Ғылым тарихы және философиясы
жүктеу/скачать 1,17 Mb.
|
| когеренттік шындықты айтар болсақ, сол деп жаңадан алынған білімдердің бұрыннан бар, соңғыларды нақтылауға және толықтыруға келтіретін теорияларға сәйкестігі ұғынылады. Егер жаңа білімдер ескі теорияларға қайшы келсе, онда ғылымда тоқырау басталып, зерттеудің жаңа үлгілерін жасау орын алады.
Батыс (американдық) философияда прагматикалық шындық ұғымы бар. Егер бір немесе басқа тұжырымдамалар мен теориялар- ды басшылыққа алып, біз табысқа, пайдалы нәтижелерге жетсек, онда бұл шындық болады. Сөз жоқ, бұндай тұжырымдар шындықты субъектілеуге, ал саясатта шындық жалауын жамылып, өз мүдделерін күшпен таңуға әкеліп соқтырады. Мәселені талқылай отырып, шындықтың нақтылығы туралы да ұмытпау керек. Әлемде жалпылама, барлық уақыттар мен жағдайларға жарамды шындықтар болмайды. Бұл ойды Г.Гегель, егер естеріңізде болса, жазалауға апара жатқан адамды өлтірген жас жігітті мысалға келтіріп айтқан. Тобыр оның сол жерде пайда бола кетуіне әртүрлі қараған. Болып жатқан оқиғаға дерексіз көзқарас деген – осы, өйткені жиналғандардың ешқайсысы да адам өлімінің егжей-тегжейін білмейді. Тағы бір мәселе – ол шындық пен сенімнің арақатынасы. Кезінде Инб-Рушд бір заттың екі шындығы болмайтынына сендірген. Ал егер шындық біреу болса, онда ол ақылға қонымды болуға тиіс. Екінші бір ортағасырлық ойшыл Ф.Аквинский оған қарама-қарсы пікір ұстанған: ол ақыл-парасат алдында сенімнің басым екені туралы ұстанымынан қайтпайды. Қазіргі заман тілімен айтқанда, бұл – ғылым мен этиканың мәселесі. Ал бізге Ф.Аквинскийдің пікірі дұрыс көрінеді, өйткені адамзаттың ары қарайғы тағдыры моральдық сананың тұрақты бақылауындағы ғылымның дамуымен тығыз байланысты. Басқа жағдайда ғылым өзінің мағынасын жоғалтып, адамға қарсы тұратын зұлым күшке айна- луы мүмкін. Оның әлдебір белгілерін: климаттың өзгергенін, ядролық апаттан келетін «ақырзаман» мүмкіндігін және т.б. біз қазір-ақ көріп жүрміз. жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|