Орындаған: Тексерген
жүктеу/скачать 1,7 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Орындаған: Тексерген
|
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ коммерциялық емес акционерлік қоғам «Ветеринария» факультеті Ветеринариялық санитариялық сараптау және гигиена кафедрасы СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫ: Биосфераға өте қауіпті радиоактивті ыдырау өнімдерінің сипаттамасы Орындаған: Тексерген: Алматы,2020 Мазмұны
I Кіріспе
Кіріспе
Әрбір радиоактивті элементтің ыдырау жылдамдығы бар, оны біз оның жартылай ыдырау кезеңі деп атаймыз. Жартылай шығарылу кезеңі радиоактивті элемент бастапқы мөлшерінің жартысына дейін азайтуды қажет ететін уақытты айтады. Алынған қайта құруларға альфа бөлшектердің эмиссиясы, бета бөлшектердің эмиссиясы және орбитальды электронды тарту кіреді. Альфа бөлшектері атом ядросынан нейтронның протонға қатынасы тым төмен болған кезде шығады. Мысалы, Th-228 - бұл әртүрлі энергиясы бар альфа бөлшектерін шығара алатын радиоактивті элемент. Бета бөлшек шығарған кезде ядро ішіндегі нейтрон бета бөлшектерін шығару арқылы протонға айналады. P-32, H-3, C-14 - таза бета эмитенттері. Радиоактивтілік Беккерель немесе Кюри бірліктерімен өлшенеді. Радиоактивтілік - бұл жаңа элементтердің пайда болуына әкелетін стихиялық ядролық қайта құру, ал радиация - бұл толқындар немесе энергия бөлшектері (мысалы, гамма сәулелері, рентген сәулелері, фотондар) орта немесе кеңістік арқылы өтетін процесс. Демек, радиоактивтілік пен сәулеленудің маңызды айырмашылығы - радиоактивтілік дегеніміз - белгілі бір элементтер сәуле шығаратын процесс, ал радиация - радиоактивті элементтер шығаратын энергия немесе энергетикалық бөлшектер. Қысқаша айтқанда, радиоактивтілік - бұл процесс, ал радиация - энергия түрі. Радиоактивтілік пен радиация - радиоактивті материалдарға қатысты өте маңызды терминдер. Радиоактивтілік пен сәулеленудің маңызды айырмашылығы - радиоактивтілік дегеніміз - белгілі бір элементтер сәулеленуді бөлетін процесс, ал радиация - радиоактивті элементтер шығаратын энергия немесе энергетикалық бөлшектер. Негізгі бөлім Тұрақсыз атом ядролары жоғары тұрақтылығы бар ядролардың пайда болуына тәуелсіз түрде ыдырайды. Бөлу процесі радиоактивтілік деп аталады. Бөлу процесінде босатылған энергия мен бөлшектер радиация деп аталады. Табиғаттағы тұрақсыз ядролар бөлінген кезде, процесс табиғи радиоактивтілік деп аталады. Тұрақсыз ядролар зертханада дайындалған кезде ыдырау радиоактивті деп аталады. Э. Резерфод пен П. Кюри радиоактивтік кезіндегі сәуле шығарудың табиғатын зерттеу барысында оның құрамы күрделі екенін анықтайды. Радиоактивті радий қорғасыннан жасалған калың қабатты ыдыстың ішінде орналасқан. Ыдыстың ортасында цилиндр пішінді арна бар. Ыдыстың түбіндегі радийден шыққан сәулелерге оған перпендикуляр бағытта күшті магнит өрісі әсер етеді. Арнаның қарсысында фотопластина бар. Барлық қондырғы вакуумде орналастырылған. Асытындағы суретте көрсетілгендей радийден шығатын сәулелер ағыны магнит өрісінен өткеннен кейін үш шоққа бөлінген. Шоқтардың осылайша бөлінуін фотопластинадағы қарайған заттардың орындары бойынша анықтайды. Оларды сәйкесінше α (альфа)-сәуле, β (бета)-сәуле және γ (гамма)-сәуле деп атаған. α-сәуле дегеніміз — оң арядталған бөлшектер (α-бөлшек) ағыны, β-сәуле дегеніміз—өте шапшаң қозғалатын және жылдамдықтары бірдей емес теріс зарядталған бөлшектер (β-бөлшек) ағыны болып шықты. Магнит өрісінде ауытқу бұрышының әр түрлі болуы α-бөлшек пен β-бөлшектің массаларының бірдей емес екенін, әрі қарама-қарсы зарядталғанын көрсетеді. γ-сәулесі магнит өрісінде ауытқымайтын, жиілігі өте жоғары электромагниттік сәулелену кванты екен. Атом ядросының құрылысы мен құрылымына, нуклондардың байланыс энергиялары туралы мәліметтерге сүйене отырып, радиоактивті сәуле шығарудың табиғатын түсіндіру оңай. Құрамында нейтрон-дардан гөрі протондарының саны артық болатын ядро тұрақты емес, өйткені кулондық әрекеттесудің энергиясы басымырақ. Нейтрондарының саны протондар санына қарағанда анағұрлым көбірек болатын ядроның тұрақты болмауының себебі, нейтроннық массасы протонның массасынан үлкен mn > mp . Ядроның массасының артуы оның энергиясының артуына әкеліп соғады. Артық энергиясы бар ядро осы энергияның артық бөлігін екі түрлі жолмен бөліп шығаруы мүмкін. Механикалық, термиялық және басқа да сыртқы әсерсіз-ақ, ядро өздігінен ыдырап радиоактивті сәуле шығарады және бөліну нәтижесінде түрленіп жаңа элементтің ядросы пайда болады. Өздігінен ыдырау процесінде α-бөлшектер ядродан ұшып шықса, оны альфа-ыдырау деп атайды. Ядро, өзінің электр зарядын бір заряд бірлігіне өзгертуі, яғни нейтронның протонға немесе протонның нейтронға айналуы арқылы тосын ыдырайды. Осы процесс ядродан электронның немесе позитронның (оң заряды бар электрон) ұшып шығуымен қабаттаса өтеді, оны бета-ыдырау дейді. Радиоактивті ядролардың өздігінен ыдырауы кезіндегі түрленуі 1913 жылы ағылшын ғалымы Ф . Содди тұжырымдаған ығысу ережесіне бағынады. Радиоактивті ыдырау кезінде электр зарядының және массалық санның сақталу заңдары, импульс пен энергияның сақталу заңдары да орындалады. Табиғи радиоактивтіліктің үш негізгі түрі бар: жүктеу/скачать 1,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|