Емтихан сұрақтары: Тарихи дамудың қазіргі кезеңіндегі ғылым теориясы мен методологиясының орны мен рөлі
Тарихи үрдіс және оның факторлары
жүктеу/скачать 65,59 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 29. Тарих категориялары
| 28. Тарихи үрдіс және оның факторлары.
Тарихи үрдіс дегеніміз - адамдардың әртүрлі ұрпақтарының өмірі барысында орын алатын оқиғаларды, құбылыстарды және қоғамдық қатынастарды сипаттайтын уақыттың кезектелуі. Тарихи үрдісті түсіндіретін теориялар, яғни, теория дегеніміз тарихи үрдістен орын алған фактілерді жан-жақты талдап, оларға түсінік беру. Бір тарихи теориядан, екінші тарихи теорияға айыратыны ол сол теорияның мазмұнына байланысты. Дәлірек айтсақ, сол теорияның пәні мен нысанына негізделген. Көп жағдайда әр теория өзінің пәнінің нысанының фактілеріне сүйенеді және соған орай өзінің зерттеуін бастады. Тарихи үрдістің факторлары. Фактор - лат. “жасаушы, істеуші” дегенді білдіреді. Қазіргі таңда “фактор” деген термин белгілі бір қозғаушы күші. Тарихи үрдістің келесі факторларын бөліп көрсетуге болады: 1) Табиғи фактор. Яғни, адамзаттың өмір жолындағы прогресске немесе регресске табиғаттың тікелей қатысты болуы. 2) Демографиялық фактор дегеніміз - тарихи үрдісте адамдар санының әсері. Яғни, адамдар санының өсуі немесе төмендеуі сол прогресске әсер етуі мүмкін. Ғылымда демографиялық циклдарға, оған сай адамдар саны күрт өсіп, ол регресске әкеліп соқты. Адамдар саны азайып, прогресс басталады. 3) Өнер кәсіптік технология - бұл адамзаттың тарихи үрдісіндегі технологияның дамуының әсері. Жалпы, адамзат тарихында үш ірі технологиялық эволюцияны атауға болады: 1) Аграрлық. Тұтынушы шаруашылықтан, өндіруші шаруашылыққа өту. 2) Өнеркәсіптік революция. Адам өмірінде машиналардың пайда болуы. 3) Ақпараттық революция. Сонымен қатар, адамзаттың өмірінің тарихи үрдістің өзгеруіне орасан зор әсер еткен технологиялық жетістер ол металлдың игерілуі, дөңгелектің пайда болып, дамуы және атқа міну салтының бейімделуі. Инновациялар деффузия. 4) Тарихи тұлғаның үлесі факторы. Бұл тарихи үрдіске тарихи тұлғаның жеке қасиеттерінің әсері жатады. 29. Тарих категориялары ТАРИХИ КАТЕГОРИЯ – (көне грекше κατηγορία) Аристотель жоғары, жалпы ұғымдарды белгілеу үшін қолданған логикалық термин. K. i. - бұл абстракцияның жоғары деңгейімен сипатталатын және өткеннің және тарихи таным процесінің ең маңызды байланыстары мен қатынастарын көрсететін ғылыми ұғым. Тарихи категория – негізгі ғылыми абстракцияларды белгілеу үшін қолданылатын тарих ғылымы теориясының тілі. Ғылыми категориялардың әртүрлі түрлері мен деңгейлері бар. Ең жоғарғы деңгей философиялық категориялармен (мысалы: даму, қозғалыс, кеңістік, уақыт, рефлексия, сан, сапа, қайшылық, т.б.) қалыптасады. Философиялықпен қатар әрбір ғылым осы ғылымның зерттеу объектісі болып табылатын шындықтың қасиеттерін барынша жалпы түрде көрсететін өз категориялар жүйесін пайдаланады. Тарих үшін бұл тарихи категориялар (мысалы: антикалық дәуір, орта ғасырлар, феодализм, өнеркәсіптік революция, революция және т.б.). Жалпы ғылыми категориялар (мысалы: жүйе, құрылым, функция, ақпарат, ықтималдық, модель және т.б.) ерекше әртүрлілікті құрайды, олар зерттеу әрекетінің жалпы әдіснамалық танымдық аспектілерін белгілеу үшін қажет. Тарихи категориялардың ерекшелігі - олардың пәнаралық сипаты. Санаттардың едәуір бөлігі сабақтас ғылымдардан (экономика, мәдениеттану, құқық, философия, психология және т.б.) алынған. Бұл жағдайда оларды тарихи зерттеулерде дұрыс қолдану және пайдалану мәселелері туындайды. жүктеу/скачать 65,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|