияқты ретпен сілтемелерді орналастыру, бір ортақ үлгідегі бейнелеуге бейім еместігі байқалады. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, гипермәтінді термин- сөздерді жинастыру ретінде ұғынуға да болады. Ғылыми әдебиеттерге жасалған анализ, бұл сияқты жүйелердің (ұғым-байланыстардың) ғылымда тезаурус деп аталатынын көрсетеді. Осылайша, гипермәтін үшін, гипермәтіннің негізгі бөлігі болып табылатын, мәліметтерді жүйелеу мен іздеуге арнап қызмет ететін тезаурус ұғымын енгізуге болады. Тезаурус ретінде гипермәтінде ақпараттық (тезаурустық) мақалалардың бірлігі қызмет ете алады. Олардың әрқайсысы бас тақырыпқа және ұқсас тезаурустық мақалалардың ұқсастығын көрсететін бас тақырыпшасының тізіміне ие. Нысанның астарында пән, жүйе, процесс немесе қатынас жатады. Нысанның кез-келген түрі осы атауға сәйкес келетін гипермәтінде көпшіліктің (кластың ) атауы түрінде беріледі. Алайда, көптеген белгілі тезаурустар бір ғана сөзден тұратын ұғым-терминдердің жиынтығына негізделіп жасалады. Гипермәтіндерді қолдану, хабарламалық мақалалар мен сілтемелерге арналған қосымша нысан атауларын теріске шығармайды. Оның үстіне, көп жағдайда, мақаланың немесе сілтеменің атауы ретінде , мағынасы жағынан аяқталған сөйлемдер алына береді. Осылайша, гипермәтіннің тезаурусы қарапайым ғана емес, сонымен қатар, нысанның күрделі атауларына да ие бола алады. Айтулы деген гипермәтіннің жалпы мағынасы толыққандылық пен концептуалды шектелушіліктің талаптарына жауап берерліктей дәрежеде индекстелген болуы тиіс. Негізінен алғанда, гипермәтіннің құрылу принциптері әлдеқашан айқандалып қойған. Олардың өзі үшеу – жалпымәнділік принципі, объектографика принципі және өмірлік цикл принципі. Жалпы мәнділік принципі – гипермәтіннің анықтамалық мақалалары қалыптасатын қрдағы негіз қалаушы принцип болып табылады. Осы принципке орай, ақпараттық (хабарламалық) мақаланы барлық нысандармен салыстырғанда, мақаланың бас тақырыбына сәйкесетіндей тек қана спецификалық талдауларға қатысты алғанда қосуға болады. Аталып отырған бас тақырыпқа тән емес жалпы ой-пікірлер мақалада барынша кең түрдегі туыстық тақырыпта байланысуы тиіс. Аталып отырған принцип адамның ойлау қызметі мен психологиялық ерекшеліктері тұрғысынан қалыптаса алады, оның себебі, адам есінің әдеттегі логикасы ағымдағы алып отырған тақырыбынан аттап кетіп отырған маманнан жалпы алғанда, алда мейлінше кеңірек, ауқымдырақ ақпрат ала алатын нәтиже күтетініндей етіп құрылған. Ал объектография принципінің мәні мынаған келіп саяды: гипермәтінде ақпарат библиографиялық принциптер негізінде емес, түрліше құралған нысандарды беру бірлігі негізінде жүйеленеді.Осыған байланысты, ақпараттық мақаладағы бейнелеу нысанасы болып табылатын, нақтылы бір нысанға немесе нысан класына қатысты сақтау бірлігі әр түрлі құжаттар мен түпнұсқалардан алынған ақпарат болып табылады. Өмірлік цикл принципі кез-келген нысан үшін , өзінің пайда болуынан бастап, жойылуы аралы-ғындағы нысан қатыса алатындай, прооцестердің жиынтығынан тұру тән екендігін көрсетеді. Дәстүрлі оқу әдебиеттерінде өмірлік циклдар туралы мәліметтер әдетте, мәтіннің өн бойында көрініп, түрліше блімдер мен параграфтарға келіп түседі. Сол себепті, кейбір нысандардың өмір сүруі кезеңдері туралы айқын мәлімдемелер қатары ұшырасып отырады, әрі осы тақырыптың арналған ақпараттардың мол ағынын көруге болады. Көбінесе, өмірлік циклдің фазалары басылымда мүлде болауы да кездесіп отырады, мәне сол кезде, нысанның өмір сүруінің жалпы көрінісі эмпирикалық түрде жасалады, ал жетіспей жатқан мәліметтер нақтылы бірнеше жылдардың көлемінде алына алады. Гипермәтін ақпарат туралы түсініктердің ең жоғары тұратын әрі барынша әмбебап деңгейі емес, оның үстіне ақпаратты ұйымдастырудың өзі жалғыз ғана тип - мәтіндік типтің құрылымына қоса байланып қалмайды. Гипермәтін өзара ұқсас мақалалар мен сөздер арасындағы ақпараттық мақалалардың қайсыбір мағыналық құрылымына негізделіп жасалып отырады. Ұқсас тақырыптағы сөздердің тізімі жергілікті анықтамалық құрылғының бар екендігін білдіреді. Бұл сілтемелер қатарына көп жағдайда, мақалалардың және түрлік жағынан ұқсас бас тақырыптары, сондай-ақ қатысушылар жайлы мәліметтері бар мақалалары екшелген мате-риалдар енгізіле алады. Алайда гипермәтінәрқашан да тек қана компью-термен ғана байланысты болды деу артық. Сондай-ақ, қол гипер-мәтіні де кездеседі. Бұл кәртішкілерді дәстүрлі түрде пайдалану болып табылады. Мұндай кәртішкілерді нөмірлеуге, өзара сілтемелермен толықтыруға болады. Бұл сияқты кәртішкелердің ыңғайлылығы сонда, бұлар өздерінің кішкентай болуына қарамастан, жазбаларды өзінен де кішкентай бөліктерге бөле алады. Соның арқасында, пайдаланушы ақпараттардың ретіне қарай, байланыс жүйесін өзгерте отырып, картотеканы оп-оңай ғана түрде қайта жасай алады. Телекоммуникацияның енгізілуі мен ақпараттық технологияларды үздіксіз түрде пайдаланып отырудың өзі, білім беру саласында неғұрлым алдыңғы қатарлы ақпараттық құралдарын – гипермедия жүйесінің жасалуына алып келді. Қазірдің өзінде гипермәтін немесе гипермедия деп, құрамына сан түрлі типтегі құрылымдық ақпараттар кіретін гипермәтінді атаймыз. Қазіргі кезде, әрбіреуі өзара байланысты болып келетін мәтіні, суреттері, бейнекөріністері гипермедия-жүйесі болып табылатын электрондық мультимедиялық энциклопедиялары, анықтамалары мен оқу құралдары жоқ білім саласын табудың өзі іс жүзінде мүмкін емес. Бұл сияқты оқулықтардың бірсыпырасын Интернеттен сайт түрінде кездестіруге болады. Осылайша, қазірге дейін пайда болған гипермәтін мен гипермедиа технологиясы негізінде құрылған электрондық басылымдар мен қорлардың көпшілігі туралы, ақпараттандырудың құралы ретінде айтудың жөні келіп тұрғаны да шындық. жүктеу/скачать 103,01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|